Wiadukt w Bolesławcu – historia i dzień dzisiejszy

W 1846 roku po wybudowaniu kamiennego wiaduktu na Bobrze doprowadzono do miasta kolej żelazną. Dzięki temu już w 1851 roku Bolesławiec otrzymał połączenie kolejowe z Wrocławiem i Dreznem. Za ten jeden z najdłuższych wiaduktów w Europie architekt Fryderyk Engelhardt Gansel odznaczony został Orderem Czerwonego Orła, natomiast uroczystego otwarcia mostu dokonał osobiście król pruski Fryderyk Wilhelm IV, co upamiętnia tablica wmurowana z tej okazji w jedno z przęseł wiaduktu. I nic dziwnego, bowiem budowla jest imponująca – bolesławiecki wiadukt ma 490 metrów długości, 8 metrów szerokości i 26 metrów wysokości. Projektantem mostu był bolesławiecki architekt Fryderyk Engelhardt Gansel, który wzorował się na rzymskich akweduktach i do budowy wykorzystał jasnożółty piaskowiec z kamieniołomu w pobliskiej Dobrej. Kamień węgielny pod budowę tego obiektu położono 17.05.1844 r. W tym czasie na pierwszym odcinku budowy linii kolejowej, z Wrocławia do Legnicy układano dopiero tory i budowano dworce.

Budowa wiaduktu rozpoczęta w 1844 r. trwała 2 lata i kosztowała 400 tysięcy talarów. Mimo, że kwota ta była jak na owe czasy zawrotna, to specjaliści obliczyli, że tylko bliskie położenie kamieniołomów, z których czerpano surowiec do budowy wiaduktu, pozwoliło obniżyć koszty budowy aż o połowę. Na rusztowania poszedł pod topór spory las – zużyto 12 tysięcy pni. Przy budowie wiaduktu prace wykonywało ponad 600 osób, a kolejnych 3200 było z budową związanych pośrednio. Budowę mostu podzielono na trzy odcinki. Odcinek od strony Bolesławca wznosił III Oddział liczący 1800 ludzi, pracujący pod kierunkiem starszego inżyniera Burgasa. Środkową część mostu budował IV Oddział liczący 1000 ludzi pod kierunkiem inż. Ludwiga. Pracami na odcinku prowadzącym nad rzeką Bóbr kierował inż. Kleist z mistrzem murarskim Hanselem. Podejścia do przeprawy wykonano w postaci wysokich, 17-metrowych nasypów ziemnych. Konstrukcja bolesławieckiego wiaduktu jest analogiczna, jak tego w Zgorzelcu nad Nysą Łużycką.

Most otwarto 27.07.1846 r. Pamiątkowe tablice wmurowane w jedno z przęseł podają nieco inne daty: rozpoczęcie budowy 18.06.1844 r. i zakończenie 5.07.1846 r. Rozkładowy ruch pociągów podjęto 1.09.1846 r. Natomiast 17.09.1846 r. bolesławiecki wiadukt był podziwiany przez samego króla Fryderyka Wilhelma IV, który tego dnia dokonał uroczystego otwarcia kolejowej przeprawy nad Bobrem. Wiadukt składa się z 35 półkolistych przęseł wspierających się na potężnych filarach. Filary te nie są rozmieszczone w regularnych odległościach, ale ich oddalenie wynosi 15 m, 11,5 m lub 5,65 m. Kilka filarów wybudowano w kształcie wieży, a na trzech z nich rozlokowano wartownie, na które można było się dostać pokonując 92 stopnie.

W 1945 r. wycofujący się Niemcy wysadzili główne, zachodnie przęsło znajdujące się bezpośrednio nad rzeką, zniszczone zostały dwa przęsła i filar. Przez krótki czas po wojnie trzeba więc było przerywać podróż, przejść przez rzekę i kontynuować jazdę pociągiem podstawionym po drugiej stronie. Jednak już w 1947 r. wysiłkiem nowoprzybyłych do Bolesławca osadników wiadukt został odbudowany i przywrócono pełną przejezdność linii, a na odbudowanym przęśle wmurowano pamiątkową tablicę odnoszącą się do tego wydarzenia. Remont wykonano na podstawie dokumentacji sporządzonej w Zarządzie Odbudowy Kolei Państwowych w Katowicach. Roboty prowadził Oddział Wrocławski Państwowego Przedsiębiorstwa Robót Komunikacyjnych, o czym informuje również pamiątkowa tablica. Przy okazji prac remontowych wzmocniono betonowymi opaskami podmyte filary nurtowe oraz zlikwidowano kładkę dla pieszych. Kolejne prace na wiadukcie wykonano w latach 1984-85 w związku z elektryfikacją linii kolejowej. Dokumentację przygotowało Biuro Projektów Kolejowych we Wrocławiu. Zakres prac obejmował m.in. poszerzenie międzytorza, wymianę nadsypki, remont odwodnienia. Zamontowano stalową barierkę i słupy trakcji elektrycznej. Likwidacja kamiennej balustrady przydała budowli lekkości, z oddali prezentuje się ona w dalszym ciągu okazale.

Dziś wiadukt kolejowy jest jednym z najbardziej charakterystycznych obiektów miasta. Wsparty na 36 filarach przecina Bóbr i porośniętą trawą dolinę rzeki. Trzy najgrubsze filary przypominają wieże średniowiecznych zamków, do jednego można wejść (konieczna latarka). Dogodne zejście pod wiadukt znajduje się na ulicy Wróblewskiego (obwodnica). Szczególnie efektownie wygląda nocą – od 2006 roku jest podświetlony. Bolesławiecki wiadukt zaliczany jest do najciekawszych zabytków techniki w tej części Europy i zarazem jest jednym z największych kamiennych kolejowych mostów w Europie. Jest również najdłuższym wiaduktem kolejowym w Polsce, liczącym już ponad 160 lat. Podobny most kolejowy jest na Nysie Łużyckiej w Zgorzelcu.

Prowadzona modernizacja ciągu transportowego linii kolejowej E 30 od Opola do granicy państwa z Niemcami. W ramach tego projektu zmodernizowano również most kolejowy w Bolesławcu, położony na odcinku Legnica –Węgliniec. Obecna modernizacja mostu, prowadzona przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., rozpoczęła się w kwietniu 2008 r. w ramach zadania ,,Modernizacja linii kolejowej E 30 na odcinku Węgliniec –Legnica”. Wartość prac objętych kontraktem wyniosła 10 154 626,88 euro (netto). Kontrakt był współfinansowany ze środków Funduszu Spójności. Pierwszym krokiem w kierunku przygotowania terenu budowy było uzyskanie zgody zgorzeleckiego inspektoratu Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we Wrocławiu na lokalizację placu budowy na terenie zalewowym rzeki Bóbr. Następnie, ze względu na historyczny charakter obiektu, dokumentację projektową należało uzgadniać z jeleniogórską delegaturą Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków we Wrocławiu.

Konstrukcja mostu jest poddana modernizacji z uwzględnieniem wszystkich elementów w celu dostosowania do nowych warunków eksploatacyjnych. Most będzie dostosowany do standardów modernizowanej E 30 wynikających z umów AGC (umowa europejska o głównych międzynarodowych liniach kolejowych) i AGTC (umowa europejska o głównych międzynarodowych liniach kolejowych transportu kombinowanego i obiektach towarzyszących):

Dzięki modernizacji maksymalna prędkość dla ruchu kolejowego wynosi 160 km/h. Mimo wprowadzonych, koniecznych zmian architektura mostu będzie ciągle nawiązywać do historycznego charakteru obiektu z zachowaniem jego formy i wyglądu zewnętrznego. Konstrukcja mostu po przeprowadzonej modernizacji zapewni możliwość bezpiecznego i szybkiego przeniesienia zwiększonego ruchu pociągów.