Trenčianska elektrická železnica – tramwaj będący formalnie koleją

Od 1 stycznia 2012 roku w Słowacji pojawił się nowy przewoźnik tramwajowy, choć formalnie kolejowy – Trenčianska elektrickáželeznica.

Specyficzne dla danego miejsca układy kolejowe determinowały różne rozwiązania. Jedne linie z lokalnych szybko stawały się magistralami inne wraz ze spadającymi przewozami przeradzały się w tramwajowe. Jednym z takich nie do końca jasnych przykładów jest Trenčianska elektrickáželeznica (Trenczyńska kolej elektryczna). Rewolucja transportowa zazwyczaj zaczynała się od budowy pierwszej linii kolejowej. Trasy te budowano bardzo szybko, jednak ich konstrukcja była determinowana punktami docelowymi, względami technicznymi czyli stacjami bardzo potrzebnymi dla maszyn parowych, oraz ukształtowaniem terenu. Ponieważ linie były budowane z prywatnego kapitału, więc trasy prowadzono po najtańszych gruntach w pewnych odległościach od ośrodków mieszkalnych. Właśnie z tych powodów linia kolejowa z Bratysławy do Żyliny otwarta na odcinku Trenčin – Żylina w 1883 roku pomijała położoną w górach ważną miejscowość uzdrowiskową Trenčianske Teplice. Co prawda podczas budowy owej linii kolejowej wybudowano stację Trenčianska Teplá, jednak była ona oddalona od docelowej miejscowości o ponad 5 kilometrów. W celu rozwiązania tego problemu miasto postanowiło wybudować własną linię kolejową, jednak z racji braku środków finansowych koniczne stało się znalezienie tańszego rozwiązania, którym stała się wąskotorowa kolej elektryczna. Linia miała typowy dla Austro-Węgier rozstaw 760 mm i została zelektryfikowana napięciem 750 V DC. Niestety spółki nie było stać na zakup taboru, więc obsługę trasy oraz pozyskanie stosownego taboru zlecono kolejom narodowym.

Jednotorowa linia o długości 5,5 km została wybudowana w 1909 roku i od samego początku pełniła bardziej rolę tramwaju dowożącego do głównej linii kolejowej niż kolei, którą formalnie była. Pomimo różnic w charakterze przewozów dawne powiązania z koleją były kontynuowane przez co linia stała się majątkiem ČSD a później ŽSR. Nowi właściciele przez lata utrzymywali kolejkę bez większych zmian – no być może za zmianą napięcia na 950 V DC w 1942 roku i ponownym obniżeniu na 600 V DC w 1984 roku. Jak już zostało wspomniane trasa była jednotorowa i miała mijankę w połowie długości, jednak została ona pod koniec lat 90. XX rozebrana, przez co aktualnie trasa jest całkowicie jednotorowa z zajezdnią przy stacji Trenčianska Tepláoraz dwutorowym dworcem czołowym na drugim końcu. Tabor kolejki stanową 3 wagony silnikowe serii 411.9 oraz dwa doczepne serii 911.9. Oba typy zostały wybudowane w latach 1951/52 według tożsamego projektu i są eksploatowane po dziś dzień, choć przed obniżeniem zasilania przeszły one stosowne rekonstrukcje. Oprócz tego w 2000 roku trasa przeszła ostatnią większą rewitalizację torowiska.

Jak łatwo zauważyć kolejka pełniąca charakter dowozowy nie stanowiła głównego zainteresowania kolei narodowych ZSSK, które zdecydowały się zamknąć linię z powodu jej niskiej efektywności. Szczęśliwie losem kolejki zainteresowały się lokalne władze, które zdecydowały się na jej przejęcie i dalszą eksploatację. Zmiana ta miała miejsce w dniu 1 stycznia 2012 roku, kiedy kolejka formalnie przestała być częścią ZSSK. Już w listopadzie 2011 powołano organizację non profit pod nazwą Trenčianska elektrickáželeznica (TREŽ), która przejęła majątek, natomiast operatorem kolejki ma być Čiernohronskáželeznica (ČHŽ). Założycielami organizacji i właścicielami kolejki stały się więc miejscowości Trenčianske Teplice i Trenčianska Teplá, natomiast pierwszy niezależny kurs wykonano wagonem silnikowym 411.903-8. Ponieważ trasa jest jednotorowa a przewozy małe, więc w bieżącym ruchu potrzebny jest jeden wagon, drugi potrzeba na rezerwę, natomiast reszta taboru stoi odstawiona jako 'zapas strategiczny’. Wagon nie przeszedł żadnych większych zmian, jedynie na jego burcie pojawił się nowy skrót oraz logo nowych właścicieli. Pierwotnie miał zostać przekazany cały majątek, jednak w wyniku komplikacji związanych z problemami politycznymi przekazano jedynie majątek ruchomy i zajezdnię należącą do ZSSK, natomiast linia nadal pozostaje własnością ŽSR i nad jej przekazaniem trwają obecne rokowania.

ZSSK zakończyło przewozy w dniu 9 grudnia 2011 roku, w dniu 1 stycznia 2012 roku miały miejsce 3 pary kursów z prostą taryfą 1€dla dorosłego i 50 centów dla dziecka. Później przewozy ponownie zatrzymano aż do 4 lutego, kiedy uruchomiono 6 par kursów po czym przewozy ponownie zamarły, natomiast regularne kursy mają ruszyć wraz z początkiem sezonu letniego. Wynika to z faktu, że trasa jest w pełni dublowana przez linię autobusową, która jest częścią lokalnego systemu komunikacyjnego, którego częścią TREŽ niestety nie jest. W związku z tym aktualnie kolejka jest traktowana jako atrakcja turystyczna, stąd jej planowe kursowanie właśnie w letnim sezonie. Oprócz tego niebagatelnym jest fakt konieczności całkowitego uregulowania formalnego statusu kolejki, po którym dopiero będzie można zacząć prowadzić konieczne rozległe prace remontowe wyeksploatowanego torowiska. Dopiero gdy to zostanie zrobione kolejka będzie w stanie zaoferować atrakcyjny w stosunku do autobusów czas jazdy, jednak i wówczas problemem będzie wiek eksploatowanego taboru, który albo należy odrestaurować w historycznym charakterze albo rozważyć zastąpienie nowym gdyby kolejka miała jednak funkcjonować regularnie.

Jakie kroki zostaną podjęte i jak kolejka będzie wyglądać okaże się w niedalekiej przyszłości, jednak ważnym faktem jest, że system wraz z całym majątkiem został (lub też zostanie) zabezpieczony, co rokuje nadzieje na dalszą przyszłość.