Timiș2 – emerytowany standardowy tramwaj rumuński

W poprzednim wydaniu informowaliśmy o najnowszym projekcie tramwaju dla Rumunii, jednak mniej więcej w tym samym okresie następuje kres innego typu konstrukcji. Mowa o tramwajach Timiș2 (Timisz2), które niegdyś były standardowym pojazdem wszystkich poza Bukaresztem sieci miejskich. W niniejszym artykule przedstawiamy tą wyjątkową konstrukcję.

Niemal w każdym kraju 'bloku wschodniego’ występowały podobne problemy z taborem tramwajowym. Z jednej strony jego wysokie koszty zakupu sprawiały, iż znacznie chętniej kupowano autobusy, natomiast z drugiej w każdym z krajów występowały duże braki kompetencyjne w zakresie projektowania i produkcji nowoczesnych pojazdów tramwajowych. Zapewne było wiele przyczyn takiego stanu jak wyniszczenie inteligencji w trakcie działań wojennych, braki w dostępie do zachodnich komponentów czy też brak ekonomicznej presji wynikającej z kolektywnej odpowiedzialności. Z kolei po stronie przewoźników występowało duże zapotrzebowanie, którego zapewnienie za pomocą importu byłoby finansowo niemożliwe. Co ważniejsze niewiele w tej materii zmieniło RWPG (Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej), która w 1962 roku przyjęła zasady międzynarodowego socjalistycznego podziału pracy. W ramach tych działań poszczególne kraje miały się specjalizować w tym co posiadały najlepsze a w zakresie tramwajów ówczesnym bezsprzecznym liderem były czechosłowackie zakłady Tatra. Niestety zakup importowanych pojazdów powodował odpływ dewiz a co za tym idzie pogarszał wyniki ekonomiczne danego państwa zamawiającego. Właśnie dlatego niezbyt chętnie korzystano z tego mechanizmu, czego dobitnym przykładem jest także Rumunia i tramwaje Timiș2.

  

Pierwotnie tramwaje były na tyle drogie, iż ich naprawa była ważnym czynnikiem działalności przedsiębiorstw przewozowych. W efekcie tych działań zakłady szybko zyskiwały odpowiednie kompetencje i produkowały we własnym zakresie stosowne pojazdy. Nie inaczej było w Timiszoarze, gdzie już w 1914 roku przedsiębiorstwo transportowe wyprodukowało pierwsze własne tramwaje. Produkcja ta była rozwijana na skalę pojawiających się potrzeb. Najbardziej przełomowym było wyprodukowanie w latach 1950-54 siedmiu czteroosiowych tramwajów typu Gb 2/2, które bazowały na podstawie szwajcarskich konstrukcji. Niestety w późniejszym okresie prowadzono jedynie modernizacje starszych wagonów dwuosiowych, gdzie drewniane pudła były zastępowano stalowymi. Pojazdy te otrzymywały oznaczenie Timiș1. Oczywiście taka polityka nie mogła trwać w nieskończoność, dlatego podjęto decyzję o opracowaniu i wdrożeniu do seryjnej produkcji własnego nowego czteroosiowego tramwaju znanego obecnie jako Timiș2. Podstawowe założenia były zbliżone do tramwajów PCC, czyli chodziło o szybkobieżny czteroosiowy tramwaj zdolny do uciągnięcia jednej doczepy biernej o zbliżonej konstrukcji. Ponieważ nowy tramwaj miał zaspokoić potrzeby nie tylko Timiszoary ale również innych rumuńskich miast, więc jego opracowywaniu towarzyszyła praktycznie budowa całego przemysłu od podstaw. Pierwszy prototypowy pojazd został wybudowany w 1969 roku jeszcze w zajezdniach przedsiębiorstwa tramwajowego, jednak produkcję seryjną uruchomiono już w nowych zakładach Electrometal Timișoara zwanych w skrócie Electrotimiș. Pomijając pojazdy przed seryjne produkcja pojazdów Timiș2 zaczęła się w 1972 roku i trwała do 1990 roku, kiedy to zmienione warunki gospodarcze doprowadziły do wstrzymania produkcji tramwajów, choć samo przedsiębiorstwo w szczątkowej formie przetrwało. W okresie tym wyprodukowano 529 pociągów tramwajowych Timiș2 (pociąg składa się z wagonu silnikowego i doczepnego), które były eksploatowane w prawie wszystkich systemach tramwajowych w Rumunii (dokładne zestawienie tabela poniżej). W zasadzie jedynymi wyjątkami były Bukareszt mający własne tramwaje V2A i V3A, oraz sieć tramwajowa w Botoszanach, którą otwarto już po zaprzestaniu produkcji tramwajów Timiș2.

Zestawienie dostarczonych tramwajów Timiș2

Źródło: wikipedia.de

Tramwaje z założenia były budowane z myślą o dwóch dominujących w Rumunii rozstawach – standardowym 1435 mm oraz wąskim 1000 mm. Podstawowe wymiary to długość 14,6 metra, szerokość 2,303 metra, wysokość 3,446 m, rozstaw między czopami skrętu 6,5 m. Wagon silnikowy miał układ osi B’B’, gdzie jeden silnik elektryczny prądu stałego napędzał dwie osie jednego wózka. Przy zasilaniu 600 V DC silnik miał nominalną moc 96 kW, natomiast przy napięciu zasilania 750 V DC moc rosła do 120 kW. Tak więc w sumie dwa silniki dawały od 192 do 240 kW mocy pozwalające na rozpędzenie tramwaju do prędkości 70 km/h. Wagon silnikowy ważył 21,5 tony, natomiast doczepny o tożsamej konstrukcji lecz bez układu napędowego ważył 14,5 t. We wnętrzu znajdowały się po 24 miejsca siedzące tak w wagonie silnikowym jak i doczepnym, natomiast liczbę pasażerów stojących określono na 224 dla pociągu (wagonu silnikowego i doczepnego) przy założeniu 5 osób na metr kwadratowy. Ponieważ wagon doczepny nie miał kabiny motorniczego, więc oferował nieco więcej miejsc stojących niż wagon silnikowy. Z racji kursowania w stałych parach nie przewidywano możliwości eksploatacji w trakcji ukrotnionej.

  

Niestety tramwaje Timiș2 choć jako bardzo pożądane szybko zdominowały sieci tramwajowe w Rumuni, to jednak okazały się być dużym problemem. W zasadzie już podczas projektowania popełniono typowy błąd, który powieliły również inne kraje w tym i Polska, a mianowicie założono produkcję tańszego acz gorzej wykonanego (choć ogólnie rumuńska stal była znacznie gorsza od polskiej czy czechosłowackiej), który jednak miał być wymieniany w połowie okresu eksploatacji typowego tramwaju. Choć polityka ta pozwoliła na tańszą produkcję i szybsze wypełnienie luk taborowych, to jednak zemściła się w momencie upadku socjalizmu, gdy dostawy się załamały. Skutkiem tych zmian przedsiębiorstwa tramwajowe nie posiadały stosownych środków na nowy tabor, natomiast rozpadające się pojazdy były zastępowane naprędce kupowanymi używanymi tramwajami głównie z Niemiec i Szwajcarii. W efekcie tego na tramwaje Timiș2 w regularnej służbie można już natrafić tylko w Kluż Napoce, choć również tam nie są to już oryginalne pojazdy, lecz gruntownie zmodernizowane jednostki. W wyniku załamania zamówień na nowe tramwaje Electrometal Timișoara zaprzestał ich produkcji i skupił się na innej działalności gospodarczej bezpowrotnie tracąc dwie dekady doświadczenia w budowie tramwajów włącznie z prototypami sześcioosiowych V2 i V2C, które mogły stanowić nową generację tramwajów Timiși w których upatrywano możliwości eksportowych… .