Zmienić oblicze dworców kolejowych w Polsce

Zmienić oblicze dworców kolejowych w Polsce –to już nie tylko postulat, to żądanie wszystkich pasażerów podróżujących pociągami. Temat wraca jak bumerang –szczególnie tuż przed wakacjami. Każdy z nas chciałby przecież wreszcie wysiąść z nowoczesnego pociągu na czysty, bezpieczny, wygodny dworzec. Z zazdrością patrzymy na obiekty za granicą i zastanawiamy się czy w ogóle możliwe jest aby nasze oczekiwania, marzenia stały się rzeczywistością? Jak zmienić oblicze polskich dworców żebyśmy nie musieli wstydzić się ich przed zagranicznymi turystami? Czy Grupa PKP zdąży przed liberalizacją przewozów kolejowych w 2010 roku? Jeżeli nie to czy da radę przed Mistrzostwami Europy w piłce nożnej Euro 2012? Czy pokona panujący kryzys gospodarczy i zrealizuje swoje ambitne plany? Przed polskimi kolejami stoi nie lada wyzwanie…

 

Skala zagadnienia jest ogromna. Polskie Koleje Państwowe S.A. są właścicielem około 2600 dworców kolejowych i zarządcą nieruchomości. W najbliższych latach planuje się modernizację kilkudziesięciu i budowę nowych dworców kolejowych. Spółka rocznie przeznacza na ten cel od 30 mln do 50 mln zł. Największe obiekty mają stać się nowoczesnymi centrami przesiadkowymi, mniejsze mają zostać kompleksowo wyremontowane a jeszcze mniejsze –przekazywane samorządom. PKP S.A. dąży do tego, aby zmodernizowane i powstające nowe dworce były przyjazne pasażerom, bezpieczne, spełniały standardy europejskie. Celem spółki jest stworzenie miejsc związanych nie tylko z podróżą, lecz także przyjemnego spędzania wolnego czasu. PKP S.A. chcą, aby dworce były nowoczesnymi węzłami komunikacyjnymi, wzbogaconymi o dodatkowe usługi komercyjne, biurowe, hotelowe, restauracyjne. Przeznaczana kwota na ten cel mogłaby wynosić nawet 800 mln zł, gdyby nie to, że PKP S.A. jako spadkobierca przedsiębiorstwa państwowego musi spłacić dług historyczny w wysokości 6 mld zł (rocznie na ten cel wydaje się średnio 600 mln zł). 

Pomimo wszystkich trudności działania zmieniające oblicze dworców kolejowych w Polsce są kontynuowane. Aby trafnie zdiagnozować problem PKP SA postanowiły zapytać pasażerów czy podobają się im dworce kolejowe. Specjalne ankiety rozdawane były m.in. na katowickim dworcu. Pasażerowie odpowiadali na osiem pytań, w tym m.in. o dostępność informacji, łatwość dojścia na perony czy też o punkty gastronomiczne i toalety, poczym wypełnione druki wrzucali do specjalnie ustawionej urny. Ankiety jeszcze nie zostały podsumowane, jednakże nie wiadomo czy ich wyniki zostaną podane do publicznej wiadomości. Inną formą zdobywania informacji są ankiety na stronie internetowej, obecna dotyczy możliwości korzystania z bezprzewodowego dostępu do Internetu na dworcach PKP. Okazuje się, że z 11 407 osób biorących udział w głosowaniu aż 72% opowiedziało się, że chętnie skorzystałoby z takiej możliwości, a 16% robiłoby to od czasu do czasu. Wyniki ankiety nie są zaskakujące biorąc pod uwagę powstawanie stref VIP na dworcach kolejowych czy wprowadzanie możliwości efektywniejszego korzystania z laptopów w pociągach (odpowiednie gniazdka w wagonach).

 

Największymi wyzwaniami jest przebudowa dworców kolejowych o strategicznym znaczeniu, a więc w największych miastach (szczególnie tych, które będą gospodarzami Euro 2012). PKP SA wytypowały już partnerów prywatnych dla budowy nowych obiektów Warszawa Zachodnia i Warszawa Wschodnia. Dla pierwszego z nich jest to Nexity  Polska Sp. z o.o., dla drugiego –Riofisa S.A. Trwające rokowania z tymi firmami mają doprowadzić do podpisania do końca marca 2009 roku szczegółowych umów. W trakcie ostatniej części rokowań, w przypadku niepowodzenia negocjacji z wybranymi firmami, PKP S.A. mogą zaprosić do dalszych rozmów inne podmioty, które brały udział w rokowaniach. Pierwsze wizualizacje inwestycji będą znane po podpisaniu umów. W miejscu obecnego dworca Warszawa Zachodnia powstanie obiekt o powierzchni 17 000 metrów kwadratowych, o wysokości do 10 kondygnacji, z parkingami Parkuj i Jedź na minimum 800 samochodów i zadaszonymi peronami o powierzchni użytkowej 63 000 metrów kwadratowych (około 30% tej powierzchni stanowić będą parkingi). Na dworcu oprócz powierzchni służącej pasażerom będą powierzchnie biurowe, hotelowe, usługowe, rekreacyjne, handlowe oraz ciągi komunikacyjne, które zapewnią sprawne połączenie dworca z parkingami, komunikacją miejską stolicy i planowanymi przez Urząd Miasta Warszawy inwestycjami drogowymi. Powierzchnia gruntu planowana pod zabudowę nowego dworca Warszawa Wschodnia obejmuje ok. 5 ha. Projekt Warszawa Zachodnia i Warszawa Zachodnia nie są jedynymi realizowanymi w tej chwili przez PKP S.A.

Spółka planuje przebudowę i modernizację kilkunastu największych dworców kolejowych w najbliższych latach. Działania obejmą dworce w: Katowicach, Wrocławiu, Krakowie, Poznaniu, Gdyni, oraz Łodzi Fabrycznej. W Katowicach kończy się proces negocjacji umowy z wyłonioną w rokowaniach firmą Neinver Polska, z którą PKP SA do 2012 roku wspólnie przebuduje dworzec główny. W Poznaniu trwają rokowania z inwestorami a we Wrocławiu, a w Krakowie i Gdyni trwają przygotowania inwestycji. Ich wartość wyniesie około 1,5 miliarda euro. Celem PKP S.A. jest stworzenie w tych lokalizacjach nowoczesnych dworców i centrów biznesowych. Będą one węzłami komunikacyjnymi dającymi nowe możliwości przemieszczania się, spędzania czasu oraz prowadzenia działalności gospodarczej mieszkańcom miast i podmiotom gospodarczym.

Oprócz największych wyzwań, jakimi jest przebudowa największych dworców kolejowych PKP SA nieustannie modernizuje również mniejsze stacje. Na warszawskim dworcu Śródmieście do Euro 2012 planowane jest przeprowadzenie modernizacji zapewniającej lepsze bezpieczeństwo podróżnych i poprawę standardów obsługi, w tym montaż instalacji oddymiającej, wind dla niepełnosprawnych oraz systemu informacji. Planuje się również gruntowne modernizacje stacji Warszawa Stadion, Warszawa Gdańska. W Lubartowie zakończył się remont budynku dworca, który polegał na naprawie schodów wejściowych, malowaniu poczekalni, odnowieniu elewacji , remoncie i malowaniu pokrycia dachowego z blachy, wymianie obróbek blacharskich, wymianie orynnowania, remoncie kominów. Wartość remontu wyniosła ok. 100 tys. zł. Dworzec w Nałęczowie zyskuje nowy blask, prace remontowe rozpoczęto w październiku 2008 r. Planowane zakończenie remontu –sierpień 2009 r, a ogólny koszt robót wyniesie ok. 1 miliona zł. Bliski końca jest także remont dworca w Tarnowskich Górach. To właśnie tam odnowiono wnętrze i elewację budynku. Kolejnym etapem będzie wykonanie systemu monitoringu wizyjnego dworca w celu poprawy bezpieczeństwa pasażerów i ochrony budynku. Zakończenie prac planowane jest na przełomie sierpnia i września br. Następnym etapem będzie remont placu przed dworcem, który rozpocznie się na początku lata. Koszt wszystkich prac wyniesie blisko 3,5 mln zł.
Również dworzec w Rzeszowie otrzymał nowe oblicze. Remont, który kosztował ok. 2,5 mln zł, wykonano ze środków własnych PKP S.A. Prace obejmowały: wyremontowanie poczekalni dla podróżnych oraz zlokalizowanie w niej kawiarenki, przystosowanie WC do potrzeb osób niepełnosprawnych, z podjazdem od strony peronu, oczyszczenie i konserwację elewacji z piaskowca w tym wykonanie attyki nad wejściem głównym wg zaleceń konserwatora zabytków oraz zlokalizowanie w tym miejscu nowoczesnego zegara z wyświetlaczem, zainstalowanie nowoczesnego zadaszenia nad wejściami do budynku na elewacji od strony miasta, wykonanie częściowej wymiany stolarki okiennej i drzwiowej, wykonanie remontu holu głównego (wykonanie sufitu podwieszanego, odnowienie malowideł naściennych, wymiana płytek posadzkowych), wykonanie połączenia holu głównego z poczekalnią, co wiązało się z przebudową pomieszczeń, wymianą instalacji.
Stary zegar na budynku dworca został zamieniony na nowy zegar cyfrowy. Wyremontowano również dworzec we Włoszczowe. W odróżnieniu od znanego przystanku Włoszczowa Północ znajdującego się na linii Centralna Magistrala Kolejowa (CMK), stacja kolejowa Włoszczowa z wyremontowanym dworcem położona jest na linii Kielce –Częstochowa.
To największy remont jaki przeprowadzono od 100 lat, czyli od czasu budowy dworca. Odnowienie elewacji wraz z wymianą zewnętrznej stolarki drzwiowej przywróciło oryginalny wygląd budynku. Wymieniono także pokrycie dachu z eternitu falistego na blachę trapezową lakierowaną wraz z obróbkami blacharskimi i wykonano remont kominów. Wewnątrz budynku urządzono nowy sanitariat ogólnodostępny przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych. Odnowiona poczekalnia dla podróżnych zyskała nową posadzkę, nowy system elektrycznego ogrzewania i oświetlenia. Prace budowlane rozpoczęto we wrześniu 2008 r. i zakończono w styczniu 2009 r. Ogólny koszt robót wyniósł ok. 270 tys. zł. Wyżej wymienione opisy prac to tylko nieliczne remonty prowadzone na stacjach kolejowych.

 

Polska kolej uważana jest za trudno dostępną dla osób niepełnosprawnych. Trudno się temu nie dziwić biorąc pod uwagę zarówno infrastrukturę jak i tabor kolejowy. Jednakże powoli się to zmienia;w wagonach montowane są specjalne drzwi i urządzenia umożliwiające bezproblemowe poruszanie się nawet osób na wózku inwalidzkim. Również na dworcach daje się im taką możliwość. W tym właśnie celu kilka dni temu na wyremontowanych warszawskich dworcach (Ochota i Powiśle) za 240 tys. zł. zamontowano specjalne rampy, które znajdują się przy schodach prowadzących na perony. Przy każdej z nich jest instrukcja obsługi. Aby skorzystać z rampy należy użyć kluczyków, dwa z nich przymocowane są do słupków na dole i na górze schodów. Służą one do sterowania platformą z zewnątrz. Trzeci kluczyk jest przymocowany do rampy i służy do poruszania się nią z poziomu platformy. Kluczyki do obsługi platform można pobrać również w kasach Kolei Mazowieckich na tych dworcach.

W gorące, wakacyjne dni na dworcu kolejowym będzie można się również ochłodzić. W Zielonej Górze powstanie pierwszy w Polsce klimatyzowany dworzec. Dzięki zainstalowaniu takiego systemu nawiewno-grzewczego, zamiast centralnego ogrzewania, budynek w zimie będzie się szybciej nagrzewał, a w lecie w środku będzie panował przyjemny chłód. Skuteczna wentylacja w budynku zapobiegnie powstawaniu nieprzyjemnych zapachów. Poprawi się również estetyka wnętrza, ponieważ znikną z niego kaloryfery. Zastosowanie ogrzewania nawiewnego sprawi także, że możliwa będzie racjonalna gospodarka ciepłem. Zakończenie prac na dworcu w Zielonej Górze planowane jest do końca czerwca 2010 r. Koszt wszystkich prac związanych z modernizacją dworca kolejowego w Zielonej Górze wyniesie ok. 5 mln zł.

Monitoring wizyjny to już obowiązek. Aby wyremontowany dworzec kolejowy mógł jak najdłużej oferować wysoki standard pasażerom musi być odpowiednio chroniony przed wandalami. Nie wystarczy korzystać z powłok antygarfiti czy elementów wandaloodpornych. Z drugiej strony za drogie jest korzystanie z usług profesjonalnych agencji ochrony. Najefektywniejszym rozwiązaniem okazało się stosowanie kamer, dzięki którym liczba negatywnych zdarzeń (np. rozbojów) spada aż o 90%! Z tymi danymi trudno dziś polemizować, dlatego też PKP SA postanowiło stosować monitoring wizyjny na każdym wyremontowanym obiekcie. Oczy kamer zainstalowanych na dworcach w sposób sprawdzony strzegą nie tylko odnowionych elementów budynku, ale przede wszystkim zwiększają bezpieczeństwo klientów kolei. Źródłem obrazu w każdej lokalizacji są kamery kopułkowe „wandaloodporne”zainstalowane w budynkach stacyjnych, chroniące poczekalnie i kasy oraz kamery dualne (dzień/noc) umieszczone na zewnątrz budynku. Obraz nagrywany jest lokalnie na każdej ze stacji na komputerach magazynujących dane. Obraz do podglądu przesyłany jest poprzez sieć Internet szyfrowanym połączeniem do centrum monitoringu, gdzie operator ma możliwość indywidualnej obserwacji obrazu na „żywo”każdej ze stacji, jak również zarchiwizowania materiałów zarejestrowanych na nośnikach lokalnych. Na efekt działań systemu nie trzeba było długo czekać. Już po dwóch tygodniach funkcjonowania monitoringu udało się udaremnić próbę kradzieży grzejnika w poczekalni w Dęblinie. Nocny telefon operatora z Lublina uruchomił patrol SOK w Dęblinie.
Niebanalne dworce kolejowe

Okazuje się, że nowe oblicze dworców kolejowych to nie tylko ich remonty. Kolejarze mają fantazję i wykorzystują ją aby na tych obiektach zrobić coś niebanalnego. Na dachu dworca Śródmieście w Warszawie organizuje się koncerty. Grał tu już zespół T.Love, a ostatnio, podczas Dni techniki Kolejowej można było posłuchać fantastycznego koncertu Lombelico del Mondo. Kolejnym przykładem jest Poczytalania –specjalna biblioteka w holu Dworca Głównego we Wrocławiu. To właśnie tu, 6-8 maja odbyły się warsztaty ilustratorskie, prelekcje oraz spotkania z autorami.

 

Czy ambitne plany Grupy PKP uda zrealizować się na czas. Niewątpliwie widać już jak polska kolej się zmienia. Niewątpliwie też jest wiele kontrargumentów dających podstawy do zwątpienia. Mówiło się przecież, że Dworzec Centralny zmieni się całkowicie. Tymczasem całkowicie zmienił się nie dworzec lecz toaleta. Jej wystrój został wybrany w konkursie, na który przyszło aż 265 różnych propozycji. Zwycięski projekt łazienki zostanie wykorzystany przez PKP S.A. podczas prac remontowych na Dworcu Centralnym PKP S.A. w latach 2010 –2012. Czy polska kolej nie spóźni się na pociąg „XXI wiek”?