Powrót tramwajów na ulice Sztokholmu

Choć tytuł niniejszego artykułu można uznać za nieco przesadzony, to jednak zastąpienie linii historycznej przez współczesny tramwaj można uznać za przełomowe wydarzenie w dziejach Sztokholmu.

Sztokholm jest nie tylko stolica Szwecji ale również największym ośrodkiem miejskim tego kraju. Miasto liczące ponad 800 tysięcy mieszkańców stanowi środek aglomeracji liczącej ponad 2 miliony obywateli. To w połączeniu z charakterystycznym położeniem na szeregu wysp stawia duże wymagania odnośnie transportu publicznego, który zapewniają pociągi, metro, kolejki miejskie, autobusy a za niedługo również współczesne tramwaje. Oczywiście Sztokholm posiadał w przeszłości rozległą sieć tramwajową. Pierwsza linia tramwaju konnego została otwarta w 1877 roku, natomiast w późniejszym okresie rozrastała się i była poddawana elektryfikacji. W 1915 roku została utworzona spółka AB Stockholms Spårvägar (SS), która w późniejszym czasie przejęła prywatne spółki tramwajowe i dokonała integracji sieci. Stosunkowo wcześnie rozpoczęto budowę tunelów tramwajowych, gdzie pierwszy otwarto w 1933 roku. Po tych doświadczeniach w 1941 roku podjęto decyzję o budowie systemu metra, jednak w pierwszym okresie otwierane odcinki były tymczasowo obsługiwane tramwajami. Dopiero w 1950 roku ruszyła pierwsza linia metra. W dalszym okresie kosztem sieci tramwajowej następowała ekspansja systemu metra, który w 1957 roku obejmował już dwie linie z odgałęzieniami. W związku z istniejącą siecią metra rozpoczęto powolną likwidację systemu tramwajowego, który istniał jeszcze aż do 1967 roku, kiedy to Szwecja zmieniła kierunek ruchu drogowego z lewostronnego na prawostronny. Wówczas uznano, iż dostosowywanie wyeksploatowanych lewostronnych pojazdów do ruchu prawostronnego będzie nieopłacalne. Obawiano się również, iż tramwaje będą wprowadzały zbędne zamieszanie w ruchu drogowym skomplikowanym zmianą kierunku ruchu.

Jednak podczas budowy systemu metra postanowiono pozostawić dwie trasy tramwajowe, które po przekształceniu na kolejkę miejską kursują po dziś dzień. Są to Nockebybanan o długości 5,7 km z 10 przystankami,  Lidingöbanan o długości 9,2 km i 14 przystankach oraz wybudowana w 2000 roku Tvärbanan o długości 11,5 km i 17 przystankach. Te trzy linie stanowią uzupełnienie sieci metra i posiadają szereg punktów stycznych pozwalających na dogodne przesiadki. Pierwotnie trasy Nockebybanan iLidingöbanan były obsługiwane tradycyjnymi tramwajami, jednak wraz z otwieraniem systemu metra wprowadzono na nich obsługę tramwajami dwukierunkowymi wykorzystywanymi wcześniej w ruchu w tunelach. Dzięki temu istniała możliwość bezproblemowej zmiany kierunku ruchu. W późniejszym czasie wprowadzono nowsze generacje pojazdów A30 i B30. W 1998 roku na Nockebybanan wprowadzono nowoczesne pojazdy Flexity Swift produkcji Bombardier Transportation. Łącznie eksploatowanych jest 37 składów tego typu, z czego sześć zostało kupionych jako używane z holenderskiej linii kolejowej RijnGouweLijn, która miała być częściowo obsługiwana lekkimi pojazdami. Te same składy obsługują Tvärbanan, która została otwarta w roku 2000. Linia ta pozwala na odbycie podróży bez konieczności wjazdu do centrum miasta. Trasa zbudowana od podstaw posiada własny pas ruchu, gdzie torowisko jest w głównej mierze wydzielone, choć częściowo przebiega w ulicach (własnym pasem). Do 2013 roku planuje się przedłużenie tej linii o kolejne 7 km.

Jednak te systemy są w dużej mierze niezależne i można je zaliczyć do kolejek miejskich, natomiast tramwaj jeszcze do niedawna istniał w znacznie skromniejszej postaci. Po likwidacji oryginalnego systemu w mieście pozostały jedynie dwie linie pamiętające okres tramwajów (nie licząc odcinków metra), jednak w 1991 roku otwarto linię tramwaju historycznego Djurgården Line. Trasa o długości zaledwie 2,9 km ma aż 10 przystankach choć była trasą muzealną, to jednak stanowiła część systemu transportowego miasta. Tramwaje zabytkowe kursowały codziennie między czerwcem i końcem sierpnia, natomiast okolicznościowe przejazdy następowały między kwietniem a końcem grudnia z przerwą w najcięższym okresie zimowym. Pojazdy do obsługi linii to przebudowane do ruchu prawostronnego tramwaje ze Sztokholmu oraz Goeteborgu, jak również prawostronne pojazdy z Oslo. Już od czasu powstania linii planowano jej przedłużenie i przekształcenie w nowoczesny tramwaj, jednak dopiero w 2008 roku zapadła decyzja o realizacji tej inwestycji. W jej ramach trasa została przedłużona o około 300 metrów w kierunku dworca centralnego w Sztokholmie, natomiast istniejące torowisko dostosowano do potrzeb pojazdów niskopodłogowych. Dla potrzeb linii zamówiono w Bombardier Transportation sześć tramwajów Flexity Classic typu NGT8, których dostawy mają nastąpić w 2011 roku. Jednak ukończona już infrastruktura sprawiła iż podjęto decyzję o tymczasowym wydzierżawieniu trzech tramwajów tego typu z Norrköping oraz takiej samej liczby z Frankfurty nad Menem. Z wykorzystaniem tych pojazdów w dniu 23 sierpnia 2010 roku ma nastąpić oficjalna inauguracja tramwajów w Sztokholmie. Aktualnie prowadzone jest szkolenie motorniczych i próby przed rozpoczęciem przewozów.

Droga do przywrócenia transportu tramwajowego jest długa i kręta, jednak nawet miasta z silnie rozbudowaną siecią metra dążą do przywrócenia tramwaju. Najpierw otwarta w 2000 roku linia Tvärbanan, a obecnie zmodernizowana Djurgården stanowią znaczący obraz zmian w postrzeganiu tramwaju jako współczesnego środka transportu.