Wszystkie pytania o krakowską Strefę Czystego Transportu

Nowa jakość

Strefa Czystego Transportu jest to zmiana, która ma na celu przede wszystkim polepszenie jakości powietrza w Krakowie. Jak każda zmiana również ta budzi wiele emocji i pytań – zakomunikował Urząd Miasta Krakowa.

W związku z niepokojem wielu mieszkańców, wyrażanym m.in. w komentarzach internetowych, magistrat w odrębnym komunikacie podkreślił, że SCT ma na celu przede wszystkim polepszenie jakości powietrza. Jak zauważono, SCT „budzi wiele emocji i pytań; przy okazji pojawia się również sporo nieścisłości”.

W komunikacie urzędnicy odpowiadają na pytania: Czy Kraków jest jedynym miastem w Europie z taką strefą? Czy SCT w Krakowie obejmuje największy obszar objęty nowymi przepisami? Czy SCT to lepsze i dłuższe życie?

Magistrat ocenił, że wprowadzanie ograniczeń wjazdu do miasta dla najbardziej trujących samochodów to coraz popularniejsze i skuteczne narzędzie do walki o poprawę jakości powietrza. W tym roku liczba stref czystego transportu w Europie przekroczyła 320.

Urząd Miasta Krakowa jako miasto z największą powierzchnią SCT wskazał Londyn – tam strefa obejmuje centralną część miasta, tzw. Londyn Wewnętrzny. To teren liczący ok. 450 kilometrów kwadratowych, podczas gdy cały Kraków zajmuje 327 km kw. Według krakowskich urzędników od sierpnia 2023 r. SCT obejmie cały Londyn, czyli powierzchnię 1579 km kw. Z informacji magistratu wynika, że po wprowadzaniu strefy w Londynie zanieczyszczenie dwutlenkiem azotu (NO2) spadło o 44 proc. w 2020 r. w porównaniu do roku 2016, a poziom szkodliwej sadzy spadł o 50-60 proc.

Zgodnie z komunikatem Urzędu Miasta Krakowa, w stolicy Małopolski jest ponad 800 tys. mieszkańców i ok. 500 tys. użytkowanych samochodów. Nieoficjalnie dane wskazują, że liczba mieszkańców jest wyższa w związku ze studentami uczącymi się w Krakowie oraz z imigrantami z Ukrainy.

Przeciwnicy uchwały zwracają uwagę, że nie ma jednoznacznych danych nt. tego, ile w tym momencie w Krakowie jest samochodów, które nie spełniają norm. Według najczęściej przywoływanych szacunków to ok. 100 tys. lub ok. 250 tys.

Trzy pytania

Czy tylko jako jedyne miasto w Europie Kraków tworzy taką strefę?

Wprowadzanie ograniczeń wjazdu do miasta dla najbardziej trujących samochodów to coraz popularniejsze i skuteczne narzędzie do walki o poprawę jakości powietrza. W tym roku liczba Stref Czystego Transportu tylko w Europie przekroczyła już 320 i nadal powstają kolejne. Takie prace prowadzą również polskie miasta: Warszawa, Wrocław czy Łódź. Stąd niedługo liczba „zielonych stref dla transportu” na Starym Kontynencie ma przekroczyć pół tysiąca. Sięgają po to rozwiązanie zarówno bogatsze kraje (Niemcy, Wielka Brytania, Niemcy), ale też uboższe (Portugalia, Hiszpania). Ponadto, na przykład, taka strefa działa od 2008 roku w Berlinie, czyli na terenie byłego NRD.

Czy SCT w Krakowie obejmuje największy obszar objęty nowymi przepisami?

Strefa Czystego Transportu w Londynie „Ultra Low Emission Zone (ULEZ)” obejmuje obecnie centralny obszar miasta, tak zwany Londyn Wewnętrzny. To teren liczący około 450 kilometrów kwadratowych (cały Kraków ma 327 kilometrów kwadratowych). Strefa będzie jednak rozszerzona już niedługo, od sierpnia 2023 r. (rok przed tym, jak zacznie obowiązywać strefa w Krakowie), i obejmie już cały Wielki Londyn – region o powierzchni 1579 km². Gdyby wprowadzić taką u nas, sięgałaby od Słomnik do Myślenic i od Balic do Bochni. Na tak dużym obszarze mają obowiązywać normy wjazdu Euro 3 dla motocykli (w Krakowie są one zwolnione z zapisów uchwały), Euro 4 dla pojazdów z silnikami benzynowymi (w Krakowie od 1 lipca 2026 r. to Euro 3) i Euro 6 dla samochodów z silnikiem Diesla (w Krakowie od 1 lipca 2026 r. to Euro 5).

Londyńska strefa ULEZ została wprowadzona w 2019 roku. Pomimo istniejących obostrzeń popiera ją 72 proc. mieszkańców. Badania wykonane po wprowadzeniu strefy pokazują, że do 2020 r. zanieczyszczenie NO₂ spadło w centrum Londynu o 44 proc. w porównaniu z rokiem 2016, a to jest pięć razy szybciej niż w innych częściach Wielkiej Brytanii. Poziom szkodliwej sadzy spadł aż o 50-60 proc. Te fakty wskazują, że Strefy Czystego Transportu są skutecznym narzędziem poprawiającym powietrze i tym samym jakość życia.

Strefa Czystego Transportu to lepsze i dłuższe życie?

Krakowianie oczekują od władz miasta dalszych działań na rzecz poprawy jakości powietrza – jako priorytetowe wskazywali je w kolejnych badaniach „Barometr krakowski”. Także w tegorocznych badaniach przeprowadzonych m.in. przez Agencję Lata Dwudzieste aż 93 proc. krakowian odpowiedziało, że władze miasta powinny zająć się problemem wciąż niewystarczająco czystego powietrza.

Burmistrz Londynu Sadiq Khan, tłumacząc w marcu tego roku konieczność rozszerzenia ULEZ na cały obszar aglomeracji (wszystkie 33 dzielnice), mówił: „Jest to również kwestia sprawiedliwości społecznej – zanieczyszczenie powietrza najbardziej uderza w najbiedniejsze społeczności. Prawie połowa londyńczyków nie posiada samochodu, ale nieproporcjonalnie odczuwają szkodliwe konsekwencje, jakie powodują zanieczyszczające pojazdy”. W Krakowie mamy nieco ponad 800 tysięcy mieszkańców i około 500 tysięcy użytkowanych samochodów.

od 1 lipca 2026

SCT w Krakowie zacznie w pełni obowiązywać od 1 lipca 2026 r. Do miasta nie wjadą samochody benzynowe/LPG wyprodukowane przed 2000 r. oraz diesle wyprodukowane przez 2010 r. Według danych Zarządu Transportu Publicznego takich samochodów w ruchu ulicznym Krakowa było 21,4 proc. w grudniu 2021 r.

W przejściowym etapie obowiązywania uchwały, od 1 lipca 2024 do 30 czerwca 2026 r., do miasta nie wjadą auta wyprodukowane przed 1992 r., zaś samochody benzynowe/LPG produkowane od 1992 r. i diesle produkowane od 1996 r. wjadą, jeżeli zostały zarejestrowane przed 1 marca 2023 r. Auta zarejestrowane po 1 marca 2023 będą podlegały surowszym ograniczeniom – nie wjadą samochody benzynowe/LPG wyprodukowane przed 2000 r., i diesle sprzed 2010 r.

SCT nie będzie obowiązywała samochodów zabytkowych; służb ratowniczych; osób niepełnosprawnych; food trucków; osób w wieku powyżej 70. lat będących właścicielami samochodu.

Auta uprawnione do poruszania się po Krakowie mają mieć specjalną naklejkę na szybie. Weryfikacją uprawnień zajmować się ma straż miejska. Kierowcy samochodów nie spełniających wymagań SCT zapłacą mandat w wysokości 500 zł.