Walka z monopolem na przykładzie VBB

Jak zaoszczędzić na kosztach realizacji kolejowych przewozów pasażerskich przy jednoczesnym podniesieniu ich jakości? Wystarczy ogłosić otwarty przetarg na obsługę linii. W niniejszym artykule przyglądamy się chyba najbardziej udanemu przetargowi ogłoszonemu przez VBB. 55 milionów €mniejsze wydatki oraz nowy tabor to efekty postępowania.

W dniu 27 lipca 2009 roku dokonano rozstrzygnięcia największego jak dotąd przetargu na wykonywanie kolejowych usług przewozowych w Niemczech. Przetarg zorganizowany przez Verkehrsverbund Berlin-Brandenburg (VBB) działający w imieniu landów Berlin, Brandenburgia, Saksonia-Anhalt oraz Meklemburgia-Pomorze Przednie obejmował obsługę 16 linii podzielonych na cztery grupy. Jednak co ważniejsze jeden przewoźnik nie mógł wygrać wszystkich linii. Dzięki takiemu zapisowi oraz wprowadzeniu podziału na grupy przetarg zyskał duże zainteresowanie i doprowadził do zgłoszenia atrakcyjnych ofert. Tak atrakcyjnych, że VBB określa zaoszczędzoną sumę na 55 milionów €rocznie! Największe oszczędności rzędu 40 milionów €osiągnięte zostanie w landzie Brandenburgia. Jednak mimo swojego przełomowego charakteru przetarg ten przeszedł bez większego echa w Polsce, stąd warto przedstawić go w formie artykułu.

W efekcie przeprowadzonych postępowań wyłoniono dla zadań numer 1 i 3 jako wykonawcę DB Regio, natomiast dla zadań 2 i 4 Ostdeutsche Eisenbahn GmbH (ODEG). Linie regionalne (RB) zmienią przewoźnika od grudnia 2011 roku, linie ekspresów regionalnych (RE) od grudnia 2012 roku, zakończenie wszystkich umów ma nastąpić w grudniu 2022 roku (11 lat obsługi). DB Regio będzie wykonywać przewozy na liniach RE1, RE7, RE11, RB13, RB14, RB20, RB21, RB22, RB23 jak również do nowego lotniska BBI –linia RE9. Linia RE9 będzie obsługiwana już od listopada 2011. Dodatkowo od grudnia 2014 DB Regio rozpocznie obsługiwać linię RB24, która będzie kursować na trasie Berlin-Lichtenberg –Eberswalde i zastąpi obecną linię OE60 obsługiwaną przez ODEG. Roczne przewozy zlecone dla DB Regio wynoszą około 15 milionów pociągokilometrów. Z kolei ODEG będzie wykonywało przewozy na liniach RE2, RE4, RB33, RB35 i RB51. Linie RE2 i RE4 zostaną przejęte od DB Regio. Przewozy jakie w ramach kontraktu będzie wykonywało ODEG są szacowane na 7 milionów pociągokilometrów i stanowią 1/3 wielkości przetargu.

Efektem postępowania przetargowego oprócz zmniejszenia kosztów jest również wiele dodatkowych elementów. Przykładowo od grudnia 2012 roku pociągi linii RE1 będą posiadały 209 miejsc siedzących, czyli o 67 więcej niż obecnie, choć pociągi będą nadal obsługiwane składami piętrowymi w układzie ciągniono-pchanym. Przewoźnik zobowiązał się również do zastosowania lokomotyw o większej niezawodności, oraz wymiany wnętrz wagonów na nowe. Pozostałe linie przyznane DB Regio mają być obsługiwane przez EZT typu Talent 2, które będą występowały w wariantach 3 i 5 wagonowych, przewiduje się ich łączenie w trakcję ukrotnioną. Na linii RE7 pomiędzy Belzig a Dessau pociągi mają kursować w takcie godzinnym, natomiast na pokładzie pociągów RB ma się pojawić catering w postaci napojów i małych przekąsek najprawdopodobniej w formie automatów znanych z linii RE.

Jednak bardziej ciekawie prezentuje się nowa oferta ODEG, bowiem spółka zaoferowała obsługę linii RE2 i RE4 nowymi piętrowymi zespołami trakcyjnymi produkcji Stadler Pankow. Zespoły te będą najprawdopodobniej bazowały na składach, jakie Stadler dostarczy dla SBB, choć można oczekiwać ich zwiększenia, ponieważ skrajnia niemiecka (tożsama z polską) umożliwia budowę wyższych składów niż skrajnia szwajcarska. Dodatkowo dla linii RB33 i RB51 zaproponowano obsługę nowymi składami spalinowymi typu GTW2/6, również produkcji Stadler Pankow. Od swoich pierwowzorów nowe pojazdy będą się odróżniać zastosowaniem podłogi na wysokości 780 mm nad główką szyny (tak jak na rynek holenderski), co zagwarantuje bezbarierowe wejście na pokład z peronów wysokości 760 mm nad główką szyny. Linia RB35 (obecnie OE35) ma być obsługiwana istniejącym już taborem typu Regio Shuttle RS1 należącym do ODEG.

Jak nie sposób zauważyć ogłaszanie otwartych przetargów na przeszło 10 letnią obsługę linii może przynieść znaczne oszczędności w kosztach eksploatacji systemu przy jednoczesnej diametralnej poprawie standardu taboru jaki będzie je obsługiwał. W przypadku DB Regio za wyjątkiem linii RE1 wszystkie pozostałe powinny być obsługiwane nowymi EZT typu Talent 2, natomiast ODEG zainwestuje w nowe piętrowe EZT oraz jednopokładowe SZT. Dzięki temu jakość podróżowania znacznie wzrośnie, natomiast dla przedsiębiorstwa przewozowego okres 10 lat jest wystarczający aby dokonać amortyzacji zakupionych nowych składów. W zasadzie jedynie ogłaszając przetarg na 15 lat dałoby się osiągnąć jeszcze większe oszczędności, gdyż wówczas cykl życia taboru (15 lat do remontu kapitalnego) zgrałby się z okresem trwania umowy. Jednak nawet bez tego oszczędności rzędu 55 milionów €rocznie wydają się być bardzo pozytywnym osiągnięciem.

Czy Polska jest krajem, który stać na utrzymywanie monopolu? Czy naprawdę nie da się dostrzec możliwości, jakie płyną z organizowania otwartych przetargów, w których nawet wygrana dotychczasowego monopolisty może przynieść znaczną poprawę oferty. Czy ogłaszając jeden jednolity przetarg udałoby się osiągnąć nowy tabor na większości linii –raczej nie. Uświadomienie sobie co tak naprawdę tracimy utrzymując nachalnie tworzone monopole, które dodatkowo są powiązane właścicielsko pomiędzy zlecającym a organizującym, będzie zapewne kluczem do sukcesu i sposobu na zmianę podejścia do kolei tak przez organ zlecający przewozy jak i samych pasażerów. Nie bez kozery można stwierdzić, że obecnie w Polsce kolej nijak nie służy pasażerom, a odbycie podróży tym środkiem transportu wymaga dużego samozaparcia. Choć o konieczności pilnych zmian widać bardzo wyraźnie podczas kolejnych korekt rozkładów jazdy –mniej, dłużej i drożej to główne charakterystyki kolejnych wersji rozkładu jazdy w Polsce. Można wręcz zapytać dlaczego ogłaszane niedawno przetargi na trzyletnią obsługę przewozów regionalnych w Polsce miały termin rozpoczęcia 13 grudnia 2009? Przecież żadna konkurencja nie wystartuje w takim postępowaniu, więc po co uprawianie tego całego cyrku? Bierzmy przykład z zachodu, ponieważ korzyści z takich postępowań są znacznie większe niż utrzymywanie monopolu jak się to w Polsce dzieje obecnie. VBB zaryzykowało i zyskało rocznie 55 milionów €! 55 MILIONÓW!