Tramwaje w Bergen

22 czerwca 2010 roku miała miejsce inauguracja tramwajów w norweskim mieście Bergen. W ten sposób miasto dołączyło do grona ośrodków które po latach nieobecności wracają do tego środka transportu.

Norweskie miasto Bergen jest kolejnym, które wpisuje się w znany już bardzo dobrze scenariusz tramwajowy. W 1897 roku miasto zyskało trzy linie tramwajowe, natomiast czwarta została otwarta w 1915 roku. Taki stan utrzymywał się przez większość czasu, ponieważ Bergen nie było zbyt dużym ośrodkiem miejskim. Tą spokojną egzystencję zakończono w latach 1950 – tych, kiedy rozpoczęto powolną likwidację systemu zakończoną ostatecznie w roku 1965. Od tego czasu głównym środkiem transportu w mieście stał się trolejbus, a następnie wraz z ograniczaniem sieci trolejbusowej autobus. Dopiero w 1993 roku w dzielnicy Møhlenpris uruchomiono krótką linię tramwaju zabytkowego. Ma ona zaledwie 300 metrów długości, lecz umożliwia eksploatację jednego z pięciu zachowanych tramwajów. Linia ta miała za cel popularyzację tego środka transportu zmierzającego do jego przywrócenia w mieście, co ostatecznie zostało osiągnięte.

Bergen w odniesieniu do polskich miast nie jest specjalnie dużym ośrodkiem, choć w Norwegii plasuje się na drugim miejscu co do wielkości! Pomimo tego ma ono około 250 tysięcy mieszkańców, co teoretycznie nie jest zbyt zachęcającym dla budowy tramwaju. Jednak samo ułożenie miasta w dolinie sprzyjało jego rozwojowi wzdłuż. Z tego powodu problemy z kongestią na głównym ciągu są znaczne i obejmują dużą liczbę mieszkańców. Dzięki temu budowa tramwaju ma uzasadnienie, ponieważ jedna linia jest w stanie objąć swoim zasięgiem aż 60% mieszkańców i znacznie zminimalizować problemy z ruchem kołowym. Aczkolwiek w latach 1970 – tych planowano budowę systemu szybkiej kolei, jednak z racji kosztów planów tych nigdy nie zrealizowano. W zamian z latach 1980 – tych wprowadzono opłatę za wjazd do centrum miasta, a pozyskane środki miały sfinansować budowę obwodnicy. Niestety działania te nie przyniosły żadnej poprawy w stosunku do sytuacji sprzed wprowadzenia myta, dlatego powrócono do rozważań na temat rozwoju transportu publicznego. W efekcie przeprowadzonych analiz zdecydowano na wprowadzenie nowoczesnych tramwajów jako rozwiązanie najbardziej optymalne, które ma doprowadzić do odciążenia przeciążonych ulic w mieście. Pierwsze propozycje budowy jeszcze lekkiej kolei pojawiły się w 1995 roku, jednak dopiero w 2002 roku podjęto decyzję o budowie tramwaju, natomiast w 2005 roku zagwarantowano finansowanie dla projektu. Pierwsze prace budowlane rozpoczęto pod koniec 2007 roku.

W dniu 22 czerwca 2010 roku miała miejsce oficjalna inauguracja pierwszego etapu budowy tramwaju. System nazwany Bybanen ma obecnie długość 9,8 km toru podwójnego i 15 przystanków. Linia łączy centrum Bergen z Nesttun, natomiast na trasie znajduje się jeden most oraz trzy tunele. W ramach pierwszego etapu powstała również zajezdnia obsługująca całą trasę. Została ona zbudowana na terenie dawnych warsztatów kolei narodowych NSB i połączona z trasą tramwajową torem technicznym. Zajezdnia ma tory odstawcze dla 16 tramwajów o długości 40 metrów, jedną halę z dwoma stanowiskami warsztatowymi oraz drugą halę z trzema torami odstawczymi. Zajezdnia ta ma charakter tymczasowy i w momencie wydłużenia linii ma powstać docelowa zajezdnia w miejscu, gdzie wartość gruntu będzie mniejsza. Pierwszego dnia tramwaje kursowały co 30 minut, natomiast przejazd był bezpłatny. Takt 30 minutowy jest efektem zderzenia dwóch tramwajów w dniu 7 czerwca, ponieważ ich uszkodzenia wymagają naprawy a aktualnie nie ma taboru zapasowego, więc konieczne stało się tymczasowe zmniejszenie częstotliwości. Docelowo tramwaje mają kursować w takcie 5 minutowym w godzinach szczytu, z tramwajami stającymi na wszystkich przystankach i przyspieszonymi. Poza szczytem kursy mają być co 10 minut, natomiast w nocy co godzinę. Przejazd istniejącego odcinka zajmuje 21 minut i jest osiągana prędkość średnia 28 km/h. Operatorem Bybanen do 2017 roku, z możliwością przedłużenia o kolejne 2 lata jest konsorcjum firm Fjord1 Nordvestlandske i Keolis.

Do obsługi linii zostało zamówionych 18 tramwajów Variobahn produkcji Stadler Pankow. Pięcioczłonowe pojazdy mają długość 32,18 metra i szerokość 2,65 metra, lecz istnieje techniczna możliwość ich wydłużenia o kolejne dwie sekcje do długości 42 metrów. Z tą myślą już podczas budowy zastosowano perony o długości 44 metrów. Dwa skrajne wózki są silnikowe, przy czym tramwaje Variobahn mają silniki zabudowane w piastach zestawów kołowych. Jeden silnik napędza jedno koło. Mają one łączną moc 360 kW i pozwalają na osiągnięcie prędkości maksymalnej 70 km/h, jednak z racji ograniczenia prędkości w terenie zabudowanym kursują one jedynie 50 km/h. Zainstalowana moc pozwala na holowanie zdefektowanego drugiego pojazdu. Tramwaj pozwala na przewiezienie jednorazowo do 212 pasażerów, z czego aż 84 na miejscach siedzących. Ponieważ sieć w Bergen jest budowana bez pętli na końcach, więc konieczne jest stosowanie pojazdów dwukierunkowych, dwustronnych. Linia powstawała od podstaw, więc zdecydowano się zastosować standardowe rozwiązania jak rozstaw szyn 1435 mm oraz zasilanie z napowietrznej sieci trakcyjnej napięciem 750 V DC.

Ponieważ faza pierwsza została zakończona, więc przystąpiono do realizacji fazy drugiej, która oznacza wydłużenie istniejącej linii z Nesttun do Rådal. Na odcinku tym znajdzie się dodatkowe 5 przystanków. Jego realizacja ma zostać zakończona w 2012 roku. W trzeciej fazie linia tramwajowa ma zostać przedłużona z Rådal do lotniska Bergen. Wraz z tym przedłużeniem znacznie wzrośnie zapotrzebowanie na tabor, co przekroczy możliwości tymczasowej zajezdni. Dlatego korzystając z niższych cen gruntów w tym rejonie planowane jest w fazie trzeciej otwarcie docelowej zajezdni, która zastąpi tymczasową oraz zaoferuje rezerwę pozwalającą na dalszą rozbudowę systemu. Faza trzecia ma zostać zakończona w roku 2015.