Pięćdziesięciolatka EP05-23

14 maja 2008 roku swój ostatni planowy pociąg poprowadziła lokomotywa EP05-023. Popularna „piątka”przyprowadziła tego dnia do Warszawy EC „Józef Bem”. Właśnie mijają trzy lata od tego momentu. Co więcej, 15 kwietnia 2011 roku, minęło dokładnie 50 lat od wpisania na stan Polskich Kolei Państwowych wspomnianej lokomotywy. To dobry moment, aby przyjrzeć się nieco bliżej i przypomnieć sobie kilka faktów z życia czeskich elektrowozów…

Lokomotywy serii EU05 (44E) zostały wyprodukowane przez czechosłowackie zakłady Škoda w Pilznie, w liczbie 30 sztuk, w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku. Ich eksploatacja przez Polskie Koleje Państwowe rozpoczęła się w roku 1961. Początkowo wszystkie elektrowozy pracowały w lokomotywowni Warszawa Odolany, obsługując przede wszystkim pociągi na trasach do Poznania, Łodzi i Katowic. Prędkość konstrukcyjna czeskich maszyn wynosiła 125 km/h. W roku 1969 podjęte zostały przez PKP prace i badania nad podniesieniem prędkości maksymalnej lokomotyw EU05 do 160 km/h. Udało się! Do roku 1977 prawie wszystkie elektrowozy zostały przystosowane do prowadzenia pociągów z prędkością 160 km/h, dzięki zmianie przełożenia przekładni. Jako jedna z pierwszych naprawę główną, połączoną z modernizacją przeszła lokomotywa EP05-23. Owa modernizacja łączyła się także ze zmianą oznaczenia lokomotyw z EU05 na EP05, jak również przemalowaniu z koloru zielonego na pomarańczowy. Niestety brak szlaków, na których można byłoby uruchamiać pociągi jadące z prędkością 160 km/h uniemożliwiał wykorzystanie pełni możliwości zmodernizowanych maszyn. W międzyczasie, w roku 1972, do użytku oddana została nowa lokomotywownia w Olszynce Grochowskiej, która została nowym „domem”czeskich elektrowozów.

Eksploatacja lokomotyw EP05 z prędkością 160 km/h stała się możliwa dopiero po podniesieniu prędkości szlakowej CMK, w latach osiemdziesiątych XX wieku. W październiku 1989 roku lokomotywa EP05-23, jako ostatnia z serii, doczekała się drugiej naprawy głównej, wykonanej w ZNTK Gdańsk. Podczas prac remontowych elektrowóz został przystosowany do sterowania wielokrotnego.

Koniec kariery lokomotywy EP05-23 na polskich szlakach mógł nastąpić już 4 listopada 1992. Wówczas to maszyna ta prowadząc pociąg IC „Lech”do Poznania uderzyła w przyczepę przewożącą buraki. Poważne uszkodzenia kabiny udało się naprawić i elektrowóz po kilku miesiącach przerwy powrócił do służby. Kolejną, tym razem dłuższą przerwę w eksploatacji, lokomotywa zaliczyła w lipcu 2002 roku, kiedy to została odstawiona. Wówczas wydawało się, że po 41 latach służby, nastąpił kres liniowej pracy maszyny. A jednak nie! Po raz kolejny okazała się potrzebna, wracając do służby w nowym, czerwono-kremowym, malowaniu PKP Cargo. Prowadziła szybkie ekspresy jeszcze prawie trzy lata, do 14 maja 2008 roku. Jej łączny przebieg to aż 6,8 mln km. Podobno, mimo wycofania z ruchu, dzięki zabiegom pracowników PKP Intercity, lokomotywa jest cały czas sprawna i gotowa do wyjazdu. Być może jeszcze kiedyś pojawi się na szlaku prowadząc pociąg, jeśli nie rozkładowy, to specjalny.

Warto nadmienić, iż EP05-23 nie jest jedyną zachowaną dziś lokomotywą serii EU05/EP05. Maszyna EU05-22 stoi jako pomnik przy ZT w Krakowie. Przywrócono jej oryginalne oznaczenie oraz zielone malowanie. Wraki lokomotyw 01 i 18 jeszcze jakiś czas temu można było spotkać w lokomotywowni Warszawa Olszynka Grochowska, zaś 16, która obok 23 najdłużej pozostawała w liniowej służbie, w okolicach Odolan.

Na koniec dodać należy z kronikarskiego obowiązku, iż lokomotywy tej serii były eksploatowane także w Czechosłowacji oraz ZSRR.