Finansowanie samorządów w polskim ładzie czy nieładzie?

Posłanka Małgorzata Niemczyk zapytała premiera o nowe zasady finansowania samorządów w Polskim Ładzie.

Ten nowy system niesie ze sobą spore zmiany w systemie podatku PIT, który jest podstawowym dochodem gmin, wyższa kwota wolna od podatku wpłynie na stan samorządowych kas.

Zmiana od stycznia

Ocenia się, że jedna trzecia samorządów może utracić płynność finansową. Remont starej szkoły, czysta woda w kranie czy autobus przyjeżdżający na czas to wszystko są zadania jednostek samorządu terytorialnego. Mogą być realizowane dzięki dochodom pochodzącym w największej części ze źródeł podatkowych. Spowoduje to ograniczenie usług publicznych.

-„Rząd zapowiada nowe rozwiązania finansowe dla samorządów, przewidujące pokrycie jedynie 1/3 traconych dochodów samorządów z PIT. Niesie to niestety obawę, że wpłynie to, na samodzielność finansową i decyzyjną samorządów. Problemy te w pierwszej kolejności doprowadzą do znaczącego ograniczenie inwestycji, gdyż JST nie będzie zdolna do wygospodarowania środków na wkład własny na realizację projektów przygotowywanych do sfinansowania w ramach nowej perspektywy finansowej na lata 2021-2027, jak również dokończenia projektów z obecnie kończącej się perspektywy finansowej UE – informuje Małgorzata Niemczyk.

Do zadanych pytań ustosunkował się sekretarz stanu w Ministerstwie Finansów, Sebastian Skuza:

-„W ustawie z 14 października 2021 r. o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych innych ustaw przyjęto rozwiązania, które z jednej strony realizują wprost postanowienia programu Polski Ład, z drugiej zaś zapewniają dostosowanie systemu finansów samorządu terytorialnego do wyzwań związanych z wdrożeniem tego programu, zwłaszcza w obszarze zmian w systemie podatkowym. Podkreślić należy, że w 2022 roku, po wprowadzeniu Polskiego Ładu oraz rozwiązań stabilizujących i wzmacniających finanse JST, łączne dochody wszystkich jednostek samorządu terytorialnego (JST) z tytułu PIT i CIT (po uzupełnieniu o dodatkowe środki w kwocie 8 mld zł) będą wyższe o 10,3 proc. od dochodów prognozowanych przez same JST przed ogłoszeniem Polskiego Ładu.

Żadna jednostka w 2022 r. nie będzie miała mniejszych dochodów niż prognozowała przed Polskim Ładem.

Dzięki dobrej sytuacji budżetowej jeszcze w 2021 r. jednostki samorządu terytorialnego otrzymają dodatkowe środki w wysokości 8 mld zł (dzielone algorytmem), jako uzupełnienie subwencji ogólnej z przeznaczeniem na realizację zadań własnych. Rozdzielenie tych środków na część przysługującą gminom, powiatom i województwom będzie następowało proporcjonalnie do wysokości udziału planowanych na 2022 r. dochodów z tytułu udziałów we wpływach z PIT gmin, powiatów i województw w łącznej kwocie dochodów wszystkich jednostek z tego tytułu. Natomiast podział środków na poszczególne jednostki będzie uwzględniał, oprócz wysokości dochodów z tytułu udziału we wpływach z PIT planowanych na 2022 r., również poziom ich zamożności ustalony na rok 2022 r.

Wprowadzona zostanie – od roku 2023 – nowa część subwencji ogólnej – część rozwojowa, która zapewni stałe wsparcie samorządom o charakterze inwestycyjnym. Jej podział na poszczególne jednostki będzie odbywał się na podstawie zobiektywizowanego algorytmu. Szczegółowy algorytm podziału będzie uwzględniał kluczowe parametry, jakimi są: poziom wydatków majątkowych JST oraz liczba mieszkańców. Pragnę zaznaczyć, że przygotowane zostały rozwiązania systemowe, które zapewnią większą stabilność i przewidywalność dochodów samorządowych, tak by były one mniej narażone na cykliczność i wprowadzane zmiany prawne. Zmiany stabilizujące i zabezpieczające dochody

JST to przede wszystkim:

1. Przekazywanie samorządom dochodów z tytułu udziału we wpływach z podatków dochodowych w stałych, równych miesięcznych ratach. Kwota dochodów samorządów z tytułu udziału w PIT i CIT w skali makro będzie znana przed rozpoczęciem roku budżetowego, a JST będą pewne otrzymania zaplanowanych dochodów. Będzie to korzystne dla samorządów, bo wypłacane kwoty dochodów nie będą się zmieniały przez cały rok, co jest istotne z punktu widzenia planowania i wykonywania budżetów samorządowych.

2. Oparcie mechanizmu korekcyjno-wyrównawczego na bieżących wpływach z PIT i CIT. Efektem będzie lepsze dopasowanie systemu do aktualnej, bieżącej sytuacji finansowej jednostki i wyeliminowanie m.in. sytuacji, w której naliczenie należnych kwot wpłat do budżetu państwa tzw. „janosikowego” następuje w okresie koniunktury, a ich realizacja w okresie dekoniunktury.

3. Uzupełnienie systemu dochodów samorządowych o dodatkową regułę zapewniającą długookresową stabilizację dochodową. W świetle tej reguły planowane łączne dochody z tytułu udziału w PIT i CIT na dany rok budżetowy nie mogłyby być mniejsze niż wprowadzana projektowaną ustawą referencyjna łączna kwota dochodów z tych tytułów. Za bazową kwotę referencyjną przyjmuje się w 2022 roku planowaną przez JST w wieloletnich prognozach inansowych na rok 2022 (według stanu na dzień 5 maja 2021 r. ), kwotę dochodów z tytułu udziału w PIT i CIT, czyli planowane dochody na poziomie sprzed Polskiego Ładu. W kolejnych latach ta referencyjna kwota będzie indeksowana wskaźnikiem średniookresowej dynamiki PKB w cenach bieżących, czyli będzie uwzględniała wzrost gospodarczy oraz inflację. Dzięki temu dochody samorządowe będą mniej podatne na wahania cyklu koniunkturalnego oraz bardziej odporne na skutki zmian prawnych.

Odnosząc się do pytania dotyczącego wysokości subwencji dla jednostek samorządu terytorialnego, uprzejmie informuję, że zaplanowana w projekcie ustawy budżetowej na rok 2022 r. kwota środków przeznaczonych na subwencję ogólną wynosi 72.244.487 tys. zł. Jednocześnie uprzejmie informuję, że Minister Finansów Funduszy i Polityki Regionalnej poinformował wszystkie jednostki samorządu terytorialnego o przyjętych w projekcie ustawy budżetowej na rok 2022:

rocznych planowanych kwotach poszczególnych części subwencji ogólnej,

rocznej planowanej na 2022 r. kwocie dochodów z tytułu udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych,

rocznej planowanej na 2022 r. kwocie dochodów z tytułu udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych,

oraz rocznej planowanej wysokości wpłat do budżetu państwa, przyjętych w projekcie ustawy budżetowej na rok 2022.

Planowane na 2022 r. dochody jednostek samorządu terytorialnego z powyższych tytułów zostały ustalone na podstawie kwot przyjętych w projekcie ustawy budżetowej na rok 2022. Wyliczeń dla poszczególnych jednostek dokonano według zasad określonych w ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, z uwzględnieniem zmian wprowadzonych w ustawie o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych innych ustaw, uchwalonej przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej 14 października 2021 r.