Ministerstwo Edukacji o transporcie niepełnosprawnych dzieci do szkół

Posłanka Iwona Michałek wystosowała interpelację w sprawie zmiany organizacji sieci publicznych szkół podstawowych w zakresie podmiotu odpowiedzialnego za przewóz uczniów

Chodzi o Prawo oświatowe, które organizacji sieci publicznych szkół podstawowych.

Najbliższa szkoła

Zgodnie z Ustawą sieć publicznych szkół podstawowych powinna być zorganizowana przez gminę w sposób umożliwiający wszystkim dzieciom spełnianie obowiązku szkolnego. W zakresie uczniów niepełnosprawnych obowiązkiem gminy jest między innymi w szczególności zapewnienie bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej, a uczniom z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym – także do najbliższej szkoły ponadpodstawowej.

-„Problemem, który niezwykle często zgłaszają mi rodzice takich dzieci, jest to, że obowiązkiem tym obarczona została jednostka, jaką jest gmina. Zdarza się jednak, że gmina nie dysponuje odpowiednią placówką przystosowaną do zorganizowania i przeprowadzenia odpowiedniego cyklu nauczania umożliwiającego realizację obowiązku szkolnego niepełnosprawnym dzieciom i młodzieży. Wówczas naturalne jest, że wybór rodziców pada na szkołę spełniającą wszelkie kryteria zgodne z orzeczeniem lekarskim, która oferuje wszechstronne wsparcie i pomoc związaną z zajęciami specjalistycznymi, terapeutycznymi oraz rehabilitacyjnymi.

Na tym etapie pojawia się jednak spór między organem prowadzącym szkołę a rodzicami ucznia niepełnosprawnego, ponieważ w wielu takich sytuacjach następuje odmowa zorganizowania bezpłatnego transportu oraz zwrotu kosztów, które rodzice pokrywają w związku z koniecznością zapewnienia swojemu dziecku odpowiednich warunków edukacyjnych.” – pisze Iwona Michałek i zadaje pytania:

• Czy resortowi znany jest przedstawiony problem?
• Jak ministerstwo ocenia regulację z art. 39 ustawy Prawo oświatowe w świetle przedstawionego problemu?
• Czy do ministerstwa napływają wnioski o zmianę powyższego systemu? Jakie jest stanowisko resortu w przedmiocie zmiany podmiotu odpowiedzialnego za zapewnienie bezpłatnego dojazdu w określonych ustawą przesłankach?
• Jaka jest obecnie wysokość zwrotu kosztów przewozu, jaką mogą uzyskać rodzice dzieci niepełnosprawnych, i od czego jest ona uzależniona?
• Czy w sposobie ustalania kosztów przewozu zawarta jest możliwość uwzględnienia wydatków rodziców związanych z amortyzacją samochodu?
• Czy istnieje możliwość przyznania dotacji celowej na zorganizowanie i realizację transportu konkretnym placówkom szkolnym, które w ramach tych środków realizowałyby obowiązek wynikający z art. 39 ustawy Prawo oświatowe?

Jest odpowiedź

Na to pytania odpowiedziała sekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki Marzena Machałek:

-„W opinii Ministerstwa Edukacji i Nauki przepisy art. 39 ust. 4 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe[1] umożliwiają gminom wywiązanie się z obowiązku zapewnienia dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnościami bezpłatnego transportu i opieki w czasie dowozu do najbliższej szkoły podstawowej i do najbliższej szkoły ponadpodstawowej oraz do ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, zgodnie z wyborem rodziców dziecka (nie musi być najbliższy miejsca zamieszkania dziecka).

W kwestii stosowania przez gminy w praktyce terminu „najbliższa szkoła”, MEiN podziela stanowisko wyrażone w tej sprawie w orzecznictwie sądowym[2], zgodnie z którym przez „najbliższą szkołę” należy rozumieć szkołę, która zapewnia niepełnosprawnemu uczniowi realizację zaleceń z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, położoną najbliżej jego miejsca zamieszkania. Nie wyklucza to jednak, że najbliższą szkołą w tym rozumieniu będzie szkoła znajdująca się na terenie innej gminy, powiatu lub województwa.

Zgodnie z Konstytucją Rzeczpospolitej Polskiej jedynie rodzice dziecka, mają wyłączne prawo do decydowania o swoim dziecku, o ile prawo to nie zostanie im ograniczone lub nie zostaną go pozbawieni. Dotyczy to również wyboru szkoły, która zdaniem rodziców najlepiej zapewni realizację zaleceń z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego i odpowiednie do potrzeb dziecka warunki kształcenia, wychowania i opieki. Stanowisko takie wyrażone zostało w wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego[3].

3 grudnia 2019 r. weszły w życie przepisy art. 39a ww. ustawy – Prawo oświatowe określające kryteria ustalania kosztów przejazdu dziecka i opiekuna, zwracanych rodzicom dowożącym dzieci z niepełnosprawnościami do szkoły lub przedszkola, wynikające z inicjatywy ustawodawczej Senatu Rzeczypospolitej Polskiej[4] i wykonujące postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 października 2017 r. (sygn. akt S 1/17).

Intencją przepisów było umożliwienie rodzicom dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami uzyskania od gminy zwrotu rzeczywistych kosztów ponoszonych przez rodziców na dowóz dziecka do danej jednostki systemu oświaty oraz ujednolicenie w skali kraju zasad ich rozliczania.

Wskazany w powyższych przepisach prawa oświatowego algorytm służy do obliczania zwrotu kosztów przewozu dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami do przedszkoli, szkół i placówek. Algorytm ten uwzględnia czynniki, które mają wpływ na koszt dowozu:

liczbę kilometrów przewozu drogami publicznymi z miejsca zamieszkania do przedszkola, szkoły lub placówki, a także przewozu rodzica z tego miejsca do miejsca zamieszkania lub miejsca pracy i z powrotem, lub liczbę kilometrów przewozu drogami publicznymi z miejsca zamieszkania rodzica do miejsca pracy i z powrotem;

średnią cenę jednostki paliwa w danej gminie właściwego dla danego pojazdu;

średnie zużycie paliwa w jednostkach na 100 kilometrów dla danego pojazdu według danych producenta pojazdu.

Natomiast tak jak dotychczas, zapewnienie odpowiedniego stanu technicznego i amortyzacji samochodu należy do jego właściciela.

W związku z docierającymi do Ministerstwa Edukacji i Nauki sygnałami od części rodziców dotyczącymi zbyt niskich kwot zwrotu za dowóz realizowany przez rodziców we własnym zakresie, w Ministerstwie Edukacji i Nauki odbyło się spotkanie z przedstawicielem Senatorów RP, na którym podjęto ustalenia dotyczące zasadności wprowadzenia zmian w przepisach prawa oświatowego regulujących tę kwestię. Ustalono m.in., że procedowanie nowelizacji przepisów prawa oświatowego w tym zakresie, odbędzie się z inicjatywy Senatu RP, a MEiN zapewni swoje wsparcie.

Ponadto uprzejmie informuję, iż w opinii Ministerstwa Edukacji i Nauki nie jest zasadna zmiana gminy, jako podmiotu realizującego w ramach zadań własnych obowiązkowy dowóz i opiekę dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnościami, na jednostkę systemu oświaty wraz z przyznaniem tej jednostce dotacji celowej na zorganizowanie i realizację dowozu. Zgodnie z przepisami prawa oświatowego[5] podstawowymi formami działalności szkoły i placówki oświatowej jest realizacja funkcji dydaktyczno-wychowawczej i opiekuńczej, w tym organizacja kształcenia specjalnego dla ww. grupy dzieci i młodzieży.”