Sto elektrycznych zesołów trakcyjnych z Pesy

23 maja 2013 r. Pesa przekazała do eksploatacji setny elektryczny zespół trakcyjny (ezt). Jubileuszowy pojazd jest kolejnym kamieniem milowym na drodze rozwoju firmy.

Ezt przekazany Kolejom Wielkopolskim nosi nazwę Elf, która pochodzi od skrótu Electric Low Floor, a dodatkowo kojarzy się z magicznym stworzeniem. Poprzednie ezt, produkowane w okresie PRL, swoje przydomki otrzymywały dopiero od miłośników kolei. Najpopularniejszy w kraju ezt EN57 nazywany jest słowem „kibel”od stanu wizualnego, w jakim pojazdy te znajdowały się w latach 90. Nowe pojazdy z Pesy na szczęście zrywają z takim wizerunkiem elektrycznego pociągu.

Należy zwrócić uwagę, jaki postęp techniczny ma miejsce we współczesnym Elfie w zestawieniu z wciąż popularnym EN57. Elfy posiadają prędkość maksymalną 160 km/h wobec 110 km/h dla EN57. Zastosowano w nich wózki wspólne, a napędzane są z reguły wózki skrajne (w dłuższych wersjach również niektóre środkowe). Zastosowano silniki asynchroniczne prądu zmiennego i napęd tranzystorowy IGBT wobec silników szeregowych i rozruchu oporowego. Drugi stopień odsprężynowania stanowią poduszki powietrzne, zamiast stosu stalowych sprężyn. Poprawiono izolację termiczną i akustyczną wnętrza, a układ jest jednoprzestrzenny, a nie przedziałowy. Możnaby tak wymieniać w nieskończoność.

Wstępem do produkcji ezt było rozpoczęcie wykonywania napraw głównych w 1990 r. przez ówczesne Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowej w Bydgoszczy. Remontowano wówczas zespoły EN57. W następnych latach wykonano naprawy główne podmiejskich zespołów EN94 z Warszawskiej Kolei Dojazdowej (WKD). W 2001 r. wykonano pierwszy spalinowy zespół trakcyjny –popularnie autobus szynowy. Kiedy jednak zaczyna się historia produkcji ezt w Pesie? Miało to miejsce w 2004 r., gdy zbudowano pierwszy nowy ezt dla WKD. Był to zespół 4-członowy, niskopodłogowy, o mocy 1,1 MW. WKD planowało zakup dalszych zespołów, co udało się dopiero po drugim przetargu. Zwyciężyła Pesa z nowym, częściowo niskopodłogowym modelem EN97. Jest to pojazd 6-członowy, dwuczęściowy, aglomeracyjny, dostosowany do specyficznych warunków WKD –niskiego minimalnego promienia łuku.

Zakład w Bydgoszczy miał jednak większe ambicje. Jasnym było, iż EN57 w liczbie ponad 1000 sztuk wymagają wymiany, a spółki kolejowe wreszcie rozpoczną odnowę taboru. Jeszcze w 2005 r. zbudowano 2 pierwsze wagony elektryczne serii EN81 dla województwa małopolskiego. Prawdziwy przełom przyszedł jednak w 2006 r., gdy przygotowano nowoczesny, 4-członowy zespół dostosowany do prędkości 160 km/h (oznaczenia ED59, 15WE). Pojazd po pojawieniu się na polskich torach wręcz szokował designem. Prototyp, skrócony do 3 członów, sprzedano do województwa łódzkiego.

Wkrótce Pesa zdobyła kontrakt na dostawę 14 ezt, które PKP PR skierowało do obsługi połączenia Warszawa-Łódź. Design pojazdu został zmodyfikowany –zmieniono m. in. kształt czoła. W latach 2007-2008 dostarczono 4-członowe zespoły (oznaczenia ED74, 16WE). W wyniku prowadzonych przez rząd zmian strukturalnych w spółkach kolejowych, ED74 zostały przejęte przez PKP Intercity, w wyniku czego wkrótce pojawiły się na innych trasach. Nie obyło się bez drobnych potknięć –pojazdy początkowo nie mogły kursować z prędkością maksymalną ze względu na jedno miejsce w kabinie maszynisty, podczas gdy przestarzałe przepisy PKP PLK wymagały, by dla prędkości powyżej 140 km/h w kabinie znajdowało się 2 maszynistów (chyba tylko po to, by mieli z kim rozmawiać). Dodatkową wadą zespołów były niewygodne fotele, adekwatne może do 30-minutowej, ale na pewno nie 2-godzinnej podróży. Niedociągnięcia zostały poprawione.

W latach 2010-2011 wyprodukowano składy Acatus II dla województwa małopolskiego. Był to jednak wstęp do nowej, dłuższej serii –właśnie do Elfa. Elfa przygotowano jako konstrukcję modułową, co umożliwiało budowę pojazdów o różnej liczbie członów, od 2 do 6. Po kilku latach na szynach obecne były wszystkie konfiguracje, od najkrótszej do najdłuższej.

Zespoły PESA Elf trafiły do województw (w nawiasie podano przewoźnika, który je eksploatuje):