Organizator a operator w transporcie publicznym cz. 2

Każdy organizator musi wypełniać zadania ustawowe:
-bada i analizuje potrzeby przewozowe;
-wdraża plan transportowy i aktualizuje go;
-zapewnia odpowiednie warunki funkcjonowania publicznego transportu zbiorowego, w tym w zakresie standardów przystanków i dworców, zintegrowanych węzłów przesiadkowych i warunków korzystania z nich oraz wnoszonych opłat, zintegrowanego systemu biletowego, oraz informacji dla pasażera;
-określenia sposobu oznakowania pojazdów;
-zawierania umów z operatorami;
-ustalaniu opłat za przewóz oraz sposobu dystrybucji biletów.

Organizator może także w drodze uchwały rady/sejmiku określić, które przystanki będą służyły operatorowi/om, a które przewoźnikom, oraz które jednym i drugim.

Poza zadaniami ustawowymi organizator może przejąć w całości emisję i sprzedaż biletów oraz nawet układanie rozkładów jazdy. W skrajnym przypadku operator ogranicza się tylko do wykonywania przewozów. Może być jednak tak, że wszystkie te zadania wykonuje operator. Sam prowadzi dystrybucję biletów, a przychody z nich są jego przychodami, sam ustala rozkłady jazdy, a aby to robić skutecznie bada potrzeby przewozowe, zarządza przystankami, określa oznakowanie pojazdów, itp. Wówczas rola organizatora ogranicza się do realizacji planu transportowego i czynności administracyjnych.

Przed powstaniem samorządów terytorialnych w obecnej formie prawnej, funkcje organizatora komunikacji publicznej pełniły wyspecjalizowane przedsiębiorstwa: PKP, PKS-y oraz przedsiębiorstwa komunikacji miejskiej. To one badały potrzeby przewozowe, zarządzały dworcami, określały sposób oznakowania pojazdów, emitowały bilety. W okresie po przemianie ustrojowej nie byli to jednak zawsze do końca samodzielne przedsiębiorstwa, bowiem np. w miastach Rady zaczęły ustalać cenniki biletowe i opłaty. Z kolei dla przewoźników kolejowych władze państwowe uchwalały ulgi od cennika.

Kilka dużych miast postanowiło utworzyć wyspecjalizowane jednostki zarządzające transportem publicznym (Gdańsk, Gdynia, Kraków, Warszawa, Kielce, itd.), które systematycznie przejmowały część roli wypełnianej przez przedsiębiorstwa. Ostatecznie stworzono w kilku miastach mechanizm gdzie operator niemal tylko wykonywał przewozy. Emisję i dystrybucję biletów, kontrolę, nadzór ruchu, ustalanie rozkładów jazdy – te zadania przejęła wyspecjalizowana jednostka należąca do miasta.

Zupełnie odmienny podział zadań, zbliżony do układu historycznego, występuje w tych miastach, które pozostawiły większość zadań przy przedsiębiorstwach. Dotyczy to głównie miast mniejszych, gdzie administracja miejska wykonuje minimalny zakres zadań.

Bardzo ważnym elementem jest ustalenie komu przysługują wpływy z biletów. Jeśli wpływy z biletów przysługują przedsiębiorstwu (operatorowi) to najczęściej funkcjonuje model historyczny, jeśli organizatorowi, to znaczna część zadań przejęta jest przez samorząd (co najmniej emisja biletów). Podział zadań pomiędzy organizatora a operatora może więc być bardzo zróżnicowany.

Nieco inaczej wygląda sytuacja w transporcie szynowym. Spółka Przewozy Regionalne została przejęta przez samorządy. Niektóre z samorządów wyłoniły innych przewoźników, a inne uruchomiły własne podmioty świadczące usługi przewozów kolejowych. Jednocześnie konieczność dofinansowania deficytowych przewozów, pomimo dopłat z tytułu stosowania ulg ustawowych, wymusiła zawieranie przez samorządy umów i przejmowanie przez nie coraz bardziej funkcji organizowania przewozów.

Sporadycznie natomiast organizowana jest komunikacja publiczna drogami wodnymi (tramwaje wodne) i występuje ona zwykle tylko w sezonie wiosenno – letnim.

Podsumowując:
-organizator to jednostka samorządowa (lub minister) lub związek takich jednostek samorządowych;
-operator to przedsiębiorca, który podpisał z organizatorem umowę świadczenia usług przewozowych w publicznym transporcie zbiorowym;
-przewoźnik to przedsiębiorca wykonujący komercyjne przewozy pasażerskie na liniach regularnych na podstawie zezwolenia.