8 pytań o prawa pasażerów transportu autobusowego i morskiego

Komisja Europejska (KE) zaproponowała pod koniec 2008 r. rozszerzenie na transport autobusowy i morski legislacji gwarantującej prawa pasażerów, w tym prawa do odszkodowań za znaczne opóźnienia. Propozycje zakazują też dyskryminacji pasażerów niepełnosprawnych. I tak w przypadku poważnego spóźnienia autobusu, powyżej 120 minut, KE proponuje rekompensaty w wysokości 50 proc. ceny biletu, a w przypadku przerwania podróży lub jej anulowania bez zapewnienia alternatywnego połączenia – 100 proc. Za spóźnienie powyżej 60 minut odszkodowania mają wynosić 25 proc. ceny biletu. To szczególnie w polskich realiach rewolucyjne zmiany. Dlatego postanowiliśmy zadać przedstawicielom Komisji Europejskiej kilka pytań dt. proponowanych zmian. Oto odpowiedzi, jakie uzyskaliśmy:

KE: Propozycje te zmierzają do ustanowienia praw pasażerów komunikacji autobusowej i morskiej. Pasażerowie tych dwóch środków transportu nadal nie dysponują prawami podobnymi do tych, z jakich korzystają pasażerowie pociągów czy samolotów. Zaprezentowane propozycje zrównują w prawach wszystkich pasażerów i tworzą jedną płaszczyznę dla przewoźników, niezależnie od wykorzystywanego środka transportu. Prawa pasażerów z zasady obejmują: odpowiedzialność finansową przewoźników w razie śmierci lub odniesienia obrażeń, równego traktowania i pomocy dla osób niepełnosprawnych i z ograniczonymi zdolnościami ruchowymi, prawa pasażerów i obowiązki przewoźników w razie przerwania podróży, zobowiązania dotyczące informacji dla pasażerów, a także efektywne i szybkie procedury związane z reklamacjami.

Tak, opracowany projekt stosuje się co do zasady do wszystkich form transportu krajowego i międzynarodowego. Jednak Kraje Członkowskie będą miały prawo wyłączenia stosowania tych przepisów wobec pewnych usług transportowych wynikających ze zobowiązań publicznych (komunikacja miejska, regionalna), jeżeli będą w stanie zapewnić porównywalny poziom praw pasażerów za pomocą innych środków (specjalne ustawodawstwo, umowy na świadczenie usług publicznych).

Przedstawiona propozycja zwiększy atrakcyjność komunikacji autobusowej i morskiej wśród mieszkańców Unii Europejskiej oraz zaufanie do nich. Podniosą się standardy jakościowe obu form komunikacji, będą one też mogły zaoferować swoim pasażerom lepsze zabezpieczenie ich praw. Pasażerowie będą lepiej poinformowani o swoich prawach oraz sposobach ich skutecznego dochodzenia. Wszyscy pasażerowie, a w szczególności osoby niepełnosprawne i o ograniczonych zdolnościach ruchowych będą zabezpieczeni przed wszelkimi formami dyskryminacji.

Tak, osoby niepełnosprawne i o ograniczonych zdolnościach ruchowych będą miały prawo do nieodpłatnej pomocy podczas podróży (na pokładzie autobusu, statku, jak też w portach czy terminalach). Przewoźnicy nie będą mogli odmówić przyjęcia rezerwacji, wydania biletu lub wejścia na pokład pojazdu z powodu niepełnosprawności lub ograniczenia zdolności ruchowej pasażera, o ile nie uniemożliwiają tego przepisy dotyczące bezpieczeństwa, rozmiary pojazdu lub zamontowane w nim instalacje.

Celem nowych przepisów jest zagwarantowanie odpowiedniego poziomu ochrony pasażerów w razie wypadku, podobnego do tego, na jaki mogą liczyć pasażerowie innych środków transportu. Propozycje przewidują, że przewoźnicy nie będą mogli uchylić się od zapłacenia odszkodowania w wysokości do 220 000 euro w przypadku śmierci lub obrażeń ciała. Propozycja przewiduje także możliwość płacenia zaliczek, jako natychmiastowej formy pomocy ofiarom wypadków i członkom ich rodzin w celu pokrycia kosztów powstałych bezpośrednio w wyniku wypadku. Pasażerowie będą mieli także prawo domagać się odszkodowania za utratę lub uszkodzenie bagażu. Będą dysponowali takimi samymi prawami, niezależnie od tego w jakim miejscu na terenie Unii Europejskiej się znajdują.

Przewoźnicy nie mogą nakładać dodatkowych kosztów związanych z tymi prawami na indywidualnych pasażerów, jednak ogólne koszty wynikające z tych zmian mogą wpłynąć na wzrost cen biletów (w przypadku komunikacji lotniczej wyniósł on ok. 60 eurocentów na pasażera). Nowy zestaw praw nie będzie oznaczać bezpośrednio żadnych dodatkowych kosztów dla pasażerów. Osoby niepełnosprawne i o ograniczonej sprawności ruchowej otrzymają bezpłatną pomoc.

Przewoźnicy będą musieli ponieść pewne dodatkowe koszty związane ze spełnieniem wymogów dotyczących informacji dla pasażerów, szkolenia pracowników w zakresie pomocy osobom niepełnosprawnym i o ograniczonych zdolnościach ruchowych, a także wykupienia dodatkowego ubezpieczenia. Jednak nie będą to duże koszty. Wyliczenia wzrostu kosztów przy wprowadzeniu podobnych przepisów w transporcie lotniczym wykazują, że wyniósł on zaledwie 60 eurocentów na pasażera. W przypadku transportu autobusowego i morskiego oczekujemy, że koszty te nawet będą mniejsze.

W obu propozycjach przewidziano podobne rozwiązania instytucjonalne do tych znanych z transportu lotniczego, oparte o krajowe organy egzekucyjne. Bazując na doświadczeniach z zastosowaniem tych przepisów w transporcie lotniczym, bardziej szczegółowo opisaliśmy zadania krajowych organów egzekucyjnych. Dotyczy to m.in. obowiązku składania sprawozdań z działalności, nałożonych sankcji i uruchomionych procedur egzekucyjnych.

Ponadto, przepisy dotyczące zobowiązania przewoźników do wypłaty odszkodowań w razie opóźnień lub odwołania kursów zostały tak sformułowane, aby wyeliminować wszelkie dwuznaczności i niepewności interpretacyjne. Pozwoli to ograniczyć liczbę potencjalnych sporów pomiędzy przewoźnikami i pasażerami.

Podobnie jak w przypadku sektora lotniczego, przedstawione propozycje wymagają od przewoźników stworzenia efektywnych procedur obsługi reklamacji. Ponadto, wzmocniona została pozycja pasażerów, bowiem brak odpowiedzi na reklamację w ciągu dwóch miesięcy jest traktowany jako jej akceptacja.