Rząd o wprowadzeniu taniego biletu w Polsce: Nie ma takiej potrzeby

Rafał Weber z upoważnienia Ministra Infrastruktury odpowiedział na interpelację posła Michała Wypija w sprawie wprowadzenia w Polsce, na wzór Niemiec, tzw. taniego biletu.

Jak informuje parlamentarzysta, w Niemczech w czerwcu, lipcu lub sierpniu działał tani bilet, który miał stanowić zachętę do pozostawienia na parkingu własnego auta, miał też przyczynić się do rozwoju rodzimej turystyki i wpłynąć na zmianę zwyczajów transportowych Niemców. Cena biletu to zaledwie 9 euro. Bilet obowiązywał nie tylko w jednym regionie, ale w całym kraju. Posiadając go, pasażer mógł podróżować nie tylko komunikacją miejską w poszczególnych miastach, ale również koleją miejską, podmiejską, a także pociągami regionalnymi, w tym regionalnymi ekspresami.

Uzasadniając wprowadzenie tego biletu, federalny minister ds. cyfryzacji i transportu Volker Wissing wskazał: Biorąc pod uwagę gwałtowny wzrost cen energii, chcemy odciążyć społeczeństwo, oferując znacznie tańszy bilet na transport publiczny i przyczynić się do oszczędności energii w dłuższej perspektywie dzięki korzystaniu z transportu publicznego.

-„Uważam, że niemieckie rozwiązanie zachęcające do korzystania z transportu zbiorowego powinno zostać przeszczepione również na grunt polski. Nasz kraj zmaga się z wysoką inflacją. Do tego transport publiczny jest jednym z tych, które mocno traciły w wyniku epidemii COVID-19. Uważam, że Polacy zasługują na taką ofertę również w naszym kraju. Proponuję więc podjęcie przez resort prac w tym kierunku – napisał Michał Wypij i zadał trzy pytania:

• Czy resort rozważa wprowadzenie taniego biletu na wzór niemiecki, jaki opisałem powyżej?
• W przypadku pozytywnej odpowiedzi na pyt. nr 1 zwracam się z pytaniem: Kiedy takie rozwiązanie mogłoby wejść w życie i jakie będą jego szczegóły?
• Jakie zachęty do podróżowania transportem publicznym proponuje Ministerstwo Infrastruktury?

Resort odpowiada

Z upoważnienia Ministra Infrastruktury odpowiedział na te pytania Rafał Weber, sekretarz stanu.

-„Odnosząc się do zagadnień poruszonych w pytaniu nr 1 i 2 tej interpelacji, należy wskazać, że przepisy ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym1 określają zasady organizacji i funkcjonowania regularnego przewozu osób w publicznym transporcie zbiorowym realizowanego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz w strefie transgranicznej, m. in. w transporcie drogowym i kolejowym. Przepisy ustawy o publicznym transporcie zbiorowym określają zadania organizatorów, a także zasady organizacji i funkcjonowania publicznego transportu zbiorowego. Do zadań organizatora należy planowanie rozwoju transportu, organizowanie i zarządzanie publicznym transportem zbiorowym.

W przewozach autobusowych, zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym organizatorami publicznego transportu zbiorowego, są jednostki samorządu terytorialnego (oraz ich związki) na poziomie gminy, związku międzygminnego, powiatu, związku powiatów, związku powiatowo-gminnego, związku metropolitalnego lub województwa. Przewozy realizowane w ramach komunikacji miejskiej są gminnymi przewozami, które są zamawiane przez właściwego organizatora szczebla gminnego.

W związku z powyższym, decyzję o ewentualnym wprowadzeniu taniego biletu na wzór niemiecki mogą podjąć organizatorzy publicznego transportu zbiorowego, działając samodzielnie lub w porozumieniu. Minister właściwy do spraw transportu nie jest organizatorem publicznego transportu zbiorowego w transporcie drogowym i nie ma wpływu na charakter oferty przewozowej tworzonej przez jednostki samorządu terytorialnego.

W odniesieniu do przewozów kolejowych informuję, że Minister Infrastruktury jako organizator przewozów dalekobieżnych nie planuje wprowadzania taniego biletu na wzór niemiecki. Zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1370/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. dotyczącym usług publicznych w zakresie kolejowego i drogowego transportu pasażerskiego oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) NR 1191/69 i (EWG) nr 1107/70 wprowadzenie przez rząd taniego biletu na wzór niemiecki oznaczałoby nałożenie na operatora świadczącego usługi publiczne w sektorze transportu pasażerskiego zobowiązania do świadczenia określonej usługi, co wiązałoby się z koniecznością wypłacenia operatorowi dodatkowej rekompensaty za poniesione koszty.

Wprowadzenie w Niemczech biletu miesięcznego na pociągi regionalne, metro i tramwaje za 9 EUR wymagało przeznaczenia dodatkowego 2,5 mld EUR z budżetu federalnego. Minister Infrastruktury nie dysponuje aktualnie odpowiednimi funduszami do wprowadzenia takiego rozwiązania w Polsce. Wprowadzenie „taniego biletu” wiązałoby się także z koniecznością odstąpienia od naliczania kar umownych za przepełnienia pociągów. Przykład niemiecki wyraźnie wskazuje, że wprowadzenie tego instrumentu (poza pozytywnymi konsekwencjami) doprowadza do znacznych przepełnień, a za tym do pogorszenia jakości 1 Dz. U. z 2022 r. poz. 1343 i bezpieczeństwa podróży, zwłaszcza w pociągach pokonujących większe dystanse.

W odpowiedzi na pytanie nr 3 interpelacji resort infrastruktury przedstawia następujące informacje dotyczące wprowadzonych zachęt do podróżowania transportem publicznym. Minister Infrastruktury jako organizator międzywojewódzkich i międzynarodowych kolejowych przewozów pasażerskich zawarł ze Spółką PKP Intercity umowę o świadczenie usług publicznych w zakresie międzywojewódzkich i międzynarodowych kolejowych przewozów pasażerskich, umożliwiającą m.in. utrzymanie cen biletów na społecznie akceptowalnym poziomie oraz stosowanie promocji i ofert taryfowych.

Spółka w porozumieniu z Ministrem Infrastruktury wprowadziła we wszystkich obsługiwanych pociągach ofertę „Promo”, której celem jest jak najlepsze dostosowanie ceny przejazdu do popytu na przejazd w poszczególnych pociągach i terminach. Dzięki takim działaniom możliwy jest zakup tanich biletów nawet w dniu odjazdu pociągu. Przykładowo, między Warszawą a Krakowem możliwy jest przejazd za 19 zł, a w krótszych relacjach ceny zaczynają się już od 4 złotych.

Dynamiczne dostosowywanie cen biletów do potrzeb podróżnych pozwoliło na osiągnięcie w maju br. rekordowych wyników przewozowych – najlepszych w ciągu 20-letniej historii PKP Intercity S.A. W miesiącu tym PKP Intercity S.A. przewiozło ponad 5 mln podróżnych. Jest to o 1,5 mln więcej niż w maju 2019 r. PKP Intercity S.A. oferuje także szereg promocji, m. in. najnowszą, cieszącą się ogromną popularnością ofertę „Taniej z Bliskimi”, pozwalającą obniżyć koszty podróży o 30%. Obowiązuje ona przy przejazdach od 2 do 6 osób, podróżujących tego samego dnia w tej samej klasie, relacji i pociągu. Z oferty można skorzystać przy przejazdach w komunikacji krajowej pociągami TLK, IC w klasie 1 i 2 oraz w wagonach sypialnych i do leżenia. Warunkiem skorzystania z oferty jest zakup biletu na przejazd najpóźniej w dniu poprzedzającym dzień wyjazdu. Oznacza to, że bilety według oferty można kupić w okresie od 1 do 30 dni przed podróżą. Od 9 grudnia 2018 r. z inicjatywy Ministerstwa Infrastruktury pasażerowie kolei w Polsce mogą korzystać z oferty Wspólny Bilet (dalej: WB), która umożliwia zakup jednego biletu na całą podróż – bez względu na kategorię pociągu i trasę przejazdu. Warunkiem jest przejazd pociągami co najmniej dwóch różnych przewoźników. Oferta dotyczy nie tylko przewoźników z Grupy PKP, lecz także kolei samorządowych, które odpowiadają za obsługę połączeń regionalnych i aglomeracyjnych. Podstawą do obliczania ceny za przejazd w ramach oferty Wspólny Bilet jest wspólny dla wszystkich cennik bazowy na przejazdy pociągami najniższej kategorii, ustalony przez przewoźników uczestniczących w ofercie. Do tej ceny mogą być doliczane suplementy za przejazd na danym odcinku pociągiem wyższej kategorii uwzględniające dostępne poziomy cenowe. Cena biletu może być obniżona stosownie do indywidualnych uprawnień podróżnego do ulgi ustawowej. Ulga musi być możliwa do zastosowania na całej trasie przejazdu. W ramach WB można przewozić odpłatnie psa, bagaż lub rower. Cena biletu za przewóz psa/bagażu/roweru jest wliczana do ceny WB. Sprzedaż jest prowadzona w kasach biletowych oraz za pośrednictwem aplikacji BILKOM.

Aktualnie w projekcie WB w kasach biletowych dostępna jest oferta przewoźników, a w systemie internetowym BILKOM – 8 przewoźników. Oferta Wspólnego Biletu jest systematycznie rozwijana, włączani są nowi przewoźnicy. Podejmowane są działania zmierzające do nawiązania współpracy z przedsiębiorstwami komunikacji miejskiej na terenie kraju, prace nad wprowadzeniem oferty biletów okresowych odcinkowych w ramach projektu oraz działania związane z rozbudową serwisu BILKOM w celu dostosowania platformy do potrzeb podróżnych. Pomijając okres epidemii, od kilku lat odnotowuje się sukcesywny wzrost liczby pasażerów kolei, co świadczy o rosnącym znaczeniu kolei jako środka transportu, a tym samym stopniowo zwiększa się onkurencyjność kolei. Aby utrzymać ten trend oraz wymazać regiony wykluczone komunikacyjnie, konieczna jest modernizacja i rozwój kolei regionalnej. Wdrażając i realizując programy wieloletnie związane z rozwojem infrastruktury kolejowej, resort infrastruktury stale dąży do zapewnienia organizatorom publicznego transportu zbiorowego oraz przewoźnikom kolejowym jak najlepszych warunków do świadczenia usług publicznych w zakresie przewozów pasażerskich, działając przy tym na rzecz zwiększenia dostępności, atrakcyjności, poprawy bezpieczeństwa oraz niezawodności transportu kolejowego.

Należy podkreślić, że tworząc, a następnie umożliwiając realizację programów takich jak: Program Uzupełniania Lokalnej i Regionalnej Infrastruktury Kolejowej – Kolej + do 2028 roku, czy Rządowy program budowy lub modernizacji przystanków kolejowych na lata: 2021-2025, ze wsparcia korzystają miejscowości nieposiadające dostępu do połączeń kolejowych, a które w wyniku utworzenia takich połączeń będą mogły się rozwijać i będą konkurencyjne w porównaniu do innych środków transportu, co wpłynie na usprawnienie komunikacyjne w ww. miejscowości, jak również ochronę środowiska. Zwiększenie dostępności przewozów kolejowych w małych i średnich miastach to jeden z wielu elementów związanych z eliminacją wykluczenia komunikacyjnego.

 Walka z tym zjawiskiem jest jednym z priorytetów Rządu. Na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 4 czerwca 2019 r. powołany został Pełnomocnik Rządu do spraw przeciwdziałania wykluczeniu komunikacyjnemu. Do zadań Pełnomocnika należy m. in. koordynowanie prac dotyczących zwiększenia dostępności i poprawy jakości usług przewozowych oraz poprawy jakości infrastruktury kolejowej i drogowej oraz przygotowywanie propozycji zmian legislacyjnych oraz zmian w rządowych dokumentach strategicznych, koniecznych do przeciwdziałania wykluczeniu komunikacyjnemu.

Istotnym rozwiązaniem, które zasadniczo zmieniło sytuację na rynku pozamiejskich przewozów autobusowych jest ustawa z dnia 16 maja 2019 r. o Funduszu rozwoju przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej. Ustawa powołująca do życia Fundusz rozwoju przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej weszła w życie w dniu 18 lipca 2019 r. Środki Funduszu rozwoju przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej (dalej: Funduszu) przeznaczone są na dofinansowanie realizacji zadań własnych organizatorów publicznego transportu zbiorowego w zakresie przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej poprzez dopłatę do kwoty deficytu pojedynczej linii komunikacyjnej w przewozach autobusowych o charakterze użyteczności publicznej, z wyłączeniem przewozów realizowanych w ramach komunikacji miejskiej.

Do 31 grudnia 2023 r. kwota dopłaty z Funduszu do 1 wozokilometra przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej została ustalona w kwocie nie wyższej niż 3,00 zł. Funkcjonowanie Funduszu zostało zaplanowane w perspektywie wieloletniej. Od 2020 r. kwota planowanych przychodów Funduszu wynosi corocznie 800 mln zł.

Obecnie Ministerstwo Infrastruktury obserwuje rosnące zainteresowanie organizatorów publicznego transportu zbiorowego tym programem. W ramach kolejnych naborów dopłatą obejmowane są nowe linie komunikacyjne. W ramach przeprowadzonych do tej pory naborów wniosków na 2022 rok dopłatą objęto 4 964 linie komunikacyjne, a wnioskowana przez organizatorów kwota dopłaty z Funduszu wynosi 547 297 483,93 zł. Rozwiązania przewidziane w ramach Funduszu dają jednostkom samorządu terytorialnego jako organizatorom publicznego transportu zbiorowego realne możliwości uruchamiania autobusowych przewozów o charakterze użyteczności publicznej, a także tworzenia dobrze zorganizowanej sieci transportu publicznego na ich obszarze z uwzględnieniem dofinansowania przewozów ze środków Funduszu. Fundusz, poprzez wsparcie finansowe organizatorów publicznego transportu zbiorowego w organizacji przewozów autobusowych odpowiadających potrzebom komunikacyjnym pasażerów, przyczynia się do promowania wykorzystania transportu zbiorowego.”