Pierwszy klimatyzowany pociąg metra w Londynie

Klimatyzacja powoli staje się standardem w środkach publicznego transportu. Pierwotnie urządzenia tego typu zadomowiły się w autobusach, później pojawiły się w tramwajach i pociągach, jednak specyficzne warunki metra sprawiały iż dotąd zadowalano się wyłącznie wydajną wentylacją. Jednak wraz z wprowadzeniem pierwszego w historii metra w Londynie klimatyzowanego składu temat ten trafia na agendę.

Człowiek jest w stanie dostosować się do różnych warunków pogodowych i przeżyć praktycznie w każdych warunkach, jednak naturą ludzką jest również dostosowywanie otaczającego świata do najbardziej odpowiadających. Już od bardzo dawna środki transportu wyposażane są w systemu ogrzewania, jednak jeszcze do niedawna klimatyzacja była czymś wyjątkowym i to nie tylko w Polsce ale również wśród naszych „zachodnich”sąsiadów. Wśród środków transportu klimatyzacja najwcześniej zadomowiła się w samolotach, które z racji konieczności posiadania systemu dostarczania powietrza były wyposażane nie tylko w systemy grzewcze ale również schładzające powietrze. Dzięki temu pasażerowie samolotów mieli zaoferowane optymalne warunki. W dalszej kolejności klimatyzacja pojawiła się w samochodach prywatnych, zwłaszcza limuzynach, choć obecnie jest dostępna również w najmniejszych pojazdach. Następne w kolejce były autokary, gdzie podobieństwa techniczne z samochodami praz duża konkurencja skłoniły producentów do produkcji a przewoźników do zakupów pojazdów wyposażonych w to praktyczne urządzenie. Nieco ciężej sprawa postępowała wśród szynowych środków transportu, gdzie jednym z problemów był długi okres eksploatacji taboru, a drugą kwestie finansowe powiązane z teoretycznym brakiem konkurencji. Jednak i w tym zakresie następują zmiany, gdyż coraz więcej pojazdów jest wyposażanych w urządzenia schładzające powietrze. Pociągi i tramwaje bez klimatyzacji występują zarówno w Polsce jak i wśród naszych „zachodnich”sąsiadów, choć pod względem procentowego udziału pojazdów klimatyzowanych daleko nam do bardziej rozwiniętych krajów.

 

Jedynym wyjątkiem z tendencji do instalowania urządzeń klimatyzacyjnych były pociągi metra. Głównym tego powodem była kwestia specyficznych warunków jakie panują w tunelach, z których słyną sieci metra. Otóż w czasie lata położone pod ziemią trasy, prawie bez dojścia promieni słonecznych nie nagrzewają się, przez co panuje w nich chłód. Z drugiej strony w trakcie zimy tunele są położone poniżej strefy przemarzania gruntu, więc w momencie gdy na powierzchni mróz dochodzi do -20 stopni Celsjusza, to w tunelu wynosi około plus 4-10 stopni. Dzięki tym warunkom montaż klimatyzacji w większości systemów metra nie jest specjalnie konieczny, natomiast wystarczającym rozwiązaniem jest zastosowanie wydajnego systemu wymuszonego obiegu powietrza aby ciepłe z wagonu zostało wymienione na chłodne z tunelu. Jednak systemy metra nie wszędzie są tak jednorodne aby zastosować tą zasadę. Jednym z takich przykładów może być metro w Londynie, a zwłaszcza najstarsze płytkie trasy. Metro w Londynie uchodzi za najstarszą na świecie kolej podziemną. System zainaugurowany w 1863 roku pierwotnie był linią kolejową łączącą wszystkie czołowe stacje w mieście. Z racji swojej wczesnej inauguracji jedynym dostępnym wówczas środkiem trakcyjnym były parowozy, natomiast budowa estakad w ścisłym centrum ruchliwej aglomeracji była niemożliwa. Rozwiązaniem stała się budowa płytkich tuneli z regularnie rozmieszczonymi strefami otwartymi. Częścią systemu były parowozy ze zbiornikami dymu, które były opróżniane właśnie na tych przestrzeniach otwartych. Pomimo tego w tunelach panowało duże zadymienie, dlatego dopiero w 1890 roku otwarto pierwszą linię podziemnego metra, która jako pierwsza wykorzystywała trakcję elektryczną. Po pozytywnych doświadczeniach zapadła decyzja o elektryfikacji również płytkich tras, która miała miejsce w 1900 roku.

Od momentu elektryfikacji znacznie poprawiły się warunki podróżowania w tunelach, jednak w przeciwieństwie do głębokich tras odcinki odsłonięte powodowały szybką „ucieczkę”chłodnego powietrza, jak również dodatkowe nagrzewanie się pojazdów, które z kolei zasysały do wnętrza ciepłe powietrze. Ponieważ sieć płytkiego metra obejmuje trasy o długości 300 km oraz odpowiada za przewóz około 1/3 z miliarda rocznych pasażerów metra w Londynie, więc rozwiązanie problemu stało się koniecznością. Dlatego już w 2003 roku w Bombardier Transportation złożono zamówienie o wartości 1,5 miliarda funtów szterlingów na dostawę 191 ośmiowagonowych pociągów metra (typu S) z szerokimi przejściami międzywagonowymi oraz wyposażonymi w klimatyzację. Nowe składy mają w całości zastąpić eksploatowaną obecnie flotę pociągów sieci płytkiej (sieć płytka ma profil kolejowy, sieć głęboka ma odrębny profil wynikający z kształtu tuneli). Z łącznej liczby zamówionych składów pierwsze 58 pociągów ma trafić na linię Metropolitan, gdzie zastąpią pojazdy A60 pochodzące z lat 1960-tych. Pierwszy skład został już dostarczony i w dniu 2 sierpnia 2010 roku odbył oficjalny przejazd inauguracyjny przewożąc na pokładzie między innymi Burmistrza Londynu. Skład rozpoczął pierwsze kursy planowe już w następny dzień, natomiast drugi pociąg ma zostać dostarczony we wrześniu z założeniem dostawy wszystkich składów dla linii Metropolitan do czerwca 2011 roku, tuż przed rozpoczęciem najcieplejszego okresu letniego, podczas którego będzie można w pełni korzystać z zalet nowych pojazdów. Następna seria 53 składów dla linii Circle oraz Hammersmith &City ma być dostarczana od 2012 roku, natomiast pozostałe 80 składów dla District Line ma być dostarczanych od 2013 roku. Zakończenie wszystkich dostaw ma nastąpić w 2015 roku, dzięki czemu 1/3 przewozów metrem w Londynie będzie się odbywała z wykorzystaniem nowoczesnych klimatyzowanych składów metra, znacznie podnosząc jakość podróżowania transportem zbiorowym w mieście.

Klimatyzacja bardzo szybko zyskała zwolenników wśród użytkowników transportu indywidualnego, dlatego jej wprowadzenie również w transporcie publicznym powinno stać się obowiązkowe. Bowiem jej brak może doprowadzić do rezygnacji z transportu zbiorowego na rzecz indywidualnego, natomiast jej obecność może skłonić osoby korzystające z samochodu do jego pozostawienia w domu. Dlatego zamiast pytań czy montować klimatyzację w środkach publicznego transportu powinniśmy raczej zapytać jak to zrobić.