Rząd o otwartym dostępie do torów: Nie ma się czego bać

Na interpelację grupy posłów, obawiających się o los PKP Intercity po otwarciu dostępu do torów, odpowiedział z upoważnienia Ministra Infrastruktury Andrzej Bittel Sekretarz Stanu.

O tej sprawie pisaliśmy w Interwencjach TUTAJ.

Resort odpowiada

-„Odpowiadając na interpelację nr 31400 Poseł na Sejm RP Pani Krystyny Sibińskiej i grupy posłów w sprawie otwartego dostępu do torów, przedstawiam poniższe informacje. Zasady organizowania i finansowania kolejowego oraz drogowego transportu pasażerskiego w Unii Europejskiej reguluje rozporządzenie (WE) nr 1370/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. dotyczące usług publicznych w zakresie kolejowego i drogowego transportu pasażerskiego oraz uchylające rozporządzenia Rady (EWG) nr 1191/69 i (EWG) nr 1107/70, w brzmieniu uwzgledniającym zmiany w nim wprowadzone na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2338 z dnia 14 grudnia 2016 r. zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1370/2007 w odniesieniu do otwarcia rynku usług kolejowego transportu pasażerskiego. Dodatkowo kwestie dotyczące regularnego przewozu osób w publicznym transporcie zbiorowym realizowanym na terytoriom Rzeczypospolitej Polskiej uregulowane są w ustawie z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. z 2021 r., poz. 1371 i 2445). Na podstawie ww. aktów prawnych właściwy organ zobowiązuje podmiot na podstawie umowy (zawieranej w trybie konkurencyjnej procedury przetargowej lub w trybie bezpośredniego powierzenia) do świadczenia usług w ramach regularnych przewozów osób w publicznym transporcie zbiorowym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Minister właściwy do spraw transportu jako ustawowy organizator międzywojewódzkich i międzynarodowych kolejowych przewozów pasażerskich zawiera umowę o świadczenie usług publicznych w międzywojewódzkich i międzynarodowych kolejowych przewozach pasażerskich, natomiast marszałkowie województw jako organizatorzy na swoich obszarach administracyjnych zawierają umowy o świadczenie usług publicznych w zakresie kolejowych przewozów wojewódzkich.

W dniu 31 grudnia 2020 r. Minister Infrastruktury jako organizator publicznego transportu zbiorowego zawarł z PKP Intercity SA umowę ramową na lata 2021-2030 na finansowanie usług transportu kolejowego w ramach dalekobieżnych przewozów międzywojewódzkich i międzynarodowych. Działanie to jest bardzo istotne z punktu widzenia obywatela, bowiem umożliwia podróżowanie pociągami, które ze względu na niski poziom opłacalności dla operatora nie byłyby uruchamiane, a dzięki dofinansowaniu przez ministra są alternatywą dla transportu samochodowego czy lotniczego. Obecnie obowiązująca dziesięcioletnia umowa o świadczenie usług publicznych zwiększa dostęp pasażerów do kolei poprzez wzrost liczby połączeń uruchamianych przez PKP Intercity SA do ponad 196 tys. w 2030 r. Planowane jest zwiększenie pracy eksploatacyjnej z 371 mln pockm w latach 2011-2020 do 683 mln pockm w latach 2021-2030, czyli o ponad 84%. Oznacza to zdecydowane zwiększenie dostępności dalekobieżnego transportu kolejowego i likwidację wykluczenia transportowego wielu regionów kraju. Zakres oferty przewozowej zamawianej przez ministra właściwego do spraw transportu, w ramach przyznanego limitu środków z budżetu państwa na ten cel, jest sukcesywnie dostosowywany do potrzeb pasażerów.

W ciągu ostatnich 6 lat zwiększyła się liczba pociągów w ramach połączeń dalekobieżnych realizowanych przez PKP Intercity, dla których organizatorem jest Minister Infrastruktury. Porównując liczbę uruchamianych pociągów: w rocznym rozkładzie jazdy 2015/2016 liczba ta wyniosła około 133 tys., a w obecnym rozkładzie jazdy 2021/2022 liczba połączeń kształtuje się na poziomie ponad 143 tys. połączeń. Na przestrzeni ostatnich lat dodawano również nowe przystanki. Liczba postojów handlowych obsługiwanych przez PKP Intercity SA na zlecenie ministra właściwego do spraw transportu w rozkładzie 2014/2015 to 326, podczas gdy w rozkładzie 2021/2022 jest to już 468 postojów (wzrost o 44%).

Uruchamiane są połączenia na liniach, po których pociągi dalekobieżne dotychczas nie kursowały, a oferta przewoźników regionalnych jest marginalna, bądź nie funkcjonuje w ogóle. Mimo epidemii Covid-19 i spadku popytu na przewozy, w 2021 roku – na zlecenie Ministra Infrastruktury – pociągi zaczęły docierać do Bielska Podlaskiego, Hajnówki, Siemiatycz, Płocka, Gostynina, Prudnika, Nysy, Paczkowa czy Świdnicy. Wyżej wymienione dofinansowanie przez ministra oddziałuje także na realizację inwestycji taborowych, mających pozytywny wpływ na jakość podróżowania i skrócenie czasu podróży.

PKP Intercity SA w ramach Strategii inwestycyjnej PKP Intercity S.A. na lata 2021-2025 z perspektywą do 2030 planuje szereg inwestycji taborowych (m.in. zakup oraz modernizację lokomotyw elektrycznych i spalinowych, zakup Elektrycznych Zespołów Trakcyjnych i Hybrydowych Zespołów Trakcyjnych, zakup składów wagonowych push-pull oraz zakup i modernizację wagonów), które będą w całości lub częściowo rozliczane w zawartej z Ministrem Infrastruktury umowie ramowej. Pomijając okres epidemii, od kilku lat odnotowuje się sukcesywny wzrost liczby pasażerów kolei, co świadczy o rosnącym znaczeniu kolei jako środka transportu, a tym samym stopniowo zwiększa się konkurencyjność kolei. Aby utrzymać ten trend oraz wymazać regiony wykluczone komunikacyjnie, konieczna jest modernizacja i rozwój kolei regionalnej. Wdrażając i realizując programy wieloletnie związane z rozwojem infrastruktury kolejowej stale dążymy do zapewnienia organizatorom publicznego transportu zbiorowego oraz przewoźnikom kolejowym jak najlepszych warunków do świadczenia usług publicznych w zakresie przewozów pasażerskich, działając przy tym na rzecz zwiększenia dostępności, atrakcyjności, poprawy bezpieczeństwa oraz niezawodności transportu kolejowego. Połączenia, które nie są zamawiane przez ministra właściwego do spraw transportu, ale mimo to są istotne z uwagi na potrzeby transportowe regionalnej czy lokalnej społeczności są organizowane i zarządzane przez jednostki samorządu terytorialnego, stanowiąc uzupełnienie oferty ministra na poziomie regionalnym czy lokalnym. Przewozy te, ze względu na swój charakter, powinny odpowiadać potrzebom przewozowym mieszkańców danego obszaru administracyjnego.

Oferta przewozów regionalnych i międzywojewódzkich powinna być komplementarna poprzez odpowiednie skomunikowanie ze sobą połączeń. Organizator połączeń wojewódzkich oraz operator obsługujący te połączenia powinien współpracować z organizatorem przewozów międzywojewódzkich oraz operatorem obsługującym te połączenia w celu koordynacji rozkładów jazdy oraz wprowadzenia wspólnych ofert taryfowych i ustalania zasad ich finansowania. Projekt Wspólny Bilet jako inicjatywa zwiększająca efektywność i atrakcyjność transportu publicznego to jeden z najistotniejszych projektów wdrażanych przez Ministerstwo Infrastruktury i spółki kolejowe. W ramach tej usługi podróżni mogą kupić jeden bilet na całą podróż, a jego cena jest wyliczana w oparciu o jedną, całkowicie nową taryfę. Oferta dotyczy nie tylko przewoźników z Grupy PKP, ale także kolei samorządowych, które odpowiadają za obsługę połączeń regionalnych i aglomeracyjnych.

Wspólny Bilet to rozwiązanie, które jest podstawą do stworzenia kompleksowego systemu zarządzania całym transportem publicznym i kierunkiem „od drzwi do drzwi”, z wykorzystaniem sieci połączeń długodystansowych (kolejowych i autobusowych), średnio-dystansowych (kolejowych, autobusowych, busowych) oraz krótkodystansowych (ostatnia mila: komunikacja miejska, taksówki; usługi współdzielone: carsharing, bikesharing, hulajnogi, dojazd pojazdem własnym). Zintegrowana w ten sposób oferta przewozowa umożliwi utworzenie spójnego systemu transportu kolejowego i pełniejsze wykorzystanie przez pasażerów rozwiązania w postaci zakupu jednego biletu na całą trasę przejazdu, bez względu na liczbę operatorów, którzy wykonają przewóz. Zaznaczająca się tendencja zwiększania liczby pasażerów korzystających z transportu kolejowego powoduje konieczność podejmowania dalszych działań m.in. w zakresie rewitalizacji, modernizacji oraz odbudowy i budowy linii kolejowych a także punktowej infrastruktury pasażerskiej, co przyczyni się m.in. do zmniejszenia poziomu wykluczenia komunikacyjnego.

Należy podkreślić, że Ministerstwo tworząc a następnie umożliwiając realizację programów takich jak Program Uzupełniania Lokalnej i Regionalnej Infrastruktury Kolejowej – Kolej + do 2028 roku, czy Rządowy program budowy lub modernizacji przystanków kolejowych na lata 2021-2025, wspiera miejscowości nie posiadające dostępu do połączeń kolejowych. Program Przystankowy będzie stanowić działanie komplementarne do Krajowego Programu Kolejowego oraz Programu Kolej +, w zakresie zwiększenia dostępności transportu kolejowego dla lokalnych społeczności przez uzupełnienie lokalnej i regionalnej punktowej infrastruktury pasażerskiej, co umożliwi pasażerom dostęp do komunikacji wojewódzkiej i międzywojewódzkiej oraz będzie skutkować poprawą wewnętrznej spójności komunikacyjnej regionów kraju. Zakłada się budowę/modernizację przystanków kolejowych, ułatwiających korzystanie z transportu kolejowego i wpływających na udrożnienie komunikacyjne wykluczonych komunikacyjnie lub zagrożonych takim wykluczeniem miejscowości. Realizacja Programu Kolej + oznacza przede wszystkim łatwiejszy dostęp do kolei pasażerskiej, lepsze warunki prowadzenia działalności gospodarczej i bezpieczniejsze podróżowanie po drogach (część przewozów towarowych przejmie transport kolejowy). Kolej jest też jednym z najbardziej ekologicznych środków transportu, co ma szczególne znaczenie w walce ze zmianami klimatycznymi. Aktualnie PKP PLK S.A realizuje największy program inwestycyjny w historii polskiej kolei – Krajowy Program Kolejowy (KPK). Obejmuje on swoim zakresem realizację ponad 230 projektów o wartości ogółem 76,7 mld zł. Dzięki realizacji KPK zmodernizowanych zostało bądź wybudowanych ponad 5 tys. km torów, ponad 1900 przejazdów kolejowych, 481 wiaduktów kolejowych i drogowych, 530 mostów, 923 peronów. Głównym celem KPK jest wzmocnienie roli transportu kolejowego w zintegrowanym systemie transportowym kraju przez stworzenie spójnej i nowoczesnej sieci linii kolejowych. Cel ten zostanie osiągnięty przez wzmocnienie efektywności transportu kolejowego i zwiększenie bezpieczeństwa jego funkcjonowania, a także poprawę jakości w przewozach pasażerskich i towarowych. KPK to element realizacji polityki rozwoju polskiej kolei w zakresie infrastruktury.

Dodam, że 26 marca 2021 r. Minister Infrastruktury podpisał List Intencyjny w sprawie rozwoju szybkich oraz nocnych międzynarodowych kolejowych przewozów pasażerskich w Europie, tj. Trans Europ Express (TEE 2.0). i tym samym wyraził wsparcie w imieniu Polski dla rozwoju międzynarodowych dalekobieżnych usług kolejowych w Europie. Szybkie kolejowe połączenia międzynarodowe łączące co najmniej 3 państwa mogą być konkurencyjne względem połączeń lotniczych w przypadku uruchomienia bezpośredniego połączenia kolejowego, bez zmiany środka trakcyjnego na granicy. Do obowiązków organizatorów publicznego transportu zbiorowego należy także opracowywanie planów zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego (tzw. planów transportowych). Rezultatem wdrażania opracowanych planów transportowych powinna być poprawa jakości systemu transportowego poprzez wzrost dostępności do usług publicznych transportu zbiorowego w skali krajowej, regionalnej i lokalnej.

Plan transportowy Ministra Infrastruktury określa m. in. sieć komunikacyjną w międzywojewódzkich i międzynarodowych przewozach pasażerskich w transporcie kolejowym. Na tej podstawie minister określa potrzeby w zakresie przewozów pasażerskich w celu planowanego objęcia dofinansowaniem wskazanych połączeń kolejowych, zwłaszcza tam gdzie występuje dostrzegalny popyt na przewozy międzywojewódzkie, a jego wielkość nie uzasadnia jednak uruchomienia przewozów o charakterze komercyjnym. Należy jednak podkreślić, że powyższy dokument jest jedynie planem, a ostateczny kształt oferty przewozowej na dany roczny rozkład jazdy pociągów jest uzależniony od dostępności środków finansowych w budżecie państwa na dany rok w ramach dofinansowania międzywojewódzkich i międzynarodowych kolejowych przewozów pasażerskich. Natomiast regularny przewóz kolejowy osób niebędący przewozem o charakterze użyteczności publicznej jest wykonywany na podstawie decyzji Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego o przyznaniu otwartego dostępu albo decyzji o przyznaniu ograniczonego dostępu. Przepisy przyznające Prezesowi UTK kompetencję do wydawania decyzji w sprawach dotyczących otwartego dostępu zawiera ustawa z dnia 28 marca 2003 roku o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2021 r. poz. 1984). Stosownie do art. 13 ust. 1 pkt 5 ww. ustawy: Do zadań Prezesa UTK w zakresie regulacji transportu kolejowego należy wydawanie decyzji dotyczących otwartego dostępu. Jest to przepis o charakterze kompetencyjnym, ustanawiający Prezesa UTK organem właściwym w zakresie wydawania decyzji dotyczących otwartego dostępu.”