Tramwaje i metro w Rzymie

Premiera podczas targów InnoTrans 2010 składu dla przyszłej linii metra C w Rzymie skłania do nieco głębszego poznania istniejącego systemu szynowego transportu w tym mieście.

Rzym to miasto którego raczej nie trzeba nikomu przedstawiać. „Wieczne Miasto”zostało założone 21 kwietnia 753 r. p.n.e., choć wzmianki o pierwszych mieszkańcach sięgają 800 r. p.n.e. Obecnie miasto jest domem dla przeszło 2,7 miliona mieszkańców, natomiast obszar aglomeracyjny liczy przeszło 3,8 miliona obywateli. Już w 1845 roku pojawiły się konne omnibusy, w 1877 roku wprowadzono pierwsze tramwaje konne, natomiast od 1895 roku zainaugurowano tramwaje elektryczne. Do 1904 roku dokonano pełnej elektryfikacji sieci tramwajów konnych, natomiast w 1905 roku sieć tramwajowa składała się z 17 linii obsługiwanych za pomocą 144 wagonów silnikowych wspomaganych konnymi doczepami. Początkowo prywatne sieci zostały w 1929 roku zjednoczone pod jednym zarządem. W tym okresie sieć była w największym rozkwicie, gdzie 59 linii kursowało po torach o łącznej długości 140 km. Ponieważ linie w dużej mierze dublowały się nawzajem, więc w 1930 roku wprowadzono reformę w ramach której liczba linii spadła do 26 z dwoma liniami okrężnymi oraz 24 odchodzącymi od linii okrężnej promieniście w kierunku różnych przedmieść. Niestety już wówczas linie wewnątrz okrężnej zostały zlikwidowane i zastąpione przez autobusy. W związku z tymi zmianami z ulic miasta zniknęło 40 km torów. Kolejne lata przynosiły powolny demontaż systemu, z likwidacją linii okrężnej w 1959 roku, choć mimo wszystko część sieci pozostała i jest eksploatowana po dziś dzień.

Zamknięcia następowały do 1973 roku, kiedy w eksploatacji pozostały jedynie cztery linie. Pewne zmiany postrzegania tramwajów nastały w 1975 roku, kiedy przeprowadzono rekonstrukcje wybranych tras i uruchomiono nową linię tramwajową. Następnie w latach 1983-90 przywrócono do ruchu trasę zamkniętą w 1960 roku, natomiast najnowszym przyrostem do systemu okazała się linia 8, którą otwarto w 1998 roku. Aktualnie sieć tramwajowa w Rzymie składa się z sześciu linii o łącznej długości 39 km obsługiwanych za pomocą 164 tramwajów. Znaczną część taboru (56 sztuk) stanowią mocno już wyeksploatowane przegubowe składy TAS (Treno Articolato Stanga) z lat 1948/49, choć dostarczone w latach 1957/58 pojazdy z generacji PCC zostały już wycofane. Jednak wraz z rewitalizacją systemu pojawiły się nowsze generacje. Jedną z nich stanowi 30 dwukierunkowych, częściowo niskopodłogowych pojazdów wyprodukowanych przez SOCIMI w 1990 roku. Nowszą generację stanowią tramwaje Cityway produkcji Fiat Ferroviaria. 28 tramwajów pierwszej generacji z 1997 roku oraz 50 drugiej generacji z roku 2000 pozwoliło na znaczne podniesienie jakości podróżowania. Pierwsza generacja jest częściowo niskopodłogowa, natomiast druga jest w pełni niskopodłogowa, jednak w obu przypadkach mówimy o tramwajach dwukierunkowych, dwustronnych. Za ciekawostkę rzymskich tramwajów można uznać niestandardowy rozstaw szyn wynoszący 1445 mm.

 

Oprócz tramwajów miejskich wokół Rzymu istniał szereg podmiejskich kolejek, jednak również i one ulegały przyspieszonej likwidacji. Większość została zlikwidowana do 1960 roku, jednak trzy z nich przetrwały po dziś dzień. Linia Rzym –Lido o długości 28,4 km została zainaugurowana w 1924 roku. Obecnie jest eksploatowana z częstotliwościami rzędu 15 minut i oferuje przewozy w stylu metra. Druga linia z Rzymu do Viterbo stanowi rozwinięcie tramwaju podmiejskiego otwartego w 1906 roku. Obecnie linia ma długość 102 km i jest obsługiwana taborem typu kolejka miejska przystosowanym do obsługi wysokich peronów oraz niskich za pomocą rozkładanych stopni. Składy mimo swoich małych gabarytów rozwiązaniami przypominają zwykłe kolejowe zespoły trakcyjne. Ostatnią z funkcjonujących jest wąskotorowa linia z Rzymu do Giardinetti. Trasa ma obecnie 9 km długości, ponieważ odcinek Giardinetti –Pantano został zamknięty w 2008 roku w związku z jego konwersją dla potrzeb przyszłej linii metra C, o której szerzej pisaliśmy tutaj.

Tym sposobem docieramy do systemu metra, który w Rzymie składa się z dwóch linii o łącznej długości 36,6 km z 49 stacjami. Pierwszy odcinek obecnej linii B został otwarty w 1955 roku i cechuje się zastosowaniem wielu kolejowych rozwiązań jak przykładowo zasilanie z sieci napowietrznej choć o pierwotnym napięciu kolejowym 1,5 kV DC. Inne różnice obejmowały między innymi skrajnię oraz wysokość peronów, choć słusznie nie eksperymentowano z rozstawem szyn i zastosowano standardowe 1435 mm. Następne duże przedłużenie otwarto w 1990 roku, natomiast najnowsze wydłużenie linii w 2003 roku. Obecnie linia ma 18,2 km długości i 22 stacje. Aktualnie trwają prace nad budową odgałęzienia od Bologna do Jonio o długości 4,5 km z trzema stacjami. Druga, choć oznaczona jako A linia została otwarta w 1980 roku a następnie wydłużona w latach 1999-2000. Aktualnie trasa ma długość 18,4 km i 27 stacji. W celu zachowania kompatybilności z linią B zastosowano tożsame rozwiązania techniczne. Jednak największą inwestycją będzie w pełni automatyczna linia C o której wspominaliśmy w artykule dotyczącym InnoTrans. Prowadzone są również prace koncepcyjne dla czwartej linii metra oznaczonej jako D.

Rzym jak na swoją wielkość oraz historyczny charakter pozwala oczekiwać rozległego i kompleksowego systemu transportowego. Jednak w rzeczywistości sieć metra jest niewystarczająca, natomiast sieć tramwajowa bardzo mocno ograniczona. Jakże daleko „Wiecznemu Miastu”do standardów komunikacyjnych Paryża, Berlina czy Wiednia. Nawet budowa czwartej linii metra niewiele zmieni, wobec czego dalszy brak decyzji o rewitalizacji tramwajów czy też ich rozbudowie można uznać za duży błąd skazujący mieszkańców na dalsze współistnienie z olbrzymimi korkami ulicznymi i dużym zanieczyszczeniem powietrza w ciasnych uliczkach miasta.