Flota autobusów ewakuacyjnych w Programie Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej

Rozkład jazdy:

1. Jakie nowe funkcje mają spełniać autobusy miejskie według Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej?
2. Jakie elementy infrastruktury publicznej mają zostać dostosowane do sytuacji kryzysowych?
3. Z jakich źródeł będą pochodzić środki finansowe na realizację programu w latach 2025–2026?

Sześć kierunków

Przygotowany przez MSWiA projekt programu na lata 2025-2026 skupia się na sześciu kierunkach działań. Chodzi m.in. o inwentaryzację i zwiększenie zasobów ochrony ludności i obrony cywilnej, budowę i modernizację schronów, rozwijanie zdolności reagowania na zagrożenia, a także działania mające zapewnić ciągłość funkcjonowania państwa i dostaw w sytuacjach kryzysu i wojny.

Wzmocniona ma zostać m.in. koordynacja na wszystkich szczeblach zarządzania w państwie. Ma to poprawić odporność m.in. w zakresie ciągłości funkcjonowania administracji, planowania alternatywnych i zapasowych źródeł energii i zapewnienia łańcucha dostaw wody i żywności i dostępności transportu do masowej ewakuacji ludności.

Dokument zakłada nowelizację ustawy o zarządzaniu kryzysowym; zaktualizowane mają być plany zarządzania kryzysowego, zaś w administracji rządowej przeprowadzone zostaną wewnętrzne audyty infrastruktury i dostępności zasobów zarówno w czasie kryzysów, jak i konfliktu zbrojnego.

Na podstawie przeprowadzonych analiz przygotowane będą wnioski dotyczące uzupełniania lub odbudowy zasobów ochrony ludności i obrony cywilnej na poziomie lokalnym, wojewódzkim i krajowym, w tym w poszczególnych organach i podmiotach ochrony ludności i obrony cywilnej. Wnioski te mają służyć do opracowania strategii rozwoju systemu ochrony ludności i obrony cywilnej w poszczególnych województwach spójnej z założeniami kolejnego Programu w latach 2027-2030.

Projekt przewiduje utworzenie Systemu Bezpiecznej Łączności Państwowej (SBŁP), który zapewni interoperacyjność z systemami ostrzegania i alarmowania. SBŁP ma zapewnić wymianę informacji pomiędzy organami odpowiedzialnymi za zarządzanie kryzysowe, bezpieczeństwo państwa, ochronę porządku publicznego, ratownictwo, ochronę ludności i obronę cywilną.

Medyczna ewakuacja

Przygotowany przez MSWiA projekt programu na lata 2025-2026 zakłada m.in. utrzymanie i rozwój podmiotów ochrony ludności i organizacji pozarządowych. W planach jest wyposażenie ratowników w środki ochrony osobistej i sprzęt do prowadzenia działań ratowniczych. Ponadto podmioty ochrony ludności zostaną wyposażone m.in. w sprzęt do masowej ewakuacji i udzielania pomocy humanitarnej.

Dokument przewiduje zakup pojazdów na potrzeby transportu pomocy humanitarnej i pojazdów ewakuacji medycznej wysokiej mobilności i małej ładowności, wyposażonych w urządzenia filtrowentylacyjne przeznaczone do prowadzenia ewakuacji osób poszkodowanych ze stref zagrożenia i zabezpieczenia medycznego działań ratowniczych w strefach rażenia.

Według autorów projektu zakup autobusów i ciężarówek usprawni ewentualną masową ewakuację ludności i mienia oraz dostarczania pomocy humanitarnej w strefy zagrożenia. Planowany jest również zakup sprzętu do prowadzenia działań w warunkach zagrożeń hybrydowych, w tym chemicznych, biologicznych, radiacyjnych, nuklearnych lub związanych z zagrożeniem wybuchem. Chodzi o zestawy i środki do unieszkodliwieniu substancji toksycznych i niebezpiecznych.

Ratownicy i personel obrony cywilnej mają zostać doposażeni w specjalistyczny sprzęt do detekcji, identyfikacji i likwidacji skażeń.

W ramach programu zostanie kupione wyposażenie i umundurowanie specjalne oraz wyposażenie osobiste dla strażaków PSP i ochotników wchodzących w skład krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, a także wojskowych straży pożarnych.

Planowane są także zakupy wyposażenia dla ratowników i personelu podmiotów ochrony ludności, w tym kamizelek kuloodpornych i nożoodpornych, obuwia ochronnego, rękawic i hełmów dostosowanych m.in. do prowadzenia działań ratowniczych w czasie wojny.

W planach jest także zakup pojazdów do prowadzenia działań ratowniczych i pomocowych. Jak podano w projekcie, niezbędne są zakupy pojazdów specjalnych, jak wielonoszowe pojazdy medyczne, pojazdy z systemami adaptacji do ewakuacji medycznej, pojazdy do prowadzenia ewakuacji, w tym ewakuacji osób z niepełnosprawnością. Kupowane mają być również m.in. dźwigi, spycharki, podnośniki i drabiny, przecinarki do stali i betonu, agregaty prądotwórcze dużej mocy, mobilne stacje uzdatniania wody, łodzie ratownicze, systemy pozyskiwania, dystrybucji i magazynowania tlenu medycznego.

Masowa ewakuacja

Równolegle zwiększona ma zostać zdolność do masowej ewakuacji. W tym celu samorządy mają tak organizować przetargi, aby ich tabor miejski posiadał fabryczne rozwiązania techniczne, umożliwiające adaptację środków transportu do przewozu rannych i poszkodowanych w pozycji leżącej.

Co to może oznaczać w praktyce?

• Zwiększona zdolność do ewakuacji – chodzi o to, aby w sytuacji kryzysowej (np. wojna, katastrofa, atak terrorystyczny) możliwe było szybkie przetransportowanie dużej liczby osób – nie tylko zdrowych, ale i rannych.
• Nowe wymogi techniczne w przetargach – samorządy będą zobowiązane ogłaszać przetargi na autobusy miejskie w taki sposób, by zamawiane pojazdy:
  • posiadały fabryczne rozwiązania umożliwiające szybkie przystosowanie ich do transportu osób w pozycji leżącej,
  • miały np. składane siedzenia, uchwyty do mocowania noszy, odpowiednią przestrzeń wewnętrzną, czy możliwość łatwego demontażu elementów wyposażenia.
• Wojskowo-cywilna integracja – autobusy miejskie będą traktowane również jako potencjalne środki ewakuacyjne w systemie obrony cywilnej. Analogicznie: szpitale będą mieć lądowiska dla śmigłowców, a schrony będą remontowane priorytetowo na wschodzie kraju.

Cel: Budowa zdolności państwa do reagowania na masowe zagrożenia, gdzie komunikacja publiczna ma stać się elementem wsparcia służb ratowniczych, szczególnie przy ewakuacji rannych lub osób z ograniczoną mobilnością.

Jakie finansowanie?

W projekcie zapisano, że środki na ochronę ludności i obronę cywilną w latach 2025-2026 będą pochodzić z budżetu państwa i budżetów samorządów oraz rezerwy celowej, zaś dotacje z budżetu państwa mogą pokrywać do 100 proc. kosztów zadań.

Na realizację zadań każdego roku ma być przeznaczone co najmniej 0,3 proc. PKB. Połowa z tej kwoty ma trafić na cele związane z obronnością. Jak podano, wydatki MSWiA i wojewodów, w tym PSP w 2025 r. wyniosą 5,78 mld zł, a w 2026 r. – 5,48 mld zł. Wydatki Rządowego Centrum Bezpieczeństwa w tym i następnym roku wyniosą po 12,6 mln zł. Z kolei wydatki Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych w 2025 r. wyniosą 601 mln zł, zaś rok później 662 mln zł. Ministerstwo Zdrowia na ratownictwo medyczne i Lotnicze Pogotowie Ratunkowe w 2025 r. wyda 5,19 mld zł, a w 2026 r. – 5,59 mld zł.

Na zadania obronne w 2025 r. zostanie przeznaczonych 5,12 mld zł, a w 2026 r. – 5,46 mld zł.

Opracowanie Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej na lata 2025-2026 wynika z przepisów ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej. 25 kwietnia dokument uzyskał pozytywną opinię Rządowego Zespołu Ochrony Ludności.

Program Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej został uzgodniony z ministrem obrony narodowej oraz przewodniczącą Komitetu ds. Polityki Społecznej i Pracy. Dokument podlegał również opiniowaniu przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego. Następnie, na wniosek ministra spraw wewnętrznych zostanie on przyjęty przez Radę Ministrów. Stanie się to prawdopodobnie jeszcze w maju.