Ponad 200 mln zł na renaturyzację Nidy: Kompleksowe działania Wód Polskich

Wody Polskie rozpoczynają ambitny projekt renaturyzacji rzeki Nidy, przeznaczając na ten cel ponad 200 mln zł do 2032 roku. Inwestycja, wspierana przez fundusze unijne i Bank Światowy, ma na celu przywrócenie naturalnych funkcji rzeki, poprawę bioróżnorodności i zwiększenie ochrony przeciwpowodziowej.

Działania, które trwają od 2019 roku, obejmą kompleksowe prace na terenie ponad 3800 km² zlewni rzeki Nidy, przynosząc korzyści zarówno dla środowiska, jak i lokalnych społeczności.

Rozkład rejsu:

1. Jakie konkretne korzyści dla lokalnych społeczności przyniesie planowana renaturyzacja rzeki Nidy, poza aspektami ekologicznymi i ochroną przeciwpowodziową?
2. W jaki sposób Wody Polskie zamierzają monitorować postępy prac renaturyzacyjnych oraz efekty ekologiczne podejmowanych działań, i czy przewidziano mechanizmy korekcyjne w przypadku ewentualnych niepowodzeń?
3. Jakie są długoterminowe plany Wód Polskich po zakończeniu projektu w 2032 roku w kontekście utrzymania i dalszego rozwoju zrenaturyzowanej zlewni rzeki Nidy?

Zakres działań renaturyzacyjnych

Kompleksowe działania renaturyzacyjne obejmą większość zlewni Nidy w województwie świętokrzyskim, której powierzchnia liczy ponad 3800 km². Wody Polskie planują zrealizować 15 zadań o wartości blisko 205 mln zł. Będą one polegać na odtwarzaniu naturalnych terenów zalewowych, korytarzy ekologicznych oraz siedlisk cennych gatunków ryb, małży i płazów. Pozyskanie wszystkich niezbędnych funduszy pozwoli zakończyć zadania do 2032 roku. Działania prośrodowiskowe są już w trakcie realizacji i widać ich pierwsze efekty.

W ramach inwestycji Wody Polskie zlikwidują lub udrożnią bariery migracyjne i sztuczne ograniczenia dla organizmów wodnych. Nastąpi też odtworzenie i zwiększenie retencji dolinowej w zlewni Nidy, m.in. przez likwidację obwałowań, aktywację starorzeczy i wykorzystanie naturalnych obszarów zalewowych.

Projekty przewidują rozbiórkę jazów i progów piętrzących, obwałowań, przepustów wałowych i drogowych, elementów sieci rowów odwadniających. Planowane są też roboty budowlano-montażowe związane z budową przepławek, obwałowań i przepustów, dróg dojazdowych, ramp wałowych, przebudową starorzeczy i rowów melioracyjnych, montażem klap na przepustach wałowych oraz urządzeń pomiarowych.

Cele działań renaturyzacyjnych

Ważnym celem działań jest zwiększenie retencji zlewniowej i dolinowej rzeki Nidy oraz poprawa stabilizacji łożyska rzeki i stosunków wodnych. Odtworzenie terenów zalewowych zwiększy odporność na susze i wzmocni ochronę przeciwpowodziową.

Kolejnym celem jest poprawa stanu wód i bioróżnorodności. Wody Polskie udrożnią korytarz ekologiczny doliny Nidy i jej dopływów. Działania poprawią warunki bytowe ryb słodkowodnych i płazów. Renaturyzacja siedlisk zwiększy populację rzadkich małż słodkowodnych. Celem jest uzyskanie i zachowanie dobrego stanu ekologicznego wód, zwłaszcza na obszarach Natura 2000.

Działania mają też wymiar społeczny. Zlewnia Nidy stanie się atrakcyjniejsza przyrodniczo i turystycznie, co poprawi komfort życia mieszkańców i zwiększy świadomość ekologiczną.

Aktualnie realizowane działania

Wody Polskie realizują projekt „Odbudowa różnorodności biologicznej doliny Nidy, poprzez odbudowę korytarzy ekologicznych i zwiększenie retencji gruntowej” w ramach programu Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej 2021-2027. Wartość projektu to 90 mln zł, a dofinansowanie z UE to 76,5 mln zł. Projekt trwa od października 2023 roku do marca 2028 roku.  

Projekt obejmuje 6 zadań:

• zwiększenie retencji w Umianowicach,
• udrożnienie korytarza ekologicznego Nidy i Brzeźnicy,
• udrożnienie korytarza ekologicznego Mierzawy,
• rewitalizację starorzecza Nidy w Brzeźnie,
• rewitalizację zalewu pińczowskiego i starorzeczy Nidy w rejonie Pińczowa,
• renaturyzację delty śródlądowej Nidy.

Efektem będzie udrożnienie Nidy i Mierzawy, odtworzenie starorzeczy Nidy, rewitalizacja Zalewu Pińczowskiego i utworzenie naturalnych obszarów zalewowych o łącznej powierzchni 400 ha, co zwiększy retencję dolinową Nidy i wzmocni ochronę przeciwpowodziową.

Planowane działania w ramach projektu LIFE Spawn

W ramach projektu „Renaturyzacja i ochrona siedlisk rzecznych dla zachowania zagrożonych małży słodkowodnych - LIFE SPAWN” Wody Polskie planują likwidację 9 barier na Mierzawie i 1 bariery na Wiernej Rzece.

Przywróci to naturalny bieg rzek i poprawi jakość siedlisk małży słodkowodnych oraz powiązanych z nimi gatunków ryb.

Wody Polskie są współbeneficjentem projektu realizowanego przez Zespół Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych w Kielcach. Koszt działań Wód Polskich to 7,5 mln zł. Wniosek o dofinansowanie złożono we wrześniu 2024 roku. Realizacja projektu potrwa do marca 2031 roku.

Planowane działania w ramach projektu Banku Światowego

Wody Polskie planują projekt „Renaturalizacja i poprawa zdolności retencyjnych zlewni rzeki Nidy” finansowany przez Bank Światowy. Wartość projektu to ponad 107 mln zł. Wnioski o dofinansowanie zostaną złożone w tym roku. Realizacja potrwa do 2032 roku.

Projekt obejmuje 8 zadań:

• odtworzenie retencji dolinowej Nidy w Korytnicy,
• zwiększenie retencji dolinowej Nidy w rejonie Kolonii Parcela (polder Skowronów),
• zwiększenie retencji dolinowej Nidy w rejonie Mokrska Górnego (polder Mokrsko),
• rozbiórkę wałów przeciwpowodziowych w rejonie Pińczowa (polder Michałów),
• poprawę warunków środowiskowych w górnych partiach zlewni Białej Nidy,
• zwiększenie retencji dolinowej Nidy między Rębowem a Motkowicami (polder Kliszów),
• likwidację barier migracyjnych na Wiernej Rzece.

Efektem będzie udrożnienie Mierzawy, Wiernej Rzeki, Białej Nidy i Lipnicy oraz utworzenie naturalnych obszarów zalewowych o łącznej powierzchni ponad 900 ha, co zwiększy retencję dolinową Nidy i wzmocni ochronę przeciwpowodziową.

Zrealizowane działania

W latach 2019-2024 Zespół Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych zrealizował projekt LIFE4Delta. Udrożniono ekologicznie ponad 20 km rzek i zrewitalizowano ok. 10 ha rozlewisk. Projekt o wartości ponad 23 mln zł dofinansowano ze środków UE.

Zlewnia rzeki Nidy – przykład sukcesu działań renaturyzacyjnych

Działania renaturyzacyjne w zlewni Nidy są ważnym elementem adaptacji do zmian klimatu. Realizacja projektu przyniesie korzyści społeczne, środowiskowe i gospodarcze.