Fulton Street Transit Center

Metro w Nowym Jorku decyduje o sprawnym funkcjonowaniu miasta. Niestety system budowany przez konkurujące ze sobą kompanie wygenerował pewne bariery objawiające się brakiem możliwości wygodnych przesiadek między niektórymi liniami. Pomimo późniejszych zmian własnościowych po dziś dzień można spotkać relikty przeszłości. Jednym z nich jest Fulton Street Transit Center, który po wielu latach scali system komunikacyjny.

W wyniku rozbudowy systemu metra, jak również systemu PATH na dolnym Manhattanie w odległości zaledwie 400 metrów od siebie znajdują się przystanki sześciu tras metra oraz stacja PATH. Wszystkie przystanki łączy ze sobą ulica Fluton, która przy niezbyt dużej szerokości oraz odbywającego się na niej ruchu kołowego stanowi „wąskie gardło”w systemie transportowym miasta. Takie ułożenie przystanków sprawiło, iż naturalną koleją losu miejsce to stało się tradycyjnym punktem przesiadkowym, stawiając znaczne wymagania dla tej części sieci. Ciągle rosnące przewozy generują coraz większe potoki pasażerów, którym zachowany tradycyjny układ z lat 1905-32 nie był w stanie sprostać. W ramach budowy kolejnych linii wybudowano część tuneli między liniami, jednak nie wszystkie zostały połączone, w związku z czym coraz pilniejsza stawała się konieczność gruntownej przebudowy układu. Wówczas zrodził się pomysł utworzenia w tym miejscu Fulton Street Transit Center, czyli kompleksowego połączenia wszystkich linii w tym rejonie.

Pierwsze projekty były bardzo ambitne i zakładały budowę całkowicie nowego podziemnego dworca dla metra z czterema peronami dwukrawędziowymi w osi północ-południe oraz jednego w osi wschód –zachód. Ten całkowicie nowoczesny dworzec, zbudowany na wzór kompleksów kolejowych, miał być połączony ze stacją PATH oraz służyć dla linii metra 2, 3, 4, 5, A, C, E, J, M, N, R, W oraz Z. Niestety ze względu na koszty takiego kompleksu oraz związana z nim konieczność budowy nowych tuneli doprowadzających spowodowały realizację z projektu w tym zakresie.

Wówczas pojawił się bardziej realny finansowo pomysł kompleksowej modernizacji istniejących peronów wraz z budową brakujących tuneli, które połączone razem stworzyłyby namiastkę nowoczesnego terminala transportowego. Łączny koszt realizacji tego projektu został określony na 1,4 miliarda dolarów amerykańskich. Prace prowadzone etapowo bez wstrzymywania ruchu na poszczególnych liniach ruszyły w roku 2006 i w ich ramach dokonano rewitalizacji istniejących stacji podziemnych, oraz istniejących tuneli. Bliskie ukończenia są również prace związane z budową brakującego tunelu pod ulicą Day, który wypełnia istniejącą dotąd lukę w układzie podziemnych przejść łączących wszystkie linie metra. Całkowite koszty prac podziemnych wyniosą około 910 milionów dolarów amerykańskich i mają być zakończone w roku 2010. Pierwotnie dużym problemem w realizacji projektu były środki finansowe, jednak dzięki objęciu władzy przez Prezydenta Baracka Obamę oraz wprowadzeniu przez niego programu rewitalizacji i rozwoju kraju, który po raz pierwszy przewiduje duże środki na projekty transportowe, udało się znacznie przyspieszyć prace budowlane.

„Wisienką na torcie”w tym projekcie będzie nowoczesny budynek Fulton Street Transit Center. Imponujący obiekt będzie stwarzał namiastkę pierwotnej wizji tego projektu jako jednej stacji łączącej wszystkie linie. Budynek powstanie na działce między ulicami Fulton, Brodway oraz John. Dzięki swojej lokalizacji pozwala on na połączenie dawnego kompleksu przystanków pod Fulton Street, jak również będzie połączony z nowym tunelem pod Day Street, dzięki czemu stanie się częścią centralną całego projektu. Ponieważ zakładana jest duża liczba pasażerów, więc dolna część obiektu oraz wyjścia na ulicę będą umożliwiały szybką wymianę dużej liczby pasażerów. Aby to osiągnąć konieczne stało się wyburzenie niskich budynków znajdujących się w tym miejscu, choć 115 letni historyczny Corbin Building znajdujący się na rogu ulic Brodway i John zostanie do 2012 roku odrestaurowany i wkomponowany w nowe centrum transportowe.

Samo centrum transportowe ma zostać otwarte w czerwcu 2014 roku. Budynek z zewnątrz nie będzie się specjalnie wyróżniał. Jak na Nowy Jork przystało jest on niski, kwadratowy z bardzo skromnymi elementami dekoracyjnymi. Jedynym rzucającym się w oczy elementem będzie duży wystający świetlik dachowy. Jednak po przekroczeniu drzwi wejściowych trafiamy na zupełnie inny świat, gdzie otwarte wnętrze z dużym centralnym świetlikiem przywołuje na myśl dawne monumentalne stacje kolejowe. Projektanci powstrzymali się od zagospodarowania całej przestrzeni obiektami komercyjnymi, co bardzo dobrze wpłynęło na poczucie przestronności oraz intuicyjności wnętrza. Dolna przestrzeń budynku jest przeznaczona na cele transportowe i pozwala na „przepływ”dużej liczby pasażerów. Z kolei górne piętra będą przeznaczone na działalność komercyjną. W ten prosty acz bardzo udany sposób połączono ze sobą funkcje transportowe i komercyjne w jednym budynku, który bez wątpienia można uznać za bardzo udany przykład współczesnej architektury transportowej.

Metro w Nowym Jorku po latach bardzo złej sławy podjęło działania rewitalizacyjne, które doprowadziły do odzyskania przez ten środek transportu statusu najważniejszego w mieście. Metro budowane na przełomie wieków XIX i XX ma typowe wady starych systemów –ciasne perony z wąskimi dojściami i szeregiem ciemnych zaułków były prawdziwym problemem wobec przestępczości, która w pewnym okresie zdominowała metro. Jednak przyjęte rozwiązania okazały się skuteczne, a ich przeniesienie na grunt polski do metra w Warszawie okazało się właściwym krokiem. Obecnie metro w Nowym Jorku jest w trakcie realizacji największych inwestycji od wielu lat, a jedną z nich jest właśnie Fulton Street Transit Center, które ponownie może odmienić postrzeganie metra nie tylko w Nowym Jorku, ale może również zainspirować zmiany w innych częściach Świata.