Nowe tramwaje z Białorusi

Białoruś pomimo powszechnej opinii kraju zacofanego o rolniczym charakterze w przeciągu kilku lat przeszła dosyć poważne zmiany gospodarcze, które doprowadziły do momentu w którym zaczyna on znajdować swoje miejsce w produkcji eksportowej. W Polsce najbardziej znane są autobusy MAZ, jednak Białoruś ma szansę stać się również eksporterem trolejbusów i tramwajów. W interesującym nas obszarze tramwajów mamy do czynienia z Belkommunmasz –Белкоммунмаш. Firma została założona w roku 1973 jako zakład remontowy tramwajów i trolejbusów zlokalizowany w Mińsku. Firma zatrudnia około 880 osób, z czego niecałe 100 wchodzi w skład biura projektowego. Szeroki zakres kompetencji oraz brak innych krajowych dostawców spowodowały, iż podjęto decyzję o rozpoczęciu produkcji własnych trolejbusów, a w późniejszej kolejności również tramwajów. Wprowadzenie własnej produkcji było konieczne, ponieważ postępujący wiek taboru oraz stosunkowo małe środki na jego odtworzenie wymagały znalezienia sposobu rozwiązania problemów.

Zakład rozpoczął produkcję tramwajów stosunkowo późno, bo w roku 2000, jednak jak się później okazało opóźniony czas nadrobiono ilością. Podstawą produkcji stał się tramwaj według standardowych dla sieci dawnego ZSRR gabarytów. Model 60102 (AKSM/АКСМ) przygotowany (tak jak wszystkie pozostałe produkty) na tor rozstaw szyn 1524 mm ma długość 15,27 metra, szerokość 2,5 metra i wysokość 3,15 metra. Jednoczłonowy pojazd ma dwa wózki silnikowe, z których każdy jest wyposażony w dwa silniki trakcyjne prądu stałego o mocy 80 kW (łączna moc 320 kW). Silniki trakcyjne są zasilane za pomocą tyrystorowych przekształtników trakcyjnych czerpiących moc z sieci napowietrznej o napięciu znamionowym 550 V DC, z zakresem pracy od 400 do 720 V DC. Prędkość maksymalna pojazdu wynosi 62 km/h. Tramwaj jest w pełni wysokopodłogowy i oferuje miejsce dla 211 osób, z czego 30 na miejscach siedzących. Tak duża pojemność wynika z przyjęcia na 1 metr kwadratowy aż 10 osób! Pudło wagonu zostało skonstruowane z wykorzystaniem blachy ocynkowanej oraz materiałów kompozytowych, natomiast estetykę nieco poprawiają wklejane szyby tworzące jedną powierzchnię. Właściwą eksploatację na torowiskach o gorszych parametrach zapewnia zastosowanie dwóch stopni usprężynowania. Producent deklaruje dostawę około 100 tramwajów tego typu od czasu rozpoczęcia jego produkcji. Od roku 2000 tramwaje dostarczano do Mińska, w roku 2004 pojawiły się w Nowopołocku (Новопо́лоцк), w 2005 roku w Witebsku (Ви́тебск), natomiast w 2008 roku w rosyjskim mieście Perm (Пермь).

Podstawowa oferta została w roku 2002 rozbudowana o trójczłonowy tramwaj serii 743. Pojazd o długości 26,046 metra, szerokości 2,5 m i wysokości 3,15 metra oferuje miejsce dla 302 pasażerów, z czego 66 na miejscach siedzących. Również tutaj duża pojemność została osiągnięta kosztem dużej liczby osób przypadających na metr kwadratowy. Pomimo wydłużenia tramwaju postanowiono zastosować sprawdzone w wersji jednoczłonowej rozwiązania, co zaowocowało tożsamymi parametrami pod względem mocy i prędkości maksymalnej. Wózki napędne znajdują się na końcach pojazdu, podczas gdy środkowy na którym znajduje się krótki człon posiada jedynie wózek toczny. Pomimo zastosowania rozwiązań zbliżonych do zachodnich, w tym przeguby firmy Hübner, to jednak tramwaj tej serii odznacza się podłogą na średnim poziomie na około 60 % długości. Jednokierunkowy tramwaj w tym wydaniu nie powtórzył sukcesu bardziej podstawowego pojazdu jednoczłonowego i po dziś dzień występuje w jednym prototypowym egzemplarzu eksploatowanym w Mińsku.

Zakład szukając możliwości unowocześnienia swojej oferty zdecydował się na opracowanie prototypowego tramwaju 62103. Pomimo wykorzystania wielu elementów ze starszego modelu serii 62102, to jednak model 62103 wprowadza wiele nowego. Nadal mówimy o jednoczłonowym, jednokierunkowym tramwaju o długości około 15 metrów, jednak tym razem między wózkami zastosowano strefę niskiej podłogi stanowiącą około połowę długości przestrzeni pasażerskiej. Producent deklaruje zastosowanie w nim silników prądu przemiennego oraz układu zasilania silników zrealizowany z wykorzystaniem tranzystorów. Niestety producent bardzo skromnie informuje o tym pojeździe. Prototypowy tramwaj jest eksploatowany w Witebsku.

Jednak na tym nie koniec nowości, ponieważ producent opracował nowy model tramwaju oznaczony jako seria 843. Trójczłonowy, wieloprzegubowy pojazd ma długość 25,4 metra, szerokość 2,65 metra i wysokość 3,9 metra. Przy swoich wymiarach oferuje miejsce dla 226 pasażerów, z czego 66 na miejscach siedzących. Jest to pierwszy dwukierunkowy, dwustronny tramwaj wyprodukowany przez ten zakład. Co ważniejsze jest to również pierwszy częściowo niskopodłogowy tramwaj przegubowy jaki został wyprodukowany na Białorusi. Wysokość podłogi w strefie niskiej (80 % długości) wynosi 350 mm nad główką szyny, natomiast w strefie nad wózkami jest 600 mm w części centralnej, podczas gdy po obu bokach przejścia podłoga jest podniesiona o jeszcze jeden stopień. Tramwaj jest na tyle szeroki, iż umożliwia zabudowę układu siedzeń 2+2 z zachowaniem szerokiego przejścia pośrodku. Opcjonalnie istnieje możliwość zabudowy siedzeń bokiem do kierunku jazdy (tyłem do okna). Tramwaj posiada cztery silniki prądu przemiennego produkcji VEM o mocy 105 kW każdy, które są zasilane za pomocą przekształtników trakcyjnych w technologii IGBT wykonane przez Medcom. Daje to łączną moc 420 kW, która pozwala na osiągnięcie prędkości maksymalnej 100 km/h. System przegubów oraz rampy dla wózków dostarczył Hübner, natomiast wózki skonstruowano z wykorzystaniem komponentów Siemensa i w przypadku układu hamulcowego Knorr-Bremse. Pierwszy prototypowy tramwaj wyjechał na tory w Mińsku we wrześniu 2009 roku, jednak tuż po tym kroku producent rozpoczął przygotowania związane z przetargiem na dostawę 20 niskopodłogowych tramwajów dla Moskwy. Postępowanie to jest wieloetapowe, a jednym z nich jest dostarczenie prototypu, po którego przetestowaniu może zostać podpisana umowa na seryjną partię 19 pojazdów. Produkcja pierwszego tramwaju dla Moskwy dobiega do końca i w najbliższym czasie zostanie on wysłany do odbiorcy. Po dostarczeniu prototypu odbędzie on trzymiesięczne jazdy próbne, od których wyniku będzie zależał los ostatecznego zamówienia.

Białoruś pomimo przylgnięcia do niej etykiety kraju zamkniętego o niemal zerowym przemyśle powoli zdaje się przełamywać te stereotypy. Przez kilka lat krajowi udało się osiągnąć znaczne postępy w zakresie rozwoju gospodarki efektem czego są różnego rodzaju produkty o dużym stopniu złożoności. Po autobusach i trolejbusach Białoruś za niedługo może być znana z produkcji także tramwajów i to w nowoczesnym niskopodłogowym wydaniu.