Crossrail wchodzi w realizację

Londyn w najbliższym czasie czeka rozległy program rozbudowy kolei aglomeracyjnych. Oprócz prezentowanego niedawno projektu Thameslink podobnie ma działać linia Crossrail.

Londyn już dawno przekroczył masę krytyczną i przy wielkości 8,2 miliona mieszkańców stawia bardzo duże wymagania dla wydajności systemu transportu zbiorowego. Miasto to jako pierwsze na świecie wprowadziło kolej podziemną znaną obecnie jako metro, jednak zwykłe pociągi nadal były zmuszane do kończenia na jednym z szeregu dworców czołowych, gdzie udając się w dalszą drogę należało dokonać przesiadki na metro. Jedynym wyjątkiem były pociągi Thameslink, które znaczną wielkością przewozów udowodniły, że system transportu miejskiego nie może bazować jedynie na metrze. Dlatego też powstał projekt połączenia określanego mianem Crossrail, który za pomocą nowego tunelu pod centrum miasta połączy jego wschodnią z zachodnią częścią. Jednak w przeciwieństwie do Thameslink Crossrail będzie korzystało z całkowicie nowego tunelu, stąd przewidywane zakończenie inwestycji ma nastąpić w 2017 roku.

Pierwsze pomysły na budowę połączenia zbliżonego do Crossrail zostały ogłoszone w 1974 roku, jednak nigdy nie zostały zrealizowane, drugie podejście miało miejsce na początku lat 1990-tych, jednak projekt ten został odrzucony przez Parlament w 1994 roku. Mimo to zanim projekt odrzucono powstały już nawet plany nowego taboru dla tego połączenia, który miał otrzymać serię 341. Jednak dopiero w 2007 roku podjęto decyzję o budowie linii zbliżonej do proponowanej, a w 2008 roku zagwarantowano całkowite finansowanie projektu Crossrail co pozwoliło na rozpoczęcie jego realizacji. Zasadniczym punktem projektu Crossrail jest wykonanie tunelu o długości 22 km pod centrum Londynu łączącego linie Great Western Main Line (w okolicach stacji Paddington) z Great Eastern Main Line (w okolicach Stratford. Częścią projektu będzie również linia boczna odchodząca od podziemnej stacji Whitechapel i będzie ona prowadziła do Abbey Wood. Pociągi Crossrail zastąpią obecnie prowadzone połączenia, które kończą obecnie na stacjach czołowych, przez co zostanie utworzona sieć o długości 118 km tras.

 

Zasadniczym problemem jest poprowadzenie nowego tunelu przez centrum Londunu, które już od lat jest poszatkowane gęstą siecią linii metra, stąd trasa przyszłego tunelu biegnie w bardzo pofałdowany sposób. Obrazuje to przekrój głębokościowy z zaznaczonymi liniami metra jakie są omijane. Dodatkowo przekrój poprzeczny tunelu Crossrail jest znacznie większy, niż metra. Wewnętrzna średnica tunelu Crossrail wynosi 6 metrów podczas gdy tunele metra mają 3,81 do 4,35 metra.

Większa średnica jedynie w małym stopniu odpowiada większemu gabarytowi pociągów, ponieważ tunel kolejowy musi zostać wyposażony dodatkowo w górną sieć trakcyjną o napięciu 25 kV 50 Hz. Dzięki większej średnicy możliwe jest także bezproblemowe zabudowanie sygnalizatorów z jednego boku oraz awaryjnego chodnika po drugiej stronie. Natomiast w obszarze peronów stacyjnych tunel ma mieć owalny kształt, gdzie oprócz przestrzeni zarezerwowanej dla pociągów znajdą się perony jednokrawędziowe o szerokości 6 metrów.

Podziemne stacje mają się składać z dwóch jednkkrawędziowych peronów ustawionych po wewnętrznej stronie torów, tworząc w ten sposób peron wyspowy składający się z dwóch peronów połączonych ze sobą za pomocą tunelu. Na obu końcach stacji mają się znajdować ruchome schody oraz windy dla osób niemogących korzystać z eskalatora. Za pomocą tych urządzeń pasażer będzie się dostawał do obszaru kasowego, skąd można już wyjść na miasto. Przewidziano wprowadzenie wspólnej z miejską taryfy (za wyjątkiem pociągów do lotniska Heathrow), co w połączeniu z typową dla metra organizacją stacji podziemnych rozmywa wrażenie jakobyśmy znajdowali się na stacji kolejowej.

Na głównym podziemnym odcinku powstanie 6 stacji: Paddington, Bond Street, Tottenham Court Road, Farringdon, Liverpool Street oraz Whitechapel. Przy czym każda stacja oferuje możliwość przesiadki do innych środków transportu w tym w dużej mierze do metra. Stopień skomplikowania budowy Crossrail i jego połączeń z metrem obrazują bardzo dobrze schematy stacji Tottenham Court i Liverpool Street, gdzie skomplikowany układ istniejących tuneli metra należy połączyć z nowymi Crossrail i to w taki sposób aby umożliwiały w miarę dogodną przesiadkę. Jak skomplikowany jest to układ obrazuje najlepiej stacja Liverpool Street, gdzie perony Crossrail muszą zostać połączone aż z 3 liniami metra oraz naziemnym dworcem kolejowym.

 

Za Whitechapel zostanie wybudowany również tunel boczny, gdzie powstanie nowa stacja podziemna Isle of Dogs. W dalszej części tunel ten zostanie połączony z obecnie nieużywaną częścią North London Line i North Kent Line. Na odcinku tym powstanie nowy przystanek Woolwich. Oprócz budowy nowej części centralnej przewidziano wydłużanie peronów na istniejących stacjach włącznie z kompleksową przebudową niektórych obiektów. W ramach projektu Crossrail zostanie także zelektryfikowany odcinek od węzła w którym odłącza się linia do lotniska Heathrow aż do miasta Maidenhead. Po zakończeniu budowy na odcinku centralnym mją kursować 24 pociągi w jednym kierunku na godzinę.

Dla potrzeb nowego połączenia konieczne będzie dokonanie zakupu 65 nowych składów. W założeniach mają one mieć po pięć wagonów i możliwość jazdy w trakcji ukrotnionej. Za maksymalny na trasie uznano pociąg długości 240 metrów, złożony z dwóch zespołów dający 10 wagonów i do takich parametrów zostaną rozbudowane poszczególne perony. Pociągi mają mieć prędkość maksymalną 160 km/h na powierzchni i 100 km/h w tunelu. Jak już wspominaliśmy w innym temacie składy dla Crossrail mają być konstrukcyjnie zbliżone do tych jakie zostaną zamówione dla Thameslink.

4 grudnia 2008 roku zakończono proces zapewniania źródeł finansowania dla projektu Crossrail, którego wdrożenie ma kosztować 15,9 miliarda funtów szterlingów. Za realizację projektu będzie odpowiedzialna Cross London Rail Links Ltd, która jest obecnie w 100% własnością Transport for London. Dzięki temu rozpoczęto przetargi na wykonanie poszczególnych projektów, które mają pozwolić na rozpoczęcie budowy od 2010 roku. Na cały projekt składa się wkład Departamentu Transportu na sumę 5,6 miliarda funtów, Greater London Authority dołoży 7,7 miliarda funtów szterlingów, Network Rail wyłoży 2,3 miliarda funtów, natomiast 230 milionów funtów wyłoży operator lotniska BAA.

Projekt Crossrail to kolejny przykład na wagę kolei aglomeracyjnej i jej połączenia z podmiejską w celu szybkiego zbudowania wydajnego systemu transportu publicznego. Wielka Brytania, podobnie jak znaczna ilość innych dużych miast na kontynencie została opleciona szeregiem dworców czołowych, które znacznie zmniejszają atrakcyjność kolei w przewozach aglomeracyjnych. Dlatego obecnie konieczne jest prowadzenie szeregu inwestycji w budowę tuneli średnicowych, jak chociażby w Londynie. Polska za wyjątkiem Łodzi miała więcej szczęścia i praktycznie każde liczące się miasto ma możliwość szybkiej budowy systemów typu SKM, niestety ta szansa pozostaje nadal niedostrzeżona, a kolejne lata ponownie upłyną pod znakiem budowy tunelu w Łodzi… .