Funkcjonalność nowego dworca w Katowicach

Od jesieni 2012 r. funkcjonuje nowy dworzec w Katowicach. Obiekt łączy funkcje dworca kolejowego, autobusowego i galerii handlowej.

Stacja kolejowa w Katowicach funkcjonowała już od połowy XIX wieku. W okresie po drugiej wojnie światowej pojawiła się konieczność budowy dworca większego niż dotychczasowy obiekt. W latach 60. powstała część dworca od strony pl. Andrzeja, a w 1972 r. oddano nowoczesny, modernistyczny gmach od strony ul. Słowackiego. Budynek powstał w miejscu eklektycznych kamienic i wyróżniał się konstrukcją z żelbetonowymi kielichami podtrzymującymi strop. Brutalistyczny styl budynku był wyjątkowy w skali światowej. W latach 90. katowicki dworzec tak jak wiele obiektów kolejowych w Polsce uległ dramatycznej degradacji. Wnętrze budynku wypełnił chaotyczny handel i gastronomia pozbawiona właściwego zaplecza i wentylacji. Pomimo istotnych walorów architektonicznych, dworzec stał się miejscem odpychającym.

Po 2008 r. bardzo przyspieszyły w całej Polsce prace związane z modernizacją dworców. Zmiany objęły również główną katowicką stację. Dotychczasowy obiekt miał być zburzony, a na placu przed nim przewidziano galerię handlową. Inwestor, hiszpańska firma Neinver, tłumaczyła, że wyburzenie jest konieczne, aby zbudować w podziemiach dworzec autobusowy. Koncepcja likwidacji budynku będącego perłą światowej architektury modernistycznej spotkała się z druzgocącą krytyką architektów na całym świecie. Do decydentów na kolei nie docierało bowiem, że pomimo ich wieloletnich zaniedbań niektóre budynki dworcowe mają znaczną wartość. Ostatecznie zadecydowano o odbudowaniu części betonowych kielichów. Niestety są one obecnie niemal w całości zasłonięte obiektem galerii handlowej, a we wnętrzu przysłania je nadbudówka nad kasami. Dużo bardziej wyeksponowana jest galeria handlowa o stylu nijakim, cytując za znanym blogiem Odkrywając Śląsk –„w kształcie zbliżonym do czegoś pomiędzy purchawką lub bezkształtnym tworem z reklamy Play”. To duża ujma dla polskiej architektury modernistycznej.

Obecny budynek łączy 3 funkcje:

Ze względów komercyjnych galeria handlowa jest najbardziej wyeksponowaną częścią. Może być przedmiotem dyskusji, czy działa to na korzyść, czy też na niekorzyść kolei. Galeria Katowicka to pierwszy obiekt, który widać z reprezentacyjnych ulic 3 Maja i Stawowej. Do kas i peronów można dojść poprzez pasaż w galerii lub omijając ją bokiem. Wejście do części dworcowej znajduje się na końcu ul. Stawowej, będącej deptakiem. Po wejściu po prawej stronie widoczne są schody ruchome prowadzące do podziemnego dworca autobusowego. Mijając je dociera się do kas biletowych. Gdy pójdzie się na wprost, to dotrze się do przejść do peronów. Z kolei na lewo od wejścia na dworzec znajduje się lokal McDonalds. Wydaje się, że jest on bardziej wyeksponowany, niż kasy biletowe.

Dworzec autobusowy obejmuje podziemną część dworca. Autobusy podjeżdżają pod krawędzie wyspowego peronu. Linie autobusowe z dworca docierają m. in. do innych dzielnic Katowic oraz na lotnisko w Pyrzowicach. Celem przesiadki z pociągu do wielu innych linii autobusowych trzeba jednak dość pieszo do ul. Mickiewicza, zaś do tramwajów trzeba przejść do ul. 3 Maja lub na drugą stronę, na ul. Konopnickiej.

Część kolejowa obiektu zmieniła się znacznie na plus. Obiekt jest czysty i estetyczny. Perony zyskały nową nawierzchnię oraz powiększone, wysokie zadaszenie. Poprawiła się estetyka oraz oświetlenie przejść podziemnych. Wnętrze jest monitorowane. Przestrzeń w obrębie kas biletowych zyskała nową aranżację. Wnętrze części dworcowej nie robi jednak takiego wrażenia, jak poprzednia, reprezentatywna bryła.

Podsumowując, modernizację katowickiego dworca należy ocenić na plus. Gdyby jednak bardziej kompleksowo podejść do zagadnienia modernizacji układu komunikacyjnego w centrum Katowic, to należałoby bardziej przybliżyć do siebie transport kolejowy, autobusowy i tramwajowy, poprzez bliższe zlokalizowanie przystanków.

Inwestycja związana z przebudową dworca kosztowała 280 mln zł, natomiast miasto Katowice wydało dodatkowo 70 mln zł na przebudowę układu drogowego w sąsiedztwie dworca.