Kiedy rekompensata za spóźniony pociąg?

Opóźnienie niektórych kategorii pociągów powyżej 60 minut powoduje obowiązek wypłaty rekompensat przez przewoźnika, bez względu na przyczynę realizacji kursu niezgodnego z rozkładem jazdy. Niezależnie od tego, pasażerowie wszystkich rodzajów pociągów mogą natomiast dochodzić odszkodowań z tytułu naprawy szkody powstałej w wyniku opóźnienia pociągu.

Rekompensaty z unijnego rozporządzenia –tylko w niektórych przypadkach

Kwestię wypłaty rekompensat z tytułu opóźnień pociągów reguluje obecnie artykuł 17 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1371/2007 dotyczącego praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym.

Zgodnie z treścią ww. przepisu, minimalna kwota rekompensaty wynosi:

– 25% ceny biletu jednorazowego w przypadku opóźnienia wynoszącego od 60 do 119 minut,

– 50% ceny biletu jednorazowego w przypadku opóźnienia wynoszącego 120 minut lub więcej.

Przyznanie ww. rekompensat jest obowiązkowe w przypadku spełnienia przesłanki dotyczącej minimalnego czasu opóźnienia pociągu (tj. 60 minut) i pisemnego wystąpienia do przewoźnika na drodze reklamacji (nie jest konieczne załączanie poświadczenia o opóźnieniu, gdyż przewoźnik posiada w swoim systemie informatycznym dokładne dane na temat punktualności pociągów). Reklamację można wysłać do przewoźnika pocztą bądź złożyć w kasie biletowej. Przedsiębiorstwo kolejowe zasadniczo realizuje rekompensatę w formie bonu uprawniającego do zniżkowego zakupu kolejnego biletu (odpowiednio 25% lub 50%), a jeśli pasażer wyraźnie to zaznaczy –ma obowiązek bezwarunkowo wypłacić ją w formie pieniężnej. Rekompensata z tytułu omawianego przepisu jest niezależna od przyczyny opóźnienia pociągu, nawet gdyby ta była niezależna od przewoźnika (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 26.09.2013 r. w sprawie C-509/11 ÖBB-Personenverkehr AG).
Należy jednak pamiętać, że przepis ten obowiązuje w Polsce obecnie wyłącznie w odniesieniu do opóźnień krajowych pociągów kategorii Express InterCity (EIC) oraz wszystkich międzynarodowych: osobowych, pospiesznych, RegioEkspres (RE), EuroCity (EC) i EuroNight (EN) w przejazdach pomiędzy krajami UE, natomiast jego stosowanie do innych rodzajów połączeń (np. krajowych pospiesznych TLK lub interREGIO) jest wyłączone do dnia 3 grudnia 2014 roku (z możliwością przedłużenia). Powyższe wynika z Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 maja 2011 r. w sprawie zwolnienia ze stosowania niektórych przepisów rozporządzenia (WE) nr 1371/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącego praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym (Dz. U. z dnia 8 czerwca 2011 r. Nr 117, poz. 683).
Ponadto, na podstawie art. 2 ust. 5 unijnego rozporządzenia, Polska bezterminowo wyłączyła stosowanie opisywanych rekompensat dla pociągów miejskich, podmiejskich i regionalnych (art. 3a ustawy o transporcie kolejowym). Dotyczy to zatem wszystkich pociągów osobowych przewoźników samorządowych (Koleje Mazowieckie, Koleje Dolnośląskie, Koleje Śląskie, Koleje Wielkopolskie, Arriva RP, Łódzka Kolej Aglomeracyjna, Szybka Kolej Miejska w Warszawie, PKP SKM w Trójmieście, pociągi REGIO Przewozów Regionalnych, Warszawska Kolej Dojazdowa).
Kodeksowe odszkodowania –dostępne dla pasażerów wszystkich pociągów
Przepisy te nie ograniczają prawa pasażerów wszystkich kategorii pociągów do wniesienia skargi z tytułu opóźnienia każdego pociągu i otrzymania od przewoźnika wyjaśnień dotyczących przyczyn takiego zdarzenia, jak również dochodzenia roszczeń z tytułu naprawy szkody na podstawie ogólnych przepisów Kodeksu cywilnego (tj. art. 363 §1 i 471 k.c.) oraz Prawa przewozowego. Zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy Prawo przewozowe (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r. poz. 1173 ze zm.) „przewoźnik odpowiada za szkodę, jaką poniósł podróżny wskutek opóźnionego przyjazdu lub odwołania regularnie kursującego środka transportowego”. Warto pamiętać, że na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 grudnia 2008 r. (sygn. K 37/07) utraciła ważność końcowa część ww. przepisu, tj. fragment „jeżeli szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa przewoźnika”. Ewentualne powoływanie się przez przewoźnika na brak winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa będzie bezpodstawne.
W przypadku dochodzenia roszczeń na podstawie ww. przepisów, konieczne jest udowodnienie poniesionej straty (np. odpowiednimi rachunkami mającymi związek przyczynowy między faktem opóźnienia pociągu a powstałą szkodą). Należy jednak pamiętać, że w tym przypadku przewoźnik rozpatruje sprawę uznaniowo (może roszczenie odrzucić, obniżyć lub uznać w całości). Nie jest to więc odszkodowanie za sam fakt opóźnienia środka transportowego, lecz za udowodnioną stratę materialną powstałą wskutek opóźnionego przyjazdu pociągu do stacji docelowej zgodnej z danymi na bilecie.
W przypadku odmowy uznania roszczenia lub gdy zaproponowane rozwiązanie jest niesatysfakcjonujące, pasażer ma prawo wystąpić do sądu (droga sądowa jest dopuszczalna wyłącznie po wyczerpaniu trybu reklamacji). Można również złożyć skargę do Urzędu Transportu Kolejowego (pisemnie, przez formularz lub mailowo: [email protected]).
Jedna rekompensata nie wyklucza drugiej
W przypadku, gdy podróżnemu przysługuje rekompensata za opóźnienie pociągu wynikająca z Rozporządzenia (WE) nr 1371/2007 (tak jak wspomniano, obecnie dotyczy wyłącznie pociągów krajowych EIC oraz międzynarodowych kursujących do/z krajów UE), jej otrzymanie nie wyklucza ubiegania się o rekompensatę z tytułu naprawy szkody na podstawie przytoczonych przepisów krajowych. Roszczenie o obie rekompensaty można również zawrzeć w jednym wystąpieniu do przewoźnika. Przewoźnik nie ma prawa umniejszać wypłaty należności z tytułu naprawy szkody o wysokość rekompensaty przyznanej na podstawie przepisów Rozporządzenia (WE) nr 1371/2007 ani odwrotnie.