Tramwaj w komunikacji miejskiej

Tramwaj pośród najpopularniejszych środków transportu miejskiego –autobusów, tramwajów i kolei –prezentuje się na środkowej pozycji, pod kątem elastyczności i zdolności przewozowej.

Jest też środkiem transportu o najdłuższej historii w komunikacji miejskiej. Jego rola ewoluowała przez długi okres. Początkowo tramwaje elektryczne stanowiły podstawę transportu zbiorowego w każdym dużym mieście. Wypierały one tramwaje konne i dorożki. Era dominacji pojazdów szynowych poprzedzała okres powstania i popularyzacji samochodu. Wraz z wprowadzeniem produkcji masowej automobili, znaczenie tramwajów zmniejszyło się. W Stanach Zjednoczonych zaczęły one ustępować motoryzacji indywidualnej. W Europie podążano za tym trendem. Aby sprostać konkurencji samochodu, zwiększono pojemność wagonów, a także poprawiono ich parametry dynamiczne. W międzyczasie jednak do eksploatacji wprowadzono trolejbusy i autobusy. Pozwalały one na uruchomienie linii o dużo większym zasięgu, przy mniejszym koszcie inwestycji. W jednych miastach likwidowano komunikację tramwajową, a w innych utrzymywano jej funkcjonowanie. Tramwaj z podstawowego środka transportu miejskiego stał się środkiem magistralnym, zapewniającym obsługę najbardziej obciążonych ciągów komunikacyjnych. Wraz z rozwojem metra i kolei miejskiej rozwinięto ideę tramwaju szybkiego, łączącego zalety kolei miejskiej i możliwość użytkowania istniejącego taboru. Trend rozwoju tramwaju szybkiego został wzmocniony przez kryzys paliwowy. W latach 90. oraz na początku XXI wieku nastąpił dalszy rozwój tramwajów, związany z naciskiem na stosowanie w miastach Unii Europejskiej trakcji elektrycznej.

W dniu dzisiejszym tramwaje są środkiem transportu, który może zapewnić dużą zdolnością przewozową, dobre wkomponowanie w tkankę miejską i brak emisji zanieczyszczeń. Duża zdolność przewozowa wynika z dużej dopuszczalnej długości wagonów. Obecnie produkowane są tramwaje wieloczłonowe o długości około 30 lub 45 metrów. Taka długość pojazdu wiąże się z pojemnością 250-350 osób w jednym pojeździe. Przy 1-minutowej częstotliwości kursowania zapewnia to zdolność przewozową na poziomie 15000-21000 osób na godzinę w jednym kierunku. W ruchu miejskim ze skrzyżowaniami jednopoziomowymi taka częstotliwość kursowania jest trudna do utrzymania. Jeśli ruch nie jest wydzielony za pomocą estakad lub tuneli, to zdolność przewozowa jest mniejsza. Dodatkowo, przepływ pasażerów pomiędzy peronem przystankowym a wnętrzem tramwajów jest mniej efektywny niż w pojazdach kolei miejskiej, ze względu na mniejszy udział przekroju drzwi w długości pojazdu.

Nowobudowane lub modernizowane linie tramwajowe są najczęściej wydzielone z istniejącego ruchu. Przy estetycznym zaprojektowaniu infrastruktury przystankowej, logicznym zaprojektowaniu dojść do przystanków i zastosowaniu rozwiązań zapewniających estetyczny wygląd torowiska, takich jak torowisko trawiaste lub szyny w otulinie, możliwe jest przeprowadzenie linii przez teren zielony lub deptak. Kursujące co kilka minut tramwaje zapewniają dojazd licznych podróżnych do uczęszczanych miejsc w sposób dużo mniej inwazyjny niż prywatne samochody. Dodatkowo, kursujące co minutę lub kilka minut tramwaje nie są znaczną przeszkodą dla pieszych na umiarkowanie uczęszczanych deptakach. W rezultacie, z wykorzystaniem długich tramwajów, możliwe jest zapewnienie skomunikowania odległych dzielnic ze środkiem uczęszczanych centrów miast. Tramwaj cechuje się przy tym niską emisja hałasu i nie emituje zanieczyszczeń pośrodku gęstej zabudowy.

Budowa torowiska tramwajowego pociąga za sobą duże koszty. Jest to wada komunikacji tramwajowej w stosunku do autobusowej, która jest bardziej uniwersalna. Autobusy wykorzystują infrastrukturę drogową, która jest budowa w pierwszym etapie urbanizacji terenów, stanowiąc podstawową drogę dostępu do budynków i miejsc. Koszt budowy linii tramwajowej trudno jest wydzielić z organizowanych przetargów na rozbudowę systemów tramwajowych, gdyż zwykle uwzględniają one liczne inne składniki, takie jak zakup taboru lub modernizację towarzyszącej infrastruktury drogowej.

Tabela 1. Koszty inwestycji tramwajowych w Polsce.