NIK o transporcie publicznym w ramach GZM: Jest dobrze!

Działalność GZM przyczyniła się do podniesienia jakości publicznego transportu zbiorowego w tym obszarze – to jeden z wniosków zawartych w raporcie NIK na temat funkcjonowania GZM w pierwszych czterech lata jej działalności.

Cztery lata

Jak wynika z oceny ogólnej z kontroli, działalność GZM przyczyniła się do podniesienia jakości zadań publicznych przejętych do realizacji przez jej jednostki organizacyjne w obszarze publicznego transportu zbiorowego. Ustanowiono regularne linie autobusowe, łączące miejscowości na terenie GZM z portem lotniczym w Pyrzowicach i przekształcono szereg połączeń autobusowych w linie metropolitalne, tworzące szkielet sieci transportowej w aglomeracji.

Wdrożono działania zmierzające do dalszej integracji publicznego transportu zbiorowego na terenie Metropolii po przejęciu przez nią (od 1 stycznia 2019 r.) zadań wykonywanych w tym zakresie wcześniej przez trzy odrębne podmioty. Integracja objęła gminy sąsiadujące z GZM, których mieszkańcy korzystają z linii organizowanych przez Zarząd Transportu Metropolitalnego. Od początku istnienia Metropolia działała też na rzecz rozszerzenia systemu taryfowo-biletowego o ofertę przewozów Kolei Śląskich oraz dofinansowania dodatkowych przewozów kolejowych.

Izba zaznaczyła, że wdrożony monitoring jakości usług publicznych świadczonych na rzecz mieszkańców Metropolii realizowany był w formie kontroli jakości świadczenia usług transportowych. Do działań tych nie włączono w sposób formalny gmin, mimo że w istotnym stopniu dofinansowują nadal te zadania.

NIK oceniła, że mechanizm zapewnienia i podnoszenia jakości publicznego transportu zbiorowego, ograniczony do postanowień zawieranych w umowach z operatorami linii komunikacyjnych oraz systemu ich egzekwowania, był korzystny dla GZM, ponieważ „przekładał się na znikomą liczbę zgłaszanych przez gminy uwag i zastrzeżeń”.

Mały minus

NIK uznała, że podział zadań pomiędzy dwiema jednostkami organizacyjnymi GZM (Urzędem Metropolitalnym i Zarządem Transportu Metropolitalnego) nie był rzetelny – niektóre zadania (związane z windykacją należności innych niż z tytułu przewozów pasażerskich komunikacją publiczną, obsługą systemu Śląskiej Karty Usług Publicznych, utrzymaniem wiat przystankowych oraz tworzeniem i obsługą zintegrowanego systemu taryfowo – biletowego) realizowała jednostka, której formalnie zadań tych nie powierzono.

Skutkowało to niezgodnością faktycznego zakresu realizowanych zadań z postanowieniami statutów i regulaminów. Nieprawidłowości te miały zdaniem NIK charakter wewnątrzorganizacyjny i nie wpłynęły zdaniem Izby na jakość świadczonych mieszkańcom usług.

Według Izby proces utworzenia nowej jednostki samorządowej – związku metropolitalnego – został przeprowadzony w zakładanym czasie i zakończył się przejęciem do realizacji wszystkich przewidzianych dla Metropolii zadań określonych w ustawie. Powołane przez GZM jednostki organizacyjne prawidłowo realizowały kluczowe zadania i wykorzystywały środki publiczne.

Zadania przypisane Metropolii inne, niż dotyczące transportu publicznego, czyli kształtowanie ładu przestrzennego, rozwoju społecznego i gospodarczego obszaru związku metropolitalnego, znajdowały się w czasie zakończenia kontroli w fazie opracowania dokumentów strategicznych (co podjęto niezwłocznie). Uruchomiono też promocję związku metropolitalnego i jego obszaru.

Sytuacja finansowa

Sytuacja finansowa Metropolii w pierwszych latach jej działania była korzystna i zapewniała środki na realizację powierzonych zadań. NIK negatywnie oceniła jedynie brak skuteczności dochodzenia od pasażerów opłat za korzystanie z komunikacji miejskiej bez ważnego biletu – wobec nieskuteczności czynności egzekucyjnych wobec osób bez aktualnego adresu zamieszkania.

Izba nie dopatrzyła się nieprawidłowości w realizacji kluczowych zadań i wykorzystywaniu środków publicznych przez jednostki GZM. Stwierdzono nieprawidłowości dotyczące ksiąg rachunkowych Urzędu Metropolitalnego i ZTM w zakresie kwot należności i roszczeń. NIK oceniła je jako wpływające na sprawozdania budżetowe i finansowe skontrolowanych jednostek.

NIK sformułowała wniosek do przewodniczącego zarządu GZM aby rozdzielić zadania pomiędzy jednostki organizacyjne Metropolii (Urząd Metropolitalny oraz ZTM) zgodnie z postanowieniami statutów i regulaminów organizacyjnych

NIK sformułowała też wnioski do dyrektora ZTM: aby określić w formie pisemnej warunki płacy pracownikom przejętym ze związku międzygminnego, którym nie dostosowano kategorii zaszeregowania do obowiązującego u nowego pracodawcy (ZTM) regulaminu wynagradzania, a także aby zapewnić zgodność realizowanych zadań w zakresie dochodzenia należności innych niż wynikających z nałożonych opłat dodatkowych za jazdę bez ważnego biletu i manipulacyjnych z postanowieniami statutu, a w przypadku ich dalszego wykonywania – przypisać te zadania i kompetencje konkretnym komórkom organizacyjnym i stanowiskom.(PAP)

Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia powstała 1 lipca 2017 r., a zaczęła działać od 1 stycznia 2018 r. Organizacja – mocą ustawy przygotowanej przez rząd specjalnie dla regionu – skupia 41 miast i gmin centralnej części woj. śląskiego, zamieszkałych przez blisko 2,3 mln osób. Wśród ustawowych zadań Metropolii ustalono m.in. transport, planowanie przestrzenne, działania na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego i promocję.

Pełen raport NK-u można pobrać TUTAJ