Cena wozokilometra cz. 1 – wpływ organizacji transportu miejskiego

Zakup usług przez organizatora – sytuacja prawna

Od kilku lat coraz częściej organizatorzy transportu publicznego organizują przetargi na wykonywanie przewozów na linii lub sieci komunikacyjnej. Obowiązek wyboru wykonawcy w postępowaniu przetargowym wynika z obowiązującej od wielu lat, wielokrotnie też zmienianej, Ustawy o zamówieniach publicznych. W zakresie umów zawieranych w transporcie zbiorowym zmiany do tej ustawy, a nawet wręcz wyłączenie jej stosowania w przypadku umowy z tzw. podmiotem wewnętrznym, wprowadziła Ustawa o publicznym transporcie zbiorowym, która weszła w życie w marcu 2011 roku.

Określenie wymogów i standardów świadczenia usług

Organizatorzy zobowiązani są do określenia w warunkach zamówienia danych o wykonywanej usłudze na tyle precyzyjnych, by przyszły wykonawca mógł ocenić koszty i wszelkie przyszłe ryzyka związane z prowadzeniem tej działalności. Zwykle do materiałów przetargowych dołączana jest specyfikacja istotnych warunków zamówienia, projekt przyszłej umowy, wymogi dotyczące doświadczenia wykonawcy i inne warunki przystąpienia do przetargu. Warunki przyszłej umowy, zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem muszą być zdefiniowane przed rozpoczęciem postępowania i podane do wiadomości wykonawcy. Najczęściej zamawiający przedstawia projekt umowy ze wszystkimi szczegółami, takimi jak:
-zakres zlecenia i okres realizowania przewozów;
-zasady sprzedaży biletów, o ile występują, oraz komu przynależne są wpływy z biletów;
-kto zapewnia tabor i jego wyposażenie oraz związane z tym rozliczenia;
-warunki płatności za wykonane usługi, terminy płatności i rozliczeń;
-sposoby ustalania i zmian w rozkładach jazdy;
-sposób i zakres raportowania, oraz kontroli wykonywania umowy;
-sposób rozwiązywania problemów, w tym skarg i wniosków;
-zakres zadań uzupełniających, o ile występują, itp.

Zakres umowy i parametry w niej określane

Projekt jest podstawą do kalkulacji przez wykonawcę ceny i umowa ostateczna nie może być różna od projektu.
Specyfikacja z kolei może określać na przykład:
-wymogi co do zastosowanego taboru, jego pojemność, wiek, wymagane dane techniczne;
-wyposażenie taboru, w tym w urządzenia informacji pasażerskiej;
-zastosowanie urządzeń zamawiającego, sposoby integracji systemowej;
-zakres danych przekazywanych do systemów zamawiającego;
-sposób sprzedaży i kasowania biletów
-warunki jakościowe, kryteria i sposób ich wypełnienia;
-opis innych zadań, które musi zrealizować wykonawca (np. informacja przystankowa), itp.

Podział zadań pomiędzy organizatora a wykonawcę

Ustawa o publicznym transporcie zbiorowym nie narzuca zbyt szczegółowego podziału zadań pomiędzy organizatorem, który jest zamawiającym, a wykonawcą. Także wcześniejsza i obecna praktyka działania różnych organizatorów, są bardzo zróżnicowane i stosowane są różne metody i zasady współpracy.

Całość zadań po stronie operatora – przewoźnika

Najprostszym rozwiązaniem jest zwykłe zlecenie przewozów w określonej ilości, bez określonych wymogów taborowych, gdzie o wszystkich szczegółach decyduje wykonawca i wszystkie urządzenia techniczne są jego własnością, a wpływy z biletów są wpływami wykonawcy. Często wtedy zamawiający, jakim jest mała gmina, nie ma żadnych własnych systemów informacji pasażerskiej ani rozbudowanej kontroli.

Skomplikowany, mieszany podział zadań

Jednym z najbardziej skomplikowanych z kolei podziałów zadań jest taki, gdzie tabor częściowo jest dostarczany przez zamawiającego, niektóre elementy wyposażenia dostarcza zamawiający a inne wykonawca;wymogi co do wyglądu, stanu technicznego, przyjętych rozwiązań technicznych, wyposażenia, sposobu realizacji usługi są dokładnie określone;wpływy z biletów stanowią przychód zamawiającego i prowadzi on kontrolę biletową;ściśle określone są wymogi jakościowe, ich kontrola i naliczane kary za ich naruszenie;dopuszczone są liczne zmiany w rozkładach wraz ze skomplikowanym sposobem ich wprowadzania, itp.
Systemy skomplikowane występują w dużych miastach, tam gdzie są rozbudowane służby zarządów transportu zbiorowego i miasta same prowadzą: emisję i dystrybucję biletów, kontrolę biletową, układanie rozkładów jazdy, zarządzają dynamiczną informacją pasażerską, posiadają służby nadzoru ruchu i rozbudowany system kontroli, itp. Z reguły te miasta korzystają w szerokim zakresie ze środków pomocowych z Unii Europejskiej i własnością miasta są skomplikowane systemy dystrybucji biletów, w tym elektroniczne, systemy informacji pasażerskiej, ITS, systemy zarządzania ruchem z wykorzystaniem GPS, i inne, które muszą być zainstalowane w taborze wykonawcy, albo do których wykonawca musi swój tabor dostosować.