Modernizacja linii tramwajowej Konstantynów Łódzki – Lutomiersk zależna od samorządu i dostępności środków unijnych

Rozkład jazdy:

1. Kto zgodnie z ustawą o publicznym transporcie zbiorowym jest odpowiedzialny za organizację transportu na odcinku Konstantynów Łódzki – Lutomiersk?
2. Czy modernizacja linii tramwajowej Konstantynów – Lutomiersk może jeszcze uzyskać wsparcie z Krajowego Planu Odbudowy?
3. Jakie warunki muszą spełnić jednostki samorządu terytorialnego, aby ubiegać się o środki unijne na modernizację lokalnego transportu szynowego?

Kompetencje organizacyjne i finansowe po stronie samorządów

Kluczowym kryterium przy zamawianiu usług komunikacyjnych powinno być zaspokajanie potrzeb mieszkańców.

Minister właściwy ds. transportu – jak podkreślono w odpowiedzi – nie jest organizatorem transportu zbiorowego w transporcie drogowym i szynowym (z wyłączeniem kolei państwowej) i nie może bezpośrednio ingerować w decyzje dotyczące lokalnych lub regionalnych projektów transportowych. Może natomiast wpływać na rozwój transportu zbiorowego poprzez tworzenie przepisów prawnych oraz poprzez nadzór nad niektórymi programami finansowanymi ze środków Unii Europejskiej.

Finansowanie inwestycji w lokalny transport szynowy, w tym potencjalnie modernizacji linii tramwajowej Konstantynów Łódzki – Lutomiersk, może pochodzić ze środków europejskich, m.in. z programów takich jak:

• Krajowy Plan Odbudowy (KPO)
• Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS) 2021–2027
• Programy regionalne
• Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej 2021–2027

Nadzór nad realizacją działań w ramach KPO i FEnIKS sprawuje Centrum Unijnych Projektów Transportowych (CUPT) – jednostka podległa Ministerstwu Infrastruktury. Resort ten jednak nie pełni funkcji instytucji wdrażającej większość programów regionalnych, ani programu Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej w zakresie mobilności miejskiej.

Komponent tramwajowy w Krajowym Planie Odbudowy

W ramach KPO przewidziano komponent E1.2.1 – Zeroemisyjny transport zbiorowy w miastach (tramwaje). Celem tego działania była poprawa jakości i udziału transportu szynowego w przewozach miejskich poprzez zakup 88 nowoczesnych, zeroemisyjnych tramwajów. Na ten cel przeznaczono łącznie 200 mln euro (ok. 866 mln zł), a wsparcie było kierowane do gmin oraz operatorów świadczących usługi publiczne w oparciu o umowę z organizatorem transportu.

Niestety, nabór wniosków do programu został już rozstrzygnięty, a umowy z beneficjentami zostały zawarte. Termin zakończenia wszystkich zadań finansowanych w ramach KPO przypada na połowę 2026 roku, co oznacza, że obecnie nie ma możliwości włączenia nowych inwestycji, takich jak modernizacja linii Konstantynów – Lutomiersk, do tego mechanizmu wsparcia.

Warunek: gotowość projektowa i umowa z organizatorem

Jak zaznaczono, jednym z warunków ubiegania się o środki w ramach komponentu tramwajowego KPO było posiadanie umowy zawartej z organizatorem transportu oraz dojrzałość projektu, w tym gotowość inwestycyjna i formalna.

Z tego względu, aby w przyszłości móc ubiegać się o środki zewnętrzne na podobne projekty, jednostki samorządu terytorialnego odpowiedzialne za linię Konstantynów – Lutomiersk powinny zapewnić:

• określony model organizacyjny (gmina lub związek gmin jako organizator),
• umowę o świadczenie usług publicznych z operatorem tramwajowym,
• gotowość projektową (dokumentacja, decyzje środowiskowe itp.).

Ministerstwo Infrastruktury nie planuje bezpośredniego wsparcia modernizacji linii tramwajowej Konstantynów Łódzki – Lutomiersk. Realizacja takiego przedsięwzięcia zależy od aktywności i gotowości organizacyjno-finansowej lokalnych władz oraz od dostępności środków unijnych w ramach przyszłych naborów. Obecne programy, takie jak komponent tramwajowy w KPO, są już na zaawansowanym etapie realizacji i nie dopuszczają nowych projektów.

Inicjatywa posłanki Pauliny Matysiak wpisuje się jednak w szerszy kontekst potrzeby wzmacniania transportu szynowego w regionach, a przyszłe możliwości wsparcia będą zależne od nowych programów finansowych UE, w których gminy będą mogły aplikować o środki – o ile wcześniej odpowiednio przygotują projekt i zapewnią jego spójność z celami zrównoważonej mobilności miejskiej.