Dostawy nowych pojazdów kolejowych do ruchu pasażerskiego po III kwartale 2008 roku

Niedawno minął trzeci kwartał 2008 roku, więc czas ponownie przyjrzeć się dostawom nowego taboru kolejowego do przewozów pasażerskich w Polsce w tym okresie.

 

Badaniem zostały objęte wszystkie fabrycznie nowe spalinowe oraz elektryczne wagony i zespoły trakcyjne, nowe wagony pasażerskie oraz lokomotywy elektryczne i spalinowe przeznaczone do ruchu pasażerskiego dostarczone w przeciągu pierwszych trzech kwartałów 2008 roku. W zestawieniu ujęto wszystkie pojazdy kolejowe, które w okresie od 1 stycznia do 30 września zostały odebrane przez odbiorcę. Na rynek kolejowych pojazdów szynowych przeznaczonych do ruchu pasażerskiego składają się cztery segmenty. Pierwszym jest segment elektrycznych wagonów i zespołów trakcyjnych, drugim jest segment spalinowych wagonów i zespołów trakcyjnych. Trzeci to wagony kolejowe, natomiast na czwarty składają się lokomotywy do przewozów pasażerskich. Są to dosyć duże segmenty, ponieważ do wymiany kwalifikuje się już prawie 90% taboru pasażerskiego będącego w posiadaniu polskich przewoźników. Jest to około 1500 elektrycznych zespołów trakcyjnych, 500 lokomotyw elektrycznych, 200 lokomotyw spalinowych oraz 2500 wagonów. Biorąc pod uwagę, że okres eksploatacji taboru wynosi 30 lat, więc rocznie należałoby wymieniać 50 elektrycznych zespołów trakcyjnych, 17 lokomotyw elektrycznych, 7 lokomotyw spalinowych oraz 84 wagony. Czyli w badanym okresie liczby te powinny się kształtować na poziomie 37-38 EZT, 12-13 lokomotyw elektrycznych, 5-6 lokomotyw spalinowych oraz 63 wagonów pasażerskich. Przy czym większa ilość EZT oraz spalinowych wagonów i zespołów trakcyjnych może zmniejszyć zapotrzebowanie na wagony oraz lokomotywy. Jednak jak naprawdę kształtowała się sprzedaż?

 

Tablica 1: Udział producentów w rynku nowego pasażerskiego taboru kolejowego.

 

Wykres 1: Udział w jednostkach nowych pojazdów szynowych do przewozów pasażerskich.

Wykres 2: Udział w długościach nowych pojazdów szynowych do przewozów pasażerskich.

 

 

 

Łącznie w badanym okresie dostarczono 48 pojazdów szynowych do ruchu pasażerskiego. Niekwestionowanym liderem po pierwszych trzech kwartałach jest Bombardier, który uzyskał jednostkowy udział w rynku na poziomie 54,17%. Jest to równorzędne ze wzrostem dostaw, ponieważ w porównywalnym okresie roku 2007 Bombardier nie dostarczył żadnego pojazdu szynowego na polski rynek. Na drugim miejscu z udziałem 25% uplasowała się Pesa. Oznacza tospadek udziału w rynku o 56,82% w stosunku do tego samego kresu w poprzednim roku. Na trzecim miejscu pod względem ilości dostarczonych jednostek uplasował się Stadler zyskując udział w rynku na poziomie 20,83%, co jest równoznaczne ze wzrostem znaczenia tego dostawcy na rynku Polskim, ponieważ rok wcześniej nie dokonywał żadnych dostaw. W przeciwieństwie do tych wzrostów z rynku wypadły ZNTK Poznań oraz Newag.

Oczywiście również w przypadku taboru kolejowego występują duże dysproporcje w długościach dostarczonych pojazdów. Łącznie w porównywalnym okresie 2007 roku dostarczono tabor o łącznej długości 1176,9 metra, podczas gdy w 2008 było to 1987,9 metra. przekłada się to na wzrost o 68,9%. Biorąc ten czynnik pod uwagę znacznie zmienia się obraz rynku. W efekcie tego na pierwsze miejsce wysuwa się Stadler uzyskując udział na poziomie 37,27% (taki sam wzrost), na drugie miejsce przesuwa się Bombardier z udziałem 34,53% (taki sam wzrost),natomiast na trzecie miejsce trafia Pesa uzyskując łączny udział 28,21% (spadek o 57,65%). Porównując udział jednostkowy i długościowy widać bardzo wyraźnie dysproporcje jakie występują w taborze. Podczas gdy Bombardier dostarczył dużą ilość krótkich wagonów, to Stadler już wyłącznie długie EZT. Natomiast Pesa dostarczyła SZT oraz EZT, gdzie te pierwsze mają krótszą długość, stąd taka pozycja.

 

Wykres 3: Udział w segmencie jednostek elektrycznych wagonów i zespołów trakcyjnych

Wykres 4: Udział w segmencie długości elektrycznych wagonów i zespołów trakcyjnych

 

W segmencie elektrycznych wagonów i zespołów trakcyjnych wbrew wcześniejszym oczekiwaniom pojawiła się konkurencja za sprawą trzech dodatkowych ED74 zamówionych przez PKP PR. Łącznie w przeciągu trzech kwartałów w tym segmencie dostarczono 13 nowych pojazdów, co w porównaniu z tym samym okresem roku 2007 (dostawy 10 jednostek) oznacza wzrost o 30%. Liderem pod względem ilości dostarczonych jednostek jest Stadler, który uzyskał udział w rynku na poziomie 76,92%, co jednocześnie stanowi taki sam wzrost dostaw w stosunku do zeszłego roku, gdzie Stadler jeszcze nie dokonywał dostaw. Na drugiej pozycji plasuje się Pesa, która uzyskała udział na poziomie 23,08% jednostek. Oznacza to spadek udziału o 56,92% w stosunku do roku ubiegłego. Natomiast Newag, który w zeszłym roku w tym segmencie uzyskał 20% udziału stracił je w wyniku braku dostaw.

Przy uwzględnieniu podziały na długości uzyskujemy nieznacznie zmienione na korzyść Pesy wyniki, co jest efektem dostawy dłuższych pojazdów przez ten zakład. Ponieważ różnice te są bardzo małe, więc w niniejszej analizie zostaną pominięte. Warto również wspomnieć o konieczności wymiany wyeksploatowanego już taboru w tym segmencie. Potencjalne zapotrzebowanie z uwzględnieniem 30 letniego okresu eksploatacji jest szacowane na 37-38 EZT. Jak więc widać zastępowanie taboru jest nadal na niskim poziomie. Dodatkowo musimy wziąć pod uwagę, że jedynie 10 zespołów Flirt zastąpi starsze EN57, natomiast ED 74 zastąpi wagony dalekobieżne jako ich substytut. Z drugiej strony 26 wagonów bombardiera zastąpi EZT jako ich substytut. Stąd chcąc odpowiedzieć sobie na pytanie o pokrycie zapotrzebowania rynku musimy wziąć to pod uwagę. Z racji pojemności można uznać, że dwa wagony piętrowe zastępują jeden skład EZT. W efekcie mamy możliwość zastąpienia 13 starszych zespołów trakcyjnych wagonami oraz 10 nowymi EZT. Tak więc realizację zapotrzebowania w tym segmencie możemy oceniać na 23 pojazdy, co oznacza jego pokrycie zaledwie w 60%. Choć i ten wynik można uznać za bardzo dobry, zwłaszcza wobec zbliżającej się stagnacji wywołanej brakiem nowych zamówień.

 

W segmencie spalinowych wagonów i zespołów trakcyjnych dostawy prowadziła wyłącznie Pesa, która dostarczyła na rynek 9 pojazdów, podczas gdy w tym samym okresie roku 2007 było to już 18 pojazdów. Oznacza to spadek dostaw o 50%. Przy czym Pesa zwiększyła swój udział o 5,55% kosztem ZNTK Poznań, który wypadł z rynku. Zmiany te warto prześledzić również w ujęciu długościowym, gdzie obecnie dostarczono tabor o długości 323,7 metra, natomiast w zeszłym roku było to 622,9 metra. Oznacza to spadek o 48%. Jest to właściwy objaw, ponieważ dostawy SZT w poprzednim roku oraz wcześniejszych przekraczały znacznie skromne zapotrzebowanie szacowane na 5-6 pojazdów w badanym okresie. Tak więc pomimo spodziewanego spadku dostaw możemy nadal twierdzić, że ten segment rynku jest już dawno w fazie dojrzałości.

 

Segment wagonów odżył dzięki dostawom 26 środkowych wagonów piętrowych dla Kolei Mazowieckich, ponieważ w tym samym okresie roku 2007 nie prowadzono żadnych dostaw w tym obszarze. W efekcie firma Bombardier uzyskała 100% udziału w tym segmencie. Teoretycznie można by się cieszyć, że w segmencie o szacowanej wielkości popytu 63 wagonów na trzy kwartały danego roku rozpoczęto dostawy. Oczywiście gdyby wagony te nie służyły zastępowaniu EZT, o czym wspominaliśmy wyżej. W efekcie tego bezpośrednio nie dostarczono żadnego wagonu i segment ten żyje tylko i wyłącznie dzięki substytutom w postaci spalinowych i elektrycznych zespołów trakcyjnych. Mowa tutaj o dziewięciu pojazdach z których trzy są jednoczłonowe, natomiast pozostałe sześć jest dwuczłonowe. W efekcie mamy więc substytut dla 15 wagonów. Jako substytut zapotrzebowania na wagony można również uważać składy ED74, których trzy dostarczone sztuki mające po cztery wagony dają możliwość zastąpienia łącznie kolejnych 12 wagonów. W efekcie substytutami udało się zastąpić zaledwie 27 wagonów, co w porównaniu z 43 (substytutami wagonów) w tym samym okresie 2007 roku oznacza spadek aż o 37,2%.

 

Równie nieciekawie wygląda segment lokomotyw, gdzie w przypadku lokomotyw spalinowych ich zapotrzebowanie ponownie zostało pokryte za pomocą substytutów w postaci SZT. Niestety gorzej wygląda sytuacja w obszarze lokomotyw elektrycznych, gdzie nadal nie ma żadnych dostaw, choć PKP IC w końcu rozstrzygnęło przetarg na dostawę 10 lokomotyw. W efekcie tego ta część segmentu musiała być ponownie zaspokajana za pomocą substytutów w postaci EZT. Jednak takich pojazdów dostarczono zaledwie trzy i dodatkowo kursuję one w trakcji ukrotnionej, co oznacza, że zaledwie 2 lokomotywy udało się zastąpić, podczas gdy w tym samym okresie 2007 roku były to 4 (substytuty lokomotyw), co oznacza spadek aż o 50%. Jednak w przeciwieństwie do zeszłego roku w tym były to definitywne dostawy i już do końca roku żadna lokomotywa nie zostanie zastąpiona z rocznego zapotrzebowania szacowanego na 7 lokomotyw elektrycznych.

 

Tablica 2: Wykaz dostarczonych typów i ilości taboru.

Lp	Dostawca	Typ	Trakcja (przekładnia lub napięcie)	Odbiorca (użytkownik)	Ilość jednostek	Ilość członów lub wagonów	Długość zespołu lub wagonu	Niska podłoga
1	Bombardier	Wagony piętrowe	n/d	Województwo Mazowieckie (KM)	26	1	26,4	tak
2	Pesa	SA133 –008	Spalinowa (hydrauliczna)	Województwo Lubuskie (PKP PR)	1	2	41,7	tak
3	Pesa	SA134 –003 – 007	Spalinowa (hydrauliczna)	Województwo Dolnośląskie (PKP PR lub Kolej Dolnośląska)	5	2	41,7	tak
4	Pesa	SA135- 001-003	Spalinowa (hydrauliczna)	Województwo Dolnośląskie (PKP PR lub Kolej Dolnośląska)	3	1	24,5	tak
5	Pesa	ED74 –012-014	Elektryczna (3kV=)	PKP PR PKP PR	3	3	79	nie
6	Stadler	Flirt	Elektryczna (3kV=)	Województwo Mazowieckie (KM)	7	4	74,08	tak (800mm)
7	Stadler	Flirt EN75-001-003	Elektryczna (3kV=)	Województwo Śląskie PKP PR	3	4	74,08	tak (800mm)
W sumie	48		1987,9

Trzeci kwartał przyniósł również pewien przełomowy znak w postaci wyprodukowania przez Newag pierwszego prototypowego składu typu 19WE. Ponieważ pociąg ten powstał z inicjatywy producenta i póki co pozostaje jego własnością, więc zaliczanie go do ogólnych danych fałszowałoby jedynie obraz rynku. Dlatego też został stworzony specjalny dział prototypowy, gdzie będą umieszczane właśnie takie konstrukcje.

 

Tablica 3: Prototypy

 

 

Można stwierdzić, że rynek jedzie jeszcze rozpędem z obfitego w przetargi poprzedniego okresu i powoli zbliża się do stagnacji. Do końca roku pozostały jeszcze zakontraktowane 4 składy Flirt, 11 wagonów sterowniczych oraz około trzy spalinowe wagony motorowe. Tak więc ten rok, pomimo faktu, że nadal fatalny, to jednak nie jest w pełni stracony. Gorzej będzie się przedstawiał przyszły, gdzie w zasadzie jedynie FPS ma kontrakt na dostawę 17 wagonów, oraz Pesa na około 4 SZT. Tak więc bez kolejnych kontraktów przyszły rok będzie wyglądał bardzo skromnie. Z przetargów PKP IC zamówiło 10 lokomotyw elektrycznych oraz prowadzi postępowanie przetargowe na 20 EZT. Przetarg ogłosiło również województwo mazowieckie na dostawę 11 nowych lokomotyw dla zakupionych niedawno wagonów piętrowych, oraz Kujawsko Pomorskie, które poszukuje pięciu doczepnych wagonów sterowniczych do posiadanych wagonów motorowych. Tak więc jest szansa na przekształcenie się tych zamierzeń w faktyczne zamówienia, co jest pozytywnym znakiem, po całkowicie alarmującym pierwszym półroczu.