Inauguracja tramwajów w Saragossie

„Gorączka tramwajowa”w Europie zachodniej trwa nadal a jej najnowszą odsłoną jest inauguracja tramwajów w hiszpańskim mieście Saragossa.

Hiszpańskie miasto Saragossa liczy prawie 700 tysięcy mieszkańców, jednak jeszcze do niedawna polegało w głównej mierze na motoryzacji indywidualnej. Pomimo faktu, iż miasto to od lat było dużym węzłem kolejowym, to jednak ukształtowanie linii sieci szerokotorowej sprawiało, iż podróże koleją były bardzo czasochłonne, natomiast rozbudowana sieć autostrad zachęcała do korzystania z samochodu. Dopiero wybudowanie normalnotorowej linii dużych prędkości znacznie zmieniło preferencje podróżnych, którzy zaczęli korzystać z pociągów. Jednak zmiana środka transportu na dalekie trasy nie przyniosła zmiany mentalności w skali lokalnej, natomiast wybudowany nowy dworzec AVE wzorem lotnisk posiada rozbudowany układ parkingów i dróg doprowadzających, ukształtowanych tak, że choć sam obiekt jest niemal w samym centrum miasta, to jednak jego najbliższe otoczenie (promień około 200 metrów) stanowi „raj”dla zmotoryzowanych lecz „piekło”dla pieszych. Wszystko to sprawia, że dworzec najlepiej odwiedza się samochodem lub dojeżdża do niego autobusem.

Jednak nie zawsze Saragossa była takim pro samochodowym ośrodkiem i wzorem innych miast europejskich posiadała w przeszłości system tramwajowy. Pierwsza linia tramwaju konnego została zainaugurowana w 1885 roku, natomiast pierwszy tramwaj elektryczny na ulicach miasta pojawił się w 1902 roku. Z biegiem lat system rozwijał się bardzo dobrze osiągając w latach 50. XX wieku swoją najbardziej rozbudowaną postać. Niestety wraz z inauguracją w latach 60. XX wieku pierwszej linii autobusowej rozpoczął się przyspieszony proces likwidacji tramwajów w mieście. Jak to zwykle bywa plany destrukcyjne są realizowane szybciej niż konstruktywne i już w dniu 23 stycznia 1979 roku ostatecznie zakończono eksploatację tramwajów w Saragossie. Od tamtego okresu miasto w bezpośredni i pośredni (budowa dróg z powodu grzęźnięcia autobusów w korkach) sposób sprzyjało rozwojowi motoryzacji indywidualnej. Równie niewiele zrobiono w kierunku poprawy efektywności transportu zbiorowego i choć inne miasta inwestowały w systemy metra czy też próbowały wprowadzić jakąś formę kolejek miejskich, to jednak w Saragossie preferowano motoryzację indywidualną.

Niestety ślepe stawianie na motoryzację indywidualną prowadzi jedynie do zaklętego kręgu w którym na pojawiające się korki odpowiadamy poszerzaniem ulic, które stając się przejezdne zachęcają większą liczbę osób do korzystania z auta czym ulice ponownie stają się zakorkowane i cykl się powtarza. Dopiero w roku 2000 postanowiono wykonać krok w celu poprawy sytuacji i zlecono opracowanie programu zrównoważonego transportu dla miasta Saragossa, który oficjalnie został ukończony w 2006 roku. Opracowanie wykazywało szereg problemów związanych z preferowaniem transportu indywidualnego i sugerowało szereg zmian w celu poprawy atrakcyjności i efektywności transportu publicznego. Program zasugerował konieczność całkowitej zmiany podejścia do zagadnienia i skupieniu się na wydajnym transporcie publicznym. W tym celu zasugerowano wprowadzenia szeregu udogodnień dla autobusów obejmujące również utworzenie dedykowanych dla nich pasów, jednak najbardziej nas interesującym jest podjęcie decyzji o budowie nowego systemu tramwajowego wzdłuż najbardziej obciążonej osi północ –południe.

Wypełniając postanowienia tego planu w roku 2008 podjęto decyzję o budowie pierwszej linii tramwajowej, natomiast w styczniu 2009 roku ustalono źródła sfinansowania szacowanego na 400 milionów €projektu. W wyniku postępowania przetargowego wyłoniono zwycięskie konsorcjum, które miało wybudować cały system „pod klucz”a następnie przez kolejne 35 lat odpowiadać za jego eksploatację. Zwycięskie konsorcjum Traza składało się z firm CAF (25%), TUZSA (25%), FCC (16,6%), Acciona (16,6%), Ibercaja (11,8%) i Concessia (5%). Dzięki temu prace ruszyły i już pod koniec 2010 roku odbywały się pierwsze przejazdy testowe, jednak dopiero w dniu 19 kwietnia 2011 roku ruszyły regularne przewozy pasażerskie. Zgodnie z planami otwarta została pierwsza faza linii obejmująca południowo-zachodnie oraz centralne obszary miasta. W ramach tej fazy otwarto odcinek o długości 6,4 km z 13 przystankami. Docelowo linia ma mieć 12,8 km i 25 przystanków, natomiast jej ukończenie planowane jest na czerwiec 2013. Ciekawostką systemu w Saragossie jest fakt, że na końcówkach zaplanowano pętle, jednak z racji etapowania prac oraz umieszczaniu przystanków z dowolnej strony toru zdecydowano się na zamówienie taboru dwukierunkowego, dwustronnego. Dodatkową cechą charakterystyczną systemu w Saragossie jest stosowanie długich odcinków szerokimi alejami lub ulicami jednokierunkowymi, gdzie tory w przeciwnych kierunkach są znacznie od siebie oddalone.

Z racji udziału w konsorcjum firmy CAF system w Saragossie jest obsługiwany taborem tego wytwórcy. Dla obsługi linii zamówiono 21 tramwajów Urbos trzeciej generacji. W pełni niskopodłogowe, pięcioczłonowe pojazdy mają długość 33 metry i szerokość 2,65 metra. Na pokład mogą zabrać do 200 pasażerów, z czego 54 na miejscach siedzących. Pojazdy zostały wyposażone w superkondensatory mające pozwolić na zastosowanie krótkich odcinków bez sieci trakcyjnej, które powstaną w ramach fazy II, jednak zaletą superkondensatorów jest również fakt, iż mogą one gromadzić energię wytwarzaną podczas hamowania i wykorzystywać ją podczas ruszania, co znacznie zmniejsza koszty zużywanej energii elektrycznej.

Po zakończeniu budowy pierwszej linii przewidywana jest budowa kolejnych dwóch, linii numer 2 w osi wschód –zachód oraz linii numer 3 w osi południowy-wschód –północny wschód. Odpowiednie zwrotnice do wprowadzenia tych linii zostaną wybudowane w ramach fazy II linii pierwszej. Niestety choć docelowy system ma objąć swoim zasięgiem większą część miasta, to jednak żadna z linii nie będzie obsługiwać tak ważnego punktu jak dworzec AVE i innych pociągów pasażerskich. Ponieważ dworce kolejowe są bardzo ważnym elementem integracji systemu transportu pasażerskiego, więc takie wytrasowanie linii 2, która pomija ten bardzo ważny punkt można uznać za grube niedopatrzenie. Jednak pomijając ten fakt przywrócenie tramwajów w Saragossie można uznać za krok w dobrym kierunku. Warto również zauważyć, iż nieprzemyślana likwidacja pierwotnego systemu zajęła 10 lat – dokładnie tyle ile zajęła batalia nad przywróceniem tego środka transportu w formie szczątkowej oraz tyle ile zajmie budowa systemu docelowego składającego się s 3 linii… .