Według NIK polska kolej jest w poważnych tarapatach

4 marca 2010 roku NIK opublikował kolejny raport dotyczący Grupy PKP, którego podsumowanie rozpoczyna się od słów: „Polska kolej jest w poważnych tarapatach”. W zasadzie negatywna ocena NIK nie powinna nikogo dziwić, wszak większość raportów ma na celu sprawdzenie poprawności działania w sprawiających podejrzenie okolicznościach. Niestety kolej od wielu lat działa w taki sposób, iż większość stanowisk dotyczących tej gałęzi transportu jest negatywnych. Wobec tego zainteresowanie się właśnie Grupą PKP nie jest niczym dziwnym, podobnie jak wydanie negatywnej oceny.

„Po 8 latach reform i 3 programach naprawczych zadłużenie Grupy PKP na koniec 2008 r. wynosiło 6,8 mld złotych. Spółki Grupy mają fatalne wyniki finansowe. Do tej pory nie przekazano im należnego majątku, a one same działają w ramach jednej struktury, co wyklucza ich konkurencyjność. Nieskuteczna restrukturyzacja spółek Grupy PKP uniemożliwia ich prywatyzację.”–czytamy we wstępie do podsumowania.

Z tym stwierdzeniem nijak nie sposób polemizować. Niedawno na łamach InfoRail prezentowaliśmy artykuł Osiem lat komercjalizacji i restrukturyzacji PKP, który choć napisany przed raportem NIK zdaje się pokrywać z zarzutami Izby. Nic więc dziwnego, że w raporcie możemy przeczytać: „Najwyższa Izba Kontroli negatywnie ocenia system gospodarowania majątkiem w Grupie PKP w latach 2007 –2009 (I półrocze).”Kontrola była prowadzona w 5 z 9 największych spółek Grupy PKP, czyli: PKP SA, PKP Polskie Linie Kolejowe SA, PKP Cargo SA, PKP Energetyka SA, PKP Intercity SA.. Ocenie poddano również działalność Ministerstwa Infrastruktury. Od momentu powstania w 2001 roku Grupa PKP „nie osiąga zadowalających wyników finansowych”co powoduje zwiększanie się zadłużenia oraz pojawienia się zatorów płatniczych pomiędzy spółkami. Według NIK główne przyczyny kłopotów Grupy PKP to „nieskuteczna restrukturyzacja, i to nieskuteczna na wszystkich polach: finansowym, organizacyjnym i własnościowym”.

Raport NIK jasno pokazuje, że założenia programu restrukturyzacji i komercjalizacji PKP nie zostały zrealizowane: „Prywatyzację polskiej kolei zakładała ta sama ustawa, na mocy której powstała Grupa PKP. Gdyby jej zapisy zostały zrealizowane –od kilku lat działałyby w Polsce odrębne przedsiębiorstwa kolejowe, konkurujące ze sobą.”Niestety „kolejne rządy bezkrytycznie przyjmowały tłumaczenia o obiektywnych trudnościach [prywatyzacji], konstruując coraz to nowe programy naprawcze, które miały gwarantować powodzenie restrukturyzacji Grupy PKP. Od 2001 roku wdrażano 3 takie programy –w każdym podkreślano niezadowalające tempo restrukturyzacji i prywatyzacji, kopiując jednocześnie wcześniejsze, nieskuteczne rozwiązania.”Efektem tych działań nie osiągnięto żadnego z celów restrukturyzacji, w tym: „nie przekazano majątku spółkom Grupy, nie zmniejszono zadłużenia Grupy, nie ustabilizowano zasad ustalania opłat za dostęp do infrastruktury, nie oddzielono zarządcy infrastruktury kolejowej od spółek przewozowych, a przede wszystkim nie sprywatyzowano spółek, m.in. Cargo, Intercity, Energetyka.”

Tak negatywna ocena wystawiona przez NIK dosyć dobitnie pokazuje, iż Grupa PKP robiła wszystko aby nie zrobić nic. Przykładem takiego działania może być fakt podawania za przyczynę zaniechania prywatyzacji spadek popytu na usługi przewozowe natomiast jak zauważa NIK w Polsce są utrzymywane jedne z najwyższych stawek za dostęp do infrastruktury, które przykładowo w Niemczech są o połowę mniejsze. NIK idzie dalej i stwierdza, iż „to właśnie niestabilne regulacje prawne dotyczące dostępu do infrastruktury kolejowej są jedną z ważniejszych barier prywatyzacji spółek kolejowych.”

NIK zarzuca spółce PKP S.A. brak wypełnienia swojego ustawowego obowiązku przekazania utworzonym spółkom należnego im majątku. Według NIK do końca października PKP IC otrzymało jedynie 0,25 % należnych nieruchomości, PKP Cargo 0,02 %, natomiast PKP PLK nie otrzymało prawa własności żadnego z gruntów. Raport NIK nie obejmuje spółki Przewozy Regionalne, która została wydzielona z Grupy PKP pod koniec 2008 roku, a której również nie przekazano majątku. Jak zauważa NIK te składniki majątkowe są nadal dzierżawione. „Kontrolerzy szczególnie mocno podkreślają, że kwoty uzyskane z dzierżawy były „formalnie”przychodem PKP SA, która w ten sposób „poprawiała”swój wynik finansowy”. Według NIK sprawy majątkowe miały być uregulowane już 6 lat temu! „Gdyby odliczyć pobrane kwoty, PKP SA np. w 2007 r. zamiast zysku brutto 84,6 mln powinna wykazać stratę nie mniejszą niż 150 mln. Co za tym idzie: wyniki finansowe pozostałych spółek byłyby lepsze.”

W wyniku przeprowadzonej kontroli NIK „dostrzega potrzebę podjęcia przez Ministra Infrastruktury stosownych działań mających na celu:

1) zwiększenie nadzoru nad działalnością spółki dominującej (PKP SA) oraz zapewnienie tej spółce prawno-ekonomicznych warunków do realokacji majątku między spółkami Grupy PKP przy jednocześnie pełnym wykonaniu przez nią ustawowego obowiązku określonego w art. 17 ustawy z dnia 8 grudnia 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe”

2) stabilizację zasad ustalania opłat z tytułu dostępu do infrastruktury kolejowej;

3) organizacyjne i własnościowe wydzielenie ze struktury Grupy PKP zarządcy infrastruktury kolejowej.

Ponadto Najwyższa Izba Kontroli wnosi pod adresem Ministra Infrastruktury, będącego jednocześnie Walnym Zgromadzeniem Wspólników Spółki PKP SA, o rozważenie zasadności ograniczania zakresu działalności tej spółki w miarę postępującej prywatyzacji spółek Grupy PKP oraz sprzedaży zbędnego majątku.”

Czy wobec zakresu wykrytych nieprawidłowości wnioski NIK nie są zbyt skromne i zbyt mało stanowcze? –to pytanie pozostawiamy bez odpowiedzi.