33. Krajowy Zjazd Komunikacji Miejskiej w Słupsku

W dniach 27-28 maja w Strzelinku k/Słupska Izba Gospodarcza Komunikacji Miejskiej, wspólnie z MZK Słupsk, zorganizowała 33. Krajowy Zjazd Komunikacji Miejskiej. Jest to cykliczna impreza, odbywająca się co dwa lata w różnych miejscowościach –tym razem na Pomorzu, ze względu na obchody 100-lecia komunikacji miejskiej w Słupsku.

Merytoryczna część zjazdu odbyła się 27 maja i była poświęcona aktualnym wyzwaniom, stojącym przed branżą komunikacji miejskiej.

W ramach otwarcia imprezy prezes MPK Słupsk –Anna Szurek –przypominała historię słupskiego transportu, począwszy od wyjazdu na ulicę pierwszego tramwaju elektrycznego w roku 1910 (kursowały one na ulicach miasta do 1959 r.). Natomiast prezydent Maciej Kobyliński przypomniał swoje doświadczenia, jako dyrektora niegdysiejszego WPK Słupsk i twórcy trakcji trolejbusowej, funkcjonującej w tym mieście w latach 1985-1999.

Następnie –po podpisaniu przedłużenia umowy o współpracy pomiędzy IGKM a Międzynarodową Unią Transportu Publicznego (UITP) –referaty zaprezentowali przedstawiciele UITP: Constantin Dellis i Sebastian Emig. Pierwszy z nich (biegłą polszczyzną) zaprezentował organizację systemów komunikacji miejskiej w:

·        Finlandii –w dużych miastach –system przetargowy, w mniejszych –przewoźnicy komunalni;

·        Francji –przetargi od lat w całym kraju, z wyjątkiem stolicy –ale obecnie planowane również w Paryżu, w tym w komunikacji szynowej;

·        Czechy –w komunikacji miejskiej –głównie monopole, konkurencja w komunikacji regionalnej;

·        Portugalii, Hiszpanii i Włoszech –tradycyjne monopole, ale istnieją również fragmenty rynków, na których przewoźników wyłania się w przetargach.

Myślą przewodnią była konieczność takiego sformułowania rozporządzenia 1130/2007, aby nie powodowało ono zakłóceń w funkcjonowaniu tak różnych systemów komunikacyjnych.

Natomiast Sebastian Emig skupił się na kwestiach marketingowych, poruszanych w projekcie Sputnic, związanych z rozpoznawaniem potrzeb i budową lojalności klientów komunikacji miejskiej, a także kreowaniem wizerunku transportu zbiorowego. Polecił on stronę www.sputnicproject.eu, na której znajdują się studia przypadków i porady, mające być pomocą przy podejmowaniu codziennych decyzji marketingowych w transporcie publicznym.

Część prawną dotyczącą planowanej ustawy o publicznym transporcie zbiorowym rozpoczął prawie godzinny wykład Piotra Mikiela i Marleny Rozkosz z Ministerstwa Infrastruktury, w którym cytowali oni obficie nowe przepisy, zwracać uwagę na modyfikacje, które nastąpiły w najnowszym projekcie tej regulacji, przyjętym przez Radę Ministrów. Najistotniejszą zmianę stanowi brak możliwości stosowania prawa wyłącznego, przewidzianego zarówno w rozporządzeniu UE, jak i wcześniejszych projektach ustawy.

Zagadnieniom prawnym poświęcone były prezentacje Jerzego Baehra, Jędrzeja Klatki oraz Piotra Kulczyckiego. Pierwszy z nich usystematyzował możliwości prawne, związane z zawieraniem umów z operatorami (ze szczególnym naciskiem na firmy komunalne).

Drugi zwrócił uwagę na szereg kontrowersji, związanych z nową ustawą (a także towarzyszącymi mu wytycznymi MRR), które w niektórych punktach wciąż pozostają sprzeczne z rozporządzeniem unijnym, a zatem niektóre ich zapisy mogą być martwe, siejąc jedynie zamęt. Dotyczy to np. wymogu, aby samorząd był 100% właścicielem operatora wewnętrznego, zapisanego w wytycznych MRR, a także niektórych zapisów rozluźniających możliwość startu operatora wewnętrznego w przetargach, zawartych w ustawie.

Natomiast Piotr Kulczycki zaprezentował wątpliwości, związane z wyliczaniem rekompensat dla operatorów wewnętrznych. Są one związane zwłaszcza z pojęciem rozsądnego zysku, bazującego na stopie zwrotu z kapitału, normalnej dla danego sektora w danym kraju. Jest ono o tyle niejasne, ze po pierwsze nie precyzuje o jakim kapitale mowa, a po drugie –w Polsce przedsiębiorstwa komunikacji miejskiej dość powszechnie wykazują straty, co może nawet powodować typowość zerowej, czy ujemnej stopy zwrotu.

Podobne zagadnienia poruszali również Wojciech Suchorzewski i Jan Friedberg. Pierwszy z nich skupił się na wymaganych przez ustawę planach transportowych, wskazując na potrzebę ich uproszczenia i integracji, poprzez współpracę pomiędzy samorządami (np. jeden model ruchu wykorzystywany w różnych planach dla pokrywających się / przyległych obszarach). Zwrócono także uwagę na konieczność wspierania samorządów w tworzeniu planów, poprzez danie im zarówno większej swobody, jak i różnorodnych wytycznych.

Jan Friedberg zaprezentował natomiast istniejący dokument Jaspers, stanowiący rekomendacje, dotyczące zawartości umów o świadczenie usług publicznych. Obok wielu rozwiązań od dawna stosowanych w Polsce, w dokumencie dopuszcza się stosowanie zachęt finansowych dla operatora.

Następie do tematów związanych z marketingiem powrócił Olgierd Wyszomirski, prezentujący bogate doświadczenia gdyńskiej komunikacji. Zwrócił on uwagę na konieczność kształtowania wizerunku komunikacji miejskiej, tak aby korzystanie z niej nie kojarzyło się z czymś nieprzyjemnym, czy wręcz wstydliwym, lecz wręcz przeciwnie –przynosiło satysfakcję.

Następnie Michał Wolański zaprezentował wyniki swojego badania efektywności ekonomicznej komunikacji miejskiej. Wskazały one, że najbardziej efektywną formą organizacji komunikacji miejskiej, jest wybór przewoźników w trybie przetargowym. Jeśli jednak nie ma możliwości wprowadzania takiego trybu –powoływanie zarządu transportu miejskiego powołuje koszty, które mogą się nie zwrócić. Odpowiednia decyzja zależy jednak od lokalnych uwarunkowań, gdyż efektywność spółek komunalnych jest bardzo zróżnicowana.

W końcowych referatach Marcin Kozoń i Marcin Grzybiński zaprezentowali osiągnięcia ZTM Warszawa i ZTM Słupsk. Pierwszy z nich rozwija współpracę z samorządami ościennymi oraz integrację biletową. Ciekawostką pozostaje fakt, że w latach 2007-2009 przewoźnicy prywatni w Warszawie zakupili 285 autobusów, zaś znacznie większe MZA –374. W latach 2010-2012 planowane jest wprowadzenie do ruchu jedynie 50 kolejnych autobusów prywatnych (dotyczy to zapewne przetargu, który został już rozstrzygnięty). Wprowadzanie prywatnych przewoźników i złamanie monopolu MPK planuje natomiast ZTM Słupsk.

Kolejnego dnia uczestnicy zjazdu odbyli wycieczkę do zakładów produkcji autobusów Scania w pobliskim Włynkówku. W jej trakcie zapoznano się z realizowanymi obecnie planami przebudowy zakładu, które istotnie podwyższą jego moce produkcyjne.

Podsumowując należy stwierdzić, że aktualnie zarówno zarządy, jak i operatorzy komunikacji miejskiej są bardzo skupieni na poprawności formalnej, związanej z powierzeniem bezpośrednim. Można jednak się poważnie zastanawiać, czy wpłynie to pozytywnie na jakość i efektywność komunikacji miejskiej, czy też może wręcz przeciwnie –ze względu na istniejące wątpliwości zaabsorbuje wszystkich zaangażowanych na tyle, że pasażerowie i samorządy na tym wszystkim raczej stracą.