10 lat od zakończenia eksploatacji wagonów typu Ečs w Pradze
10 lat od zakończenia eksploatacji wagonów typu Ečs w Pradze
29 czerwca 2007 upłynęło już dziesięć lat od zakończenia eksploatacji pierwszej generacji wagonów metra w Pradze, sowieckiego typu Ečs. Wagony te wywodziły się z typu Ež, produkowanego w Mytisci od roku 1970, ewentualnie typu E z roku 1959. Oprócz wersji czechosłowackiej producent ten produkował jeszcze wersję Ev (’v’ odnosi się do Węgier) dla Budapesztu, gdzie są eksploatowane po dziś dzień. Niemniej w okresie początku eksploatacji w pierwszej połowie lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku mogły te wagony wzbudzać w obywatelach Czechosłowacji negatywne emocje. Głównie z powodu normalizacji stosunków Czechosłowacji z Breżniewskim Związkiem Socjalistycznym Republik Sowieckich i znacznym zbliżeniem tych państw, które oczami fachowców oznaczały zaprzestanie rozwoju wagonów typu R1 z ČKD. Pomimo tego wagony okazały się bezawaryjne, a ich eksploatacja bezproblemowa.
Jako zupełnie pierwsza prezentacja 'nowoczesnej sowieckiej techniki dla kolei podziemnej”był do Pragi już w roku 1972 dostarczony oryginalny moskiewski wagon typu Ež numer 5443, wyprodukowany w roku dostawy, który został wystawiony w ówczesnym Parku kultury i wypoczynku Julia Fučíka (PKOJF, obecnie Targi). Następnie został odwieziony do nowo powstającej zajezdni metra na Kačerově, gdzie stał najprawdopodobniej bez żadnego użytku aż do swojej fizycznej likwidacji w latach dziewięćdziesiątych. Podobno miał zostać wprowadzony do regularnej eksploatacji, co jednak z racji odmiennych rozwiązań technicznych nigdy nie zostało zrealizowane. Nie został również przebudowany na wagon techniczny, co stanowiło drugą opcję jego użytku.
Pierwsze sześć wagonów, przeznaczonych do eksploatacji w praskim metrze, o numerach 1001 oraz 1004 – 1008, przekroczyły sowiecko –czechosłowackią granicę w Čiernénad Tisou popołudniu 13 października 1973 a po sformowaniu specjalnego składu zostały przewiezione do Pragi Krče popołudniu 16 października 1973. Pociąg specjalny był na całym terytorium Czechosłowacji w składzie wagon służbowy i z miejscami do leżenia ČSD (dla stosunkowo dużej ekipy tej 'ostro śledzonej’ przesyłki), wagony pośrednie DP Metro (przystosowane wagony serii Vtdr i Vtr ČSD, obciążone balastem) oraz jednego wagonu serii Zts (dzisiejsza Gbgs), prawdopodobnie dodatkowego wagonu z częściami zapasowymi. Na całej trasie z Čiernénad Tisou aż do Pragi Krče był ciągnięty lokomotywą E 469.3008 (obecna 123.008 ČD) lokomotywowni Praga Střed. Te premierowe jazy zostały wykorzystane również do prób pomiarowych, głównie na odcinku Čierna nad Tisou – Koszyce. Nie trzeba dodawać, że według ówczesnej prasy 'wagony sowieckie zdały egzamin na piątkę’. Kolejnymi historycznie interesującymi wagonami były 1010 oraz 1020, które połączone podwójnie przejechały w nocy z 22 na 23 grudnia 1973 roku jako pierwsze tunelami metra w Pradze między przystankami Kačerov, a powstania praskiego –czyli do budowanego mostu Klementa Gottwalda (obecny Nuselskýmost).
Ogólnie było do Pragi dostarczonych 85 prawie identycznych wagonów, których dostawy przebiegały w trzech seriach. Pierwsza najliczniejsza obejmowała 50 wagonów o numerach 1001 do 1050, które zostały dostarczone w latach 1973 do 1974 jeszcze przed rozpoczęciem regularnej eksploatacji metra w Pradze, które nastało 9 maja 1974 roku. Druga seria licząca 20 wagonów o numerach 1051 do 1070 została dostarczona w lecie 1975 roku, a ostatnie 15 wagonów o numerach 1071 do 1085 dotarło do Pragi na jesień 1976 roku.
Podczas swojej egzystencji w Pradze wagony przeszły kilka modernizacji, z których z technicznego punktu widzenia najpoważniejszą było zamontowanie 'Automatycznego celowego hamowania’ (ACB), które systematycznie było zabudowywane na pojazdach od roku 1978. Z punktu widzenia podróżnych największe zmiany były widoczne w zastąpieniu drewnianych ram drzwiowych i okiennych ich aluminiowymi odpowiednikami. Zmiany te wprowadzono jedynie w 50 wagonach pierwszej serii, ponieważ kolejne miały już te elementy aluminiowe. Dodatkowo należy dodać, że każdy wagon posiadał kabinę sterowniczą, lecz z biegiem czasu wagony jeżdżące wyłącznie w środku składu traciły swoje wyposażenie. Demontowano również reflektory czołowe.
Od rozpoczęcia obsługi linii C na odcinku Kačerov – Sokolovskábyły te wagony zestawiane w trójwagonowe składy, po dostawach drugiej serii w 1975 roku składy zostały wydłużone do czterech wagonów, a ostatecznie w 1978 roku rozpoczęto eksploatację składów pięcio wagonowych. Cały czas swojego „życia” jeździły wagony serii Ečs jedynie na trasie C, która została za czasów ery tych wagonów przedłużona między stacjami Kosmonautů (kosmonautów, dzisiejsza Háje), a Fučíkovu (dziś NádražíHolešovice –Dworzec Holešovice). Aż do roku 1992 były w eksploatacji wszystkie wagony, w tym roku zostały pierwsze dwa wozy sprzedane czeskiemu kolejowemu przemysłu w celu testowania komponentów dla modernizacji oraz nowych wagonów komunikacji zbiorowej. Pierwszym z nich był wagon 1020 (jeden z pierwszych dwóch, które w grudniu 1973 roku przejechały podziemiami Pragi), który został sprzedany praskiemu ČKD. Naśladował go w zimie tego roku kolejny wóz numer 1031, sprzedany niemieckiej społeczności Siemens. Wagon ten został skierowany do Škody Plzeň, w celu przebudowy go na wagon testowy zasilany z napięcia z sieci trakcyjnej 1,5kV=. Był on testowany na okręgu doświadczalnym w Cerhenicích.
Systematyczne wyłączanie z ruchu oraz likwidacja tych wagonów rozpoczęła się dwa lata później, na jesień 1994 roku. Dzisiaj możemy jedynie spekulować co doprowadziło do tej decyzji DP Praha i czy taki krok był naprawdę nie do uniknięcia, ponieważ pomimo archaicznego wyglądu oraz przestarzałej techniki (co było już jasne podczas dostaw, ponieważ wagony te nie różniły się od wagonów metra w Nowym Jorku z początku lat 30-tych, które były bezpośrednim wzorem wagonów dla moskiewskiego metra typu A i B) chodziło o wagony stosunkowo młode, ze średnim wiekiem 19 lat. Tak krótka żywotność całego typu pojazdów szynowych jest wyjątkiem tak na Czechosłowację jak i Czechy, a porównanie można jedynie odnieść do 54 również sowieckich 'sergejů’ (gagarinów) T 679.1547 do 600 ČSD z lat 1978/79, których większość została wyłączona z ruchu już w roku 1991. W grudniu 1994 roku próbnie sprzedano dwa wagony metra różnym podmiotom zainteresowanym ich złomowaniem. Jako pierwszy to był wagon 1013, sprzedany na złomowisko w Pradze Hostivaři, po którym naśladował wagon 1071 (czyli pierwszy wagon z ostatniej serii z roku 1976), sprzedany firmie Mak Metal Beroun.
Masowe wyłączanie z eksploatacji zaczęło się rok później, w roku 1995. Jako pierwszy został sprzedany w czerwcu wagon 1011, chwile po nim nastąpiła pierwsza seria dziesięciu wagonów o numerach 1002, 1003, 1006, 1016, 1024, 1039, 1047, 1048 i 1049. Ta seria została zlikwidowana na terenie Vodních staveb w Velkém Oseku w okresie lata, wagony były odstawione na stacji ČD i w miarę postępu prac załoga stacyjna podstawiała wagony do likwidacji. Jako ostatnie zostały zezłomowane wagony 1002 oraz 1006. Likwidacja dalszych wagonów (włącznie z wagonem z najniższym numerem 1001 z roku 1972) następnie przebiegała aż do końca lata 1997 na stacji Praga Krč, gdzie były w większości pocięte na części, i wywożone do swojego ostatniego miejsca podróży na złomowisku. Części złomu trafiły do : Velvar, Hradca Králové, słowackiej Podbrezovéprawdopodobnie również do innych miejsc. W roku 1996 zostało kilka całych skrzyń zlikwidowanych na terenie Metrostavu w Pradze Horních Počernicích.
Wraz ze zmniejszaniem się czynnych wagonów seria Ečs stała się na swojej trasie C coraz bardziej rarytasem i stało się jasne, że zbliża się koniec ich regularnej służby. Definitywny atak na serię Ečs zadało wprowadzenie nowego systemu zabezpieczania ruchu Matra na tej trasie, ustalone na 1 lipca 1997 roku oraz decyzja o nie montowaniu tego systemu na wagony Ečs. Pomimo iż ta data nie została dotrzymana to jednak dzień regularnej służby 29 czerwca 1997 został dotrzymany. W ten dzień wyjechał na brygadę 30 skład wagonów 1083+1067+1054+1027+1076, który swoim zjazdem o 22:57 do zajezdni Kačerov zamknął jeden rozdział stosunkowo krótkiej historii praskiego metra. Warto wspomnieć, że w tym składzie znajdował się jeden wagon z pierwszej serii z 1974 roku (1027) natomiast pozostałe pochodziły z lat 1975 i 1976.
Jednak tą datą historia wagonów serii Éčs w Pradze nie została całkowicie zamknięta, ponieważ dla celów okazyjnych przejazdów w zajezdni Kačerov zachowano skład trzech wagonów 1083+1084+1085 (ich wiarygodność historyczną umniejsza fakt, że wszystkie trzy wagony pochodzą z ostatniej serii z roku 1976, czyli z okresu, kiedy już trójwagonowe składy w Pradze nie jeździły) a w roku 1997 został w OZM w Hostivaři wagon 1009 doprowadzony do stanu wystawowego, który w nocy z 12 na 13 grudnia 1997 roku został przewieziony na drogowym transporterze po trasie Hostivař – Želivského – Muzeum – Hlávkův most – Strossmayerovo náměstí- Veletržní- Špejchar do Muzeum komunikacji miejskiej w zajezdni Střešovice. Ukończenia regularnego eksploatowania doczekał się również wagon testowy 1031, który firma Siemens przejęła początkiem kwietnia 1998 roku z ośrodka prób w Cerhenicich, który został przetransportowany do zajezdni Kačerov, gdzie został poddany naprawie, a następnie na transporterze drogowym udał się w kierunku Niemiec, gdzie ślad po nim ginie. Niejasna historia jest również w stosunku do wagonu 1020, który najprawdopodobniej w ČKD nie został przebudowany i został prawdopodobnie zlikwidowany w roku 1997. Wszystkie pozostałe wagony (1001 – 1008, 1010 – 1019, 1021 – 1030 i 1032 – 1082 oraz ex-moskiewski 5443) zostały zlikwidowane w latach 1994 do 1997 tak, jak zostało przedstawione wcześniej.
