Sapsan i linia kolejowa Moskwa – Petersburg

Linia kolejowa łącząca Moskwę z Petersburgiem od lat miała największą rangę. Pomimo faktu, że była trzecią wybudowaną na terenie Imperium Rosyjskiego, jako łącząca starą z nową Stolicą stała się standardową dla przyszłych kolei rosyjskich. W kolejnych latach to właśnie na tej trasie kursowały najszybsze pociągi, a wraz z grudniem rozpoczął kursowanie z prędkością 250 km/h pociąg Sapsan.

Pierwsza linia kolejowa na terenie Imperium Rosyjskiego została otwarta na pomiędzy Petersburgiem a zamkiem w Pawłowsku. Carskosełskaja żeleznaja doroga (Царскосельская  железная  дорога) o rozstawie szyn 1829 mm została otwarta w 1836 roku. Następną była normalnotorowa Droga Żelazna Warszawsko –Wiedeńska (Bapшaвo-Beнcкaя железная  дорога), której pierwszy odcinek wybudowano w 1845 roku. Dopiero jako trzecia powstała Nikolajewskaja żeleznaja doroga (Николаевская  железная  дорога), czyli linia łącząca Petersburg z Moskwą. Trasa łącząca historyczną (honorową) z aktualną stolicą Imperium Rosyjskiego miała bardzo duże znaczenie. Linia o długości 649,7 km została wybudowana z zastosowaniem nietypowego w ówczesnym czasie rozstawu 1524 mm. Rozstaw ten został zaczerpnięty z USA, gdzie ówczesne spółki kolejowe stosowały własne standardy. W przypadku USA ostatecznie tory te zostały ujednolicone do rozstawu normalnotorowego, podczas gdy w Imperium Rosyjskim linia Moskwa –Petersburg stała się standardową dla przyszłej sieci kolejowej, co z wyjątkiem zmiany standardu na 1520 mm trwa po dziś dzień.

Linia ta łączyła dwa wspomniane miasta prowadząc niemal całkowicie prostoliniowo, za wyjątkiem odcinka długości 17 km. W okolicach miasta Nowogród Wielki (Вели́кийНо́вгород) trasa została wygięta od prostoliniowego przebiegu by obsłużyć to miasto. Wygięcie to stało się powodem zrodzenia legendy według której trasę przyszłej linii miał wyznaczyć sam Car Mikołaj I. Według tej legendy Car wziął mapę ołówek i linijkę. Po położeniu linijki na mapie narysował linię prostą od Petersburga do Moskwy. Niestety podczas rysowania jeden z palców wystawał poza krawędź linijki, przez co powstało charakterystyczne wygięcie. W ten sposób miał powstać „Palec Cara”, czyli wspomniane wcześniej wygięcie. Jednak prawda jest nieco inna, ponieważ linia została pierwotnie oddana do ruchu w 1851 roku jako prostoliniowa, natomiast wspomniane wygięcie powstało w 1877 roku. Jego celem było uniknięcie stromego podjazdu, który stwarzał problemy dla ówczesnych maszyn parowych. Podczas gdy pociągi udające się do Petersburga nabierały takiej prędkości, że nie mogły się zatrzymać przed kolejną stacją, to te udające się do Moskwy miały problem z wjazdem pod górkę. Aby pokonać podjazd potrzeba było aż czterech lokomotyw! W 2001 roku linia została ponownie przebudowana na prostoliniową, co skróciło jej długość o 5 km. Podjazd dla współczesnych pojazdów trakcyjnych nie stwarza już większego problemu.

Obecnie trasa znana jest pod nazwą Oktjabrskaja żeleznaja doroga (Октябрьская  железная  дорога) i wchodzi w skład kolei rosyjskich RŻD.  Jednak niezależnie od aktualnej struktury politycznej czy to za czasów Imperium Rosyjskiego, czasów ZSRR lub też współczesnej Rosji, linia zawsze należała do najważniejszych i zawsze przodowała pod względem technicznym nad innymi. Trasa ta, jako jedna z pierwszych, została zelektryfikowana co oznaczało elektryfikację napięciem 3 kV DC. Pociągi łączące przeszło 10 milionową Moskwę z prawie 5 milionowym Petersburgiem zawsze należały do najszybszych. W dobie, gdy w Polsce próbowano przekroczyć prędkość 120 km/h w ZSRR atakowano barierę 200 km/h, która została osiągnięta w latach 1980-tych.

W celu ominięcia problemów związanych z wagonami w 1974 roku zakłady RVR wyprodukowały pierwszy EZT serii ER200 o prędkości maksymalnej 200 km/h. Skład posiadał zabudowane silniki o łącznej mocy 5,76 MW. Zespół tworzyły dwa skrajne wagony sterownicze oraz 8 środkowych wagonów silnikowych. Niestety udoskonalanie prototypu trwało dosyć długo i dopiero w 1984 roku rozpoczął on obsługę linii Moskwa –Petersburg osiągając konstrukcyjną prędkość maksymalną 200 km/h i prędkość handlową na poziomie 130 km/h.. Drugi prototyp został skonstruowany w 1992 roku i był krótszy o dwa wagony silnikowe. Skład ten rozpoczął obsługę linii w 1996 roku. Obecnie najstarszy skład został już wycofany z eksploatacji, natomiast nowszy w kwietniu 2009 roku skierowano do modernizacji. W 1997 roku wybudowano prototypowy skład o nazwie Sokół, który miał w założeniach osiągać w ruchu planowym 300 km/h, natomiast prędkość konstrukcyjną oceniano na 350 km/h. Niestety próbna eksploatacja wykazała niskie parametry dla tego pojazdy, stąd w 2002 roku projekt zatrzymano.

W celu ominięcia problemów związanych z wagonami w 1974 roku zakłady RVR wyprodukowały pierwszy EZT serii ER200 o prędkości maksymalnej 200 km/h. Skład posiadał zabudowane silniki o łącznej mocy 5,76 MW. Zespół tworzyły dwa skrajne wagony sterownicze oraz 8 środkowych wagonów silnikowych. Niestety udoskonalanie prototypu trwało dosyć długo i dopiero w 1984 roku rozpoczął on obsługę linii Moskwa –Petersburg osiągając konstrukcyjną prędkość maksymalną 200 km/h i prędkość handlową na poziomie 130 km/h.. Drugi prototyp został skonstruowany w 1992 roku i był krótszy o dwa wagony silnikowe. Skład ten rozpoczął obsługę linii w 1996 roku. Obecnie najstarszy skład został już wycofany z eksploatacji, natomiast nowszy w kwietniu 2009 roku skierowano do modernizacji. W 1997 roku wybudowano prototypowy skład o nazwie Sokół, który miał w założeniach osiągać w ruchu planowym 300 km/h, natomiast prędkość konstrukcyjną oceniano na 350 km/h. Niestety próbna eksploatacja wykazała niskie parametry dla tego pojazdy, stąd w 2002 roku projekt zatrzymano.

W efekcie tego najszybszy pociąg łączący Moskwę z Petersburgiem to Newski Ekspres (Невскийэкспресс), który trasę pokonuje w 4 i pół godziny, co daje bardzo dobrą prędkość handlową na poziomie 144,38 km/h. Pociąg ten jest ciągnięty przez lokomotywę elektryczną CzS200 za którą znajduje się 13 wagonów produkcji Transmaszholding, a dokładniej TWZ. Jednak od 2006 roku trwa kosztująca 15,4 miliarda rubli modernizacja całej trasy, aby doprowadzić do kursowania pociągów z prędkością maksymalną 250 km/h. Proces ten został w głównej mierze zakończony w tym roku, co oznaczało wprowadzenie do ruchu nowych pociągów dużej prędkości Sapsan. Dokładniejszy opis tych pociągów znajduje się tutaj. Wprowadzenie nowych pociągów kursujących z prędkością 250 km/h pozwoli na skrócenie czasu jazdy do 3 godzin i 45 minut, co daje bardzo dobrą prędkość średnią 173 km/h i oznacza wejście Rosji do listy krajów posiadających najszybsze pociągi. Jednak najważniejszą zmianą w stosunku do wcześniejszego rozkładu jazdy jest fakt, że wcześniej Newski Ekspres obsługiwał jedynie jedną parę pociągów, natomiast w nowej ofercie pociągi Sapsan wykonują trzy pary kursów dziennie oferując połączenia poranne, południowe oraz wieczorne. Dzięki temu oferta ta ma szansę znaleźć szerokie grono odbiorców. Bilet w klasie 2 ma kosztować 3300 rubli, natomiast w klasie pierwszej 5300 rubli. Pociągi wyruszyły na trasę od dnia 18.12.2009 według następującego rozkładu jazdy:

•151 Petersburg 6.45 – Moskwa 10.30
•152 Moskwa 6.45 – Petersburg 10.30
•155 Petersburg 13.00 – Moskwa 17.15
•156 Moskwa 13.00 – Petersburg 17.15
•157 Petersburg 19.00 – Moskwa 22.45
•158 Moskwa 19.00 – Petersburg 22.45

Linia Moskwa –Petersburg jest bez wątpienia magicznym miejscem, gdzie historia ściera się z nowoczesnością. Tak jak bez większego rozgłosu rozpoczęto przewozy z prędkością maksymalną 200 km/h, tak obecnie osiągnięto 250 km/h. Wszystko to na linii mającej już 158 lat! Linie kolejowe z początków ery kolejnictwa nadają sie bardzo dobrze do modernizacji do dużych prędkości, ponieważ trasowano je z racji poziomu technologii w głównej mierze prostoliniowo, z ciasnymi łukami między długimi prostymi odcinkami. Patrząc na to twierdzenie, że nie da się zwiększyć prędkości na obecnych liniach kolejowych jest całkowicie bezpodstawne. Istniejące linie kolejowe nie tylko da się, ale wręcz trzeba dostosowywać do współczesności poprzez podnoszenie ich parametrów w tym i prędkości maksymalnej.