Nowe horyzonty dla branży lotniczej UE

Światowa branża lotnicza podlega dramatycznym zmianom, a Unia Europejska odczuła recesję dotkliwiej niż wiele innych regionów. Komisja Europejska określiła dziś ambitny pakiet propozycji mających na celu zwiększenie międzynarodowej konkurencyjności przemysłu lotniczego UE poprzez: otwarcie negocjacji z kluczowymi partnerami, aby wykorzystać nowe możliwości biznesowe na szybko rozwijających się rynkach;opracowanie nowych narzędzi zwalczania nieuczciwej konkurencji;a także stworzenie właściwych warunków regulacyjnych w celu pobudzania inwestycji.

Lotnictwo ma zasadnicze znaczenie dla gospodarki europejskiej, jeśli chodzi o miejsca pracy, handel oraz zapewnienie milionom przedsiębiorstw i osób prywatnych łączności z resztą świata. Jednak konkurencyjność przemysłu lotniczego UE, a w szczególności jej międzynarodowych przewoźników lotniczych, jest obecnie poważnie zagrożona. Najszybciej rozwijające się rynki znajdują się obecnie poza Europą. Europejski sektor lotniczy (nie tylko przedsiębiorstwa lotnicze, ale cały wytwórczy przemysł lotniczy, porty lotnicze, służby zapewniające zarządzanie ruchem lotniczym, a także pozostałe branże usługowe) stoi w obliczu niskiego tempa wzrostu w UE i zaciętej konkurencji na arenie międzynarodowej.

Siim Kallas, odpowiedzialny za transport wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej, stwierdził: „Strategiczne znaczenie ma utrzymanie przez Europę wiodącego w skali globalnej sektora lotnictwa w centrum sieci łączącej UE z resztą świata. W ciągu ostatniego dziesięciolecia stosunki zewnętrzne UE przyniosły nam szereg nowych możliwości biznesowych, które są źródłem ogromnych korzyści. Obecne systemy nie odpowiadają już jednak naszym potrzebom. Istnieje pilna konieczność dokonania zasadniczej zmiany. W obliczu drastycznych przemian w globalnym sektorze lotnictwa Europa musi szybko reagować i przystosowywać się albo pozostanie w tyle.”

Komisja Europejska proponuje w szczególności podjęcie działań na trzech frontach:

1.Nowe umowy z krajami sąsiadującymi i partnerami międzynarodowymi
Aby zapewnić branży lotniczej UE lepszy dostęp do możliwości biznesowych na nowych rynkach, Komisja proponuje:
•zawarcie na szczeblu UE umów o transporcie lotniczym z kluczowymi oraz zyskującymi na znaczeniu partnerami w dziedzinie lotnictwa, takimi jak Chiny, Rosja, państwa rejonu Zatoki Perskiej, Japonia, Indie oraz państwa ASEAN * w Azji Południowo-Wschodniej;
•sfinalizowanie, do 2015 r., na szczeblu UE umów lotniczych z krajami sąsiadującymi, takimi jak Ukraina, Azerbejdżan, Tunezja, Turcja i Egipt. Aby przyspieszyć realizację tego procesu, państwa członkowskie powinny przyznać Komisji ogólny mandat negocjacyjny w odniesieniu do pozostałych krajów objętych polityką sąsiedztwa.

Całkowite korzyści ekonomiczne wynikające ze wszystkich tych umów szacuje się na około 12 mld EUR rocznie. Na początku 2013 r. Komisja zamierza przedstawić państwom członkowskim listę priorytetów dla mandatów negocjacyjnych UE w odniesieniu do wspomnianych umów.

Ponadto należy podpisać porozumienia o współpracy przemysłowej i technologicznej z kluczowymi partnerami i innymi krajami w dziedzinach takich jak zarządzanie ruchem lotniczym (ATM), w tym współdziałanie w ramach unijnego programu SESAR, oraz bezpieczeństwo lotnicze, łącznie z certyfikacją wyrobów lotniczych.

2.Uczciwa konkurencja
UE uważa otwartość rynków za najlepszą podstawę do budowania zewnętrznych stosunków w dziedzinie lotnictwa i jest w związku z tym zwolennikiem konkurencji. Jest to kluczowa lekcja wyniesiona z sukcesu, jakim było stworzenie wewnętrznego rynku lotniczego UE. Konkurencja musi być jednak otwarta i uczciwa.

W celu zapewnienia uczciwej konkurencji Komisja proponuje opracowanie, po przeprowadzeniu konsultacji z zainteresowanymi stronami, nowych i bardziej skutecznych instrumentów unijnych, mających na celu ochronę europejskich interesów przed nieuczciwymi praktykami. Istniejące regulacje unijne (rozporządzenie 868/2004) okazały się w tym względzie niewykonalne i należy wprowadzić nowy instrument, który będzie lepiej dostosowany do realiów dzisiejszego globalnego sektora lotniczego.

Należy opracować, najlepiej na szczeblu UE, dodatkowy środek ochronny w postaci standardowych klauzul o uczciwej konkurencji, które powinny zostać włączone do istniejących dwustronnych umów o komunikacji lotniczej między państwami członkowskimi UE i krajami spoza UE.

3.Inwestycje
Rozwiązanie problemu archaicznego ograniczenia praw własności i sprawowania kontroli. Obecne ograniczenia dotyczące praw własności i sprawowania kontroli, stosowane przez większość krajów, blokują dostęp przewoźników do istotnych źródeł nowego kapitału. Nadszedł czas, aby w bardziej energiczny sposób przystąpić do rozwiązania tego problemu i podjąć dalsze kroki przewidziane w umowie o transporcie lotniczym UE-USA w celu liberalizacji zasad dotyczących praw własności oraz sprawowania kontroli w odniesieniu do przedsiębiorstw lotniczych, aby umożliwić liniom lotniczym konsolidację i przyciąganie inwestycji, których potrzebują. Cel ten należy realizować także na szczeblu ICAO, w tym w ramach konferencji ICAO poświęconej ruchowi lotniczemu w marcu 2013 r.

Dalsze działania
Po przeprowadzeniu konsultacji z państwami członkowskimi w ramach Rady ds. Transportu w grudniu bieżącego roku, Komisja zamierza przejść do realizacji wspomnianych propozycji, w tym przedstawić (na początku 2013 r.) listę priorytetów dla mandatów negocjacyjnych UE.

Najważniejsze fakty i liczby
•Kwestie dotyczące lotnictwa. Sektor lotnictwa zapewnia 5,1 mln miejsc pracy, a jego wkład w europejski PKB wynosi 365 mld EUR, czyli 2,4 proc.1. Branża lotnicza przyczynia się w istotny sposób do wzrostu gospodarczego, zwiększenia zatrudnienia, rozwoju turystyki, kontaktów międzyludzkich, jak również spójności regionalnej i społecznej Unii. Dobra sieć połączeń stanowi klucz do konkurencyjności.
•Europejscy przewoźnicy szczególnie dotkliwie odczuwają skutki recesji. Zrzeszenie Międzynarodowego Transportu Lotniczego (IATA) przewiduje, że zysk netto europejskich zarobkowych przewoźników lotniczych spadnie z 0,5 mld USD w roku 2011 do poziomu straty netto w wysokości 1,1 mld USD w roku 2012.
•Europejski przemysł lotniczy jako całość jest nadal jednym ze światowych liderów. Chodzi o wiodącą pozycję w zakresie produkcji lotniczej, przewoźników lotniczych, węzłów lotniczych, jak również badań naukowych i technologii dotyczących zarządzania ruchem lotniczym (z uwzględnieniem programu SESAR). Ale pozycji tej zagraża szereg nowych wyzwań, wzmożona konkurencja międzynarodowa i pojawienie się nowych graczy na rynkach.
•Mimo panującego obecnie kryzysu gospodarczego szacuje się, że w perspektywie długoterminowej światowy transport lotniczy będzie notował wzrost o około 5 proc. rocznie do 2030 r.2, co daje łączny wzrost na poziomie ponad 150 proc.
•Światowe lotnictwo podlega dramatycznym zmianom. Popyt na przewozy lotnicze stymulowany jest głównie za sprawą wzrostu gospodarczego i dobrej koniunktury. Wobec prognoz średniego rocznego tempa wzrostu PKB dla Europy na poziomie 1,9 proc.3 w okresie od 2011 r. do 2030 r. w porównaniu z –na przykład –stopami wzrostu dla Indii i Chin wynoszącymi odpowiednio 7,5 oraz 7,2 proc., dojdzie do względnego przeniesienia głównego ośrodka rozwoju sektora lotnictwa poza granice UE, a w centrum przepływu międzynarodowego ruchu lotniczego mają znaleźć się w szczególności Azja i Bliski Wschód.
•Połowa nowego ruchu lotniczego wygenerowanego dodatkowo w ciągu kolejnych 20 lat będzie skierowana do lub z regionu Azji i Pacyfiku, co oznacza, że region ten osiągnie do 2030 r. udział w rynku w wysokości 38 proc. i w ten sposób prześcignie dotychczasowego lidera światowego ruchu, tj. USA.
•Ze względu na stopę wzrostu poniżej średniej, w większości regionów przewoźnicy UE będą tracić udział w rynku na rzecz przewoźników spoza UE. W 2003 r. przewoźnicy unijni mogli pochwalić się udziałem w rynku na poziomie 29 proc. całości światowego potencjału połączeń międzykontynentalnych. Szacuje się, że do 2025 r. udział ten spadnie do 20 proc. Taka tendencja oznacza, że –jeżeli nie zostaną podjęte żadne działania –spadnie zdolność europejskich przewoźników do generowania wzrostu dla europejskiej gospodarki.
•Jednocześnie przewoźnicy spoza UE wzmacniają swoją globalną pozycję. Na przykład, przewiduje się, że najszybszy wzrost regionalnego ruchu lotniczego w skali światowej nastąpi na Bliskim Wschodzie, gdzie do 2030 r. regionalni przewoźnicy lotniczy odpowiadać będą za 11 proc. światowego ruchu w porównaniu z 7 proc. w 2010 r.