USA: Wybory na burmistrza Nowego Jorku. Lider obiecuje darowa komunikację miejską

Rozkład jazdy:

1. Jakie główne założenie dotyczące transportu publicznego proponuje Zohran Mamdani w swojej kampanii na burmistrza Nowego Jorku?
2. Jakie argumenty i obawy wobec pomysłu darmowych autobusów przedstawiają jego krytycy oraz eksperci transportowi?
3. Dlaczego realizacja projektu fare-free bus service w Nowym Jorku może wymagać współpracy z władzami stanowymi i operatorami MTA?

Nowojorskie zmiany

Wyścig o fotel burmistrza największego amerykańskiego miasta toczy się między trzema kandydatami: Zohranem Mamdanim, Andrew Cuomo (były gubernator, kandydat niezależny) i Curtisem Sliwą, republikaninem i założycielem Guardian Angels. Ale to Mamdani zdominował debatę publiczną, wychodząc z ostrą krytyką status quo i obietnicą darmowych autobusów jako symbolu równości społecznej.

Zohran Mamdani, obecny radny stanowy, chce wprowadzenia fare-free bus service – bezpłatnych przejazdów autobusowych w całym Nowym Jorku. Nie jest to tylko slogan wyborczy – Mamdani był współautorem pilotażowego programu darmowych linii autobusowych, uruchomionego w 2024 roku na wybranych trasach w Queens. Teraz chce rozszerzyć to rozwiązanie na cały system.

Według jego sztabu, bezpłatny transport publiczny to „konieczność w czasach kryzysu mieszkaniowego i inflacji”, a autobusy mają być podstawą miejskiej mobilności – taniej, równej i dostępnej dla każdego. Mamdani widzi w tym także szansę na odciążenie finansowe dla mieszkańców o niskich dochodach.

Koszty, chaos, kompetencje

Tyle że plan ten, choć popularny wśród części wyborców, wzbudza poważne kontrowersje. Według analiz opublikowanych m.in. w „The Week” i „Wall Street Journal”, pełne zniesienie opłat za autobusy miejskie mogłoby kosztować 650–800 mln USD rocznie. To gigantyczny wydatek, który – zdaniem krytyków – oznaczałby cięcia w innych sektorach lub drastyczne podwyżki podatków.

Pojawia się też pytanie o realność wykonania. MTA (Metropolitan Transportation Authority), główny operator autobusów w Nowym Jorku, podlega władzom stanowym, a nie miastu. Wprowadzenie darmowego transportu wymagałoby więc szerokiej współpracy i zgody ze strony Albany, co – biorąc pod uwagę polityczne napięcia – nie jest oczywiste.

Eksperci ds. transportu, m.in. z City Journal i Gothamist, ostrzegają również, że darmowe autobusy mogą prowadzić do przeciążenia systemu, pogorszenia punktualności, a w dłuższej perspektywie – do obniżenia jakości usług. Zwłaszcza jeśli finansowanie projektu nie zostanie odpowiednio zabezpieczone.

Nowy Jork: komunikacja vs. polityka

Darmowa komunikacja miejska stała się symbolem szerszych podziałów ideologicznych w kampanii. Andrew Cuomo przedstawia się jako głos rozsądku i kompetencji, zarzucając Mamdaniemu brak doświadczenia i nieodpowiedzialność finansową. Curtis Sliwa – który startuje z ramienia Partii Republikańskiej – koncentruje się na bezpieczeństwie, ale również krytykuje pomysł darmowych autobusów jako „socjalistyczną fanaberię”.

Na ostatniej prostej kampanii emocje sięgnęły zenitu. Cuomo wprost atakuje religijne i społeczne pochodzenie Mamdaniego, co wielu komentatorów uznało za islamofobiczną kampanię strachu. Sam Donald Trump w prywatnych rozmowach miał przyznać, że przewaga Mamdaniego może być nie do nadrobienia.

Naszym zdaniem: Bez względu na wynik wyborów, wybory w Nowym Jorku pokazują, że transport publiczny staje się areną ideologicznych starć. Czy komunikacja miejska to dobro publiczne, które powinno być finansowane z podatków, czy usługa jak każda inna – to pytanie będzie powracać nie tylko w USA, ale i w Europie. Jeśli Mamdani wygra, będzie musiał szybko przejść od haseł do twardych negocjacji – z władzami stanowymi, operatorem MTA i mieszkańcami. Bo jedno jest pewne: nawet najlepszy pomysł na darmowy autobus nie pojedzie sam.