Rusza wielka reforma transportu publicznego w Polsce! Nowela ustawy o ptz i FRPA 2026

Rozkład jazdy:

1. Kto ma zostać głównym koordynatorem przewozów publicznych według projektu ustawy UD232
2. Jakie nowe minimalne standardy przewozów mają zostać wprowadzone
3. Jak zmieni się nazwa Funduszu Rozwoju Przewozów Autobusowych

W skrócie : cztery ustawy, kilkanaście zmian

Projekt ustawy obejmuje zmiany w czterech kluczowych aktach prawnych:

✅ Ustawa o publicznym transporcie zbiorowym

• Wprowadzenie definicji „wykluczenia komunikacyjnego” i nowego obowiązku JST – organizowania transportu przeciwdziałającego temu zjawisku.
• Ustanowienie marszałków województw jako integratorów przewozów – mają zapewnić rozwiniętą siatkę autobusową do stacji kolejowych.
• Tworzenie przez marszałków planów zrównoważonego rozwoju transportu, bazujących na propozycjach gmin i powiatów.
• Nowe standardy – m.in. przewozy „na żądanie”, minimalna częstotliwość kursów (co najmniej 3 pary dziennie, także w weekendy).
• Obowiązek publikacji rozkładów jazdy w formacie GTFS lub NeTex.

✅ Ustawa o Funduszu Rozwoju Przewozów Autobusowych

• Nowa nazwa: „Fundusz Przeciwdziałania Wykluczeniu Komunikacyjnemu”.
• Przejęcie obsługi Funduszu przez marszałków województw.
• Premiowanie linii wskazanych w planie transportowym jako kluczowe dla przeciwdziałania wykluczeniu.
• Dopłaty również do przewozów okazjonalnych (na żądanie).
• Nowa hierarchia JST w kolejce po dotacje: województwo, związki JST, powiaty, gminy.
• Skrócenie okresu umów z 10 do 3 lat.
• Obowiązkowe geolokalizatory w autobusach oraz wymóg taboru nie starszego niż 20 lat.
• Wprowadzenie zmiennych stawek dopłat – uzależnionych m.in. od liczby mieszkańców i standardu przewozów.
• Obowiązek tworzenia regionalnych portali rozkładów jazdy.

✅ Ustawa o transporcie drogowym

• Rozszerzenie kontroli ITD o przewozy dotowane z Funduszu.
• Wymóg publikacji rozkładów jazdy przez przewoźników (GTFS/NeTex).

✅ Prawo przewozowe

• Kontrolerzy biletów i przewoźnicy uzyskają status funkcjonariusza publicznego w zakresie ochrony prawnej.

„Chcielibyśmy, aby ustawa przeszła szybką ścieżką, abyśmy mogli jeszcze w tym roku ogłosić konkursy na nowych zasadach” – podkreślił minister infrastruktury Dariusz Klimczak, zapowiadając premiowanie połączeń międzygminnych i międzypowiatowych, a także obowiązek publikowania rozkładów jazdy przez przewoźników.

Co się zmienia w praktyce?

Nowelizacja to próba realnej koordynacji rozkładów jazdy, która dotychczas kulała. Nowe przepisy wymuszają tworzenie kompletnych planów transportowych na poziomie województw oraz integrację połączeń kolejowych i autobusowych. To istotna zmiana – marszałkowie staną się głównym koordynatorem układu linii.

Druga rewolucja to zmiany w zasadach przyznawania dopłat. Zamiast niekończącego się wsparcia dla pojedynczych linii, pojawi się nowa jakość – wsparcie sieciowe, z analizą rzeczywistego zapotrzebowania, z możliwością wspierania połączeń elastycznych (na żądanie) i kontrolą efektywności.

Minister Klimczak jednoznacznie ocenił dotychczasowe efekty Funduszu jako niezadowalające: „Uważam, że efekt za 1,1 miliarda złotych powinien być dużo, dużo lepszy.”

Zgodnie z zapowiedzią Ministerstwa Infrastruktury, konkursy na nowych zasadach mają ruszyć jeszcze w 2025 roku, ale będą dotyczyć dopłat na 2026 rok. To oznacza, że samorządy już teraz muszą przygotować się na gruntowną zmianę modelu – od składania wniosków „punktowych” do planowania spójnych sieci połączeń z sąsiednimi gminami i powiatami.

Szersza analiza noweli o ptz

Opublikowany w poniedziałek w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów projekt nowelizacji ustawy z 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym zakłada m.in. ustanowienie marszałków województw „integratorami przewozów w województwie”. Ich zadaniem będzie tworzenie i koordynowanie sieci przewozów publicznych na obszarze danego województwa, która odpowiadać będzie potrzebom pasażerów oraz wymogom dotyczącym częstotliwości przewozów i jakości taboru.

Zgodnie z opisem założeń do projektu, zadaniem marszałków będzie m.in. integracja sieci autobusowej i kolejowej poprzez doprowadzenie do stacji kolejowych „rozwiniętej sieci połączeń autobusowych”. W przypadku przewozów wojewódzkich wykraczających poza granice jednego województwa marszałkowie będą mogli między sobą zawierać porozumienia ws. organizacji wojewódzkich przewozów pasażerskich.

Ponadto marszałkowie będą zobowiązani do opracowania „kompleksowego planu zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego”, czyli tzw. planów transportowych województwa. Będzie on obejmował gminne, powiatowe, powiatowo-gminne i wojewódzkie przewozy pasażerskie oraz m.in. transport drogowy, kolejowy lub morski.

Plany transportowe województw zostaną ponadto uzupełnione o nowe elementy, m.in.: linie komunikacyjne w przewozach o charakterze użyteczności publicznej, które powinny zostać utworzone w celu walki z wykluczeniem komunikacyjnym, standard częstotliwości połączeń, minimalny poziom dostępności komunikacyjnej oraz organizowane przez gminę, realizowane jako przewozy okazjonalne przewozy na żądanie.

Projekt zakłada też ustalenie w ustawie minimalnych standardów przewozów dofinansowanych z Funduszu Rozwoju Przewozów Autobusowych w zakresie przebiegu połączeń. Przepisy mają określić, że publiczny transport zbiorowy powinien zapewniać co najmniej połączenia pomiędzy miastem stanowiącym siedzibę wojewody i sejmiku województwa a miejscowościami stanowiącymi siedziby władz powiatów wchodzących w skład danego województwa, miejscowościami stanowiącymi siedziby władz powiatów wchodzących w skład danego województwa oraz miejscowościami stanowiącymi siedziby władz gminy wchodzących w skład danego powiatu a miejscowością stanowiącą siedzibę władz tego powiatu.

Projektowane przepisy przewidują też wprowadzenie minimalnych częstotliwości połączeń realizowanych w ramach publicznego transportu zbiorowego, tj. przynajmniej trzech par kursów dziennie – rano, w południe i wieczorem – również w weekendy i dni wolne od pracy.

Operatorzy publicznego transportu zbiorowego zostaną z kolei zobligowani do publikacji rozkładów jazdy w formacie cyfrowej wymiany informacji GTFS lub NeTex. Jak wskazano w założeniach, rozwiązanie to będzie miało pozytywny wpływ na zwiększenie dostępności danych dotyczących rozkładów jazdy. Zdaniem autorów, będzie też „znacznym ułatwieniem” do rozpoczęcia w przyszłości prac nad ogólnopolską bazą godzin odjazdów i przyjazdów oraz przystanków.

Definicja „wykluczenia komunikacyjnego”.

Projekt ma też wprowadzić do przepisów definicję „wykluczenia komunikacyjnego”.

W ramach tego samego projektu resort infrastruktury planuje też zmiany w ustawie z 16 maja 2010 r. o Funduszu rozwoju przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej. Projekt noweli zakłada, że Fundusz zmieni nazwę na „Fundusz przeciwdziałania wykluczeniu komunikacyjnemu”, a wraz z nią zmieni się tytuł ustawy.

Ponadto MI chce, aby marszałkowie województw przejęli zadania wojewodów w zakresie obsługi Funduszu. Do zadań marszałków będzie należało ogłaszanie naborów wniosków o objęcie dopłatą z Funduszu, rozpatrywanie wniosków i zawieranie umów o dopłatę.

Zmienione ma również zostać przeznaczenie środków Funduszu na przeciwdziałanie wykluczeniu komunikacyjnemu. W związku z tym, dopłaty z Funduszu mają być przyznawane wyłącznie do linii komunikacyjnych w transporcie autobusowym, które w planie transportowym, zostały określone jako „utworzone w celu walki z wykluczeniem komunikacyjnym”. Zmieniona ma też zostać kolejność pierwszeństwa w objęciu dopłatą z Funduszu. Pierwszeństwo w objęciu dopłatą uzyska marszałek województwa jako integrator sieci komunikacyjnej na obszarze województwa.

W projekcie noweli przypisano też marszałkom województw dodatkowe środki na wydatki związane z obsługą Funduszu w województwie. Będzie to 1,6 proc. środków Funduszu przeznaczonych na dofinansowanie zadań własnych organizatorów dotyczących zapewnienia funkcjonowanie publicznego transportu zbiorowego w zakresie przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej. Środki te zostaną podzielone na województwa proporcjonalnie do wielkości środków przyznanych na województwo.

Nowe uprawnienia ITD

Wśród pozostałych zmian przewiduje się m.in. poszerzenie zakresu uprawnień inspektorów Inspekcji Transportu Drogowego, którzy kontrolować mają faktyczne wykonywanie przewozów objętych dopłatą z Funduszu, wprowadzenie obowiązku wyposażenia w geolokalizator autobusów, którymi realizowane są przewozy objęte dopłatą, określenie na maksymalnie 20 lat wieku taboru, którymi realizowane są przewozy na liniach objętych dopłatą, zmiana sposobu podziału środków 5-procentowej rezerwy przewidzianej w planie finansowym Funduszu i utworzenie przez marszałków województw regionalnych portali rozkładów jazdy linii współfinansowanych ze środków Funduszu.

Zgodnie z projektem, zmieniona zostanie też ustawa z 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe. Dzięki tej zmianie kontrolerzy biletów zostaną objęci ochroną przewidzianą dla funkcjonariuszy publicznych, co będzie oznaczało zrównanie ochrony kontrolerów z już istniejącą ochroną prawną kierowców pojazdów transportu publicznego. Wprowadzenie zmiany – jak wskazano – związane jest z pojawiającymi się przypadkami aktów agresji ze strony pasażerów, szczególnie w komunikacji miejskiej.

Projektowana nowela ma też zmienić ustawę z 6 września 2001 r. o transporcie drogowym. Zmiany te mają m.in. pozwolić Inspekcji Transportu Drogowego na sprawowanie kontroli przewozów objętych dopłatą z Funduszu.

Jak wskazano w założeniach, projekt noweli ustawy jest efektem przeprowadzonej z inicjatywy ministra infrastruktury rewizji podstaw prawnych dotyczących publicznego transportu zbiorowego oraz funkcjonowania Funduszu rozwoju przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej. Dodano, że projektowane przepisy mają stanowić odpowiedź rządu na zgłaszane postulaty zwiększenia mobilności i przeciwdziałania wykluczeniu komunikacyjnemu w Polsce. Ich celem jest dostosowanie publicznego transportu zbiorowego do potrzeb osób, szczególnie zamieszkujących tereny o słabej dostępności transportowej.

Wskazany w założeniach planowany termin przyjęcia projektu przez rząd to trzeci kwartał br. Pełna wersja projektu: https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-zmianie-ustawy-o-publicznym-transporcie-zbiorowym-oraz-niektorych-innych-ustaw5