Konwencja AGN koniecznością dla polskiej żeglugi

W posiedzeniu udział wzięli: Jerzy Materna sekretarz stanu wMinisterstwie Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej wraz zewspółpracownikami, Marek Ziółkowski podsekretarz stanu w Ministerstwie SprawZagranicznych wraz ze współpracownikami, Marek Maj doradca ekonomiczny wDepartamencie Infrastruktury Najwyższej Izby Kontroli, Maciej Gromek dyrektorUrzędu Żeglugi Śródlądowej w Warszawie, Jan Pyś dyrektor Urzędu ŻeglugiŚródlądowej we Wrocławiu, Mariusz Przybylski dyrektor Urzędu ŻeglugiŚródlądowej w Kędzierzynie-Koźlu, Czesław Szarek prezes zarządu Stowarzyszeniana Rzecz Rozwoju Żeglugi Śródlądowej i Dróg Wodnych „Rada Kapitanów ŻeglugiŚródlądowej”.

O konieczności dołączania do Konwencji AGN mówił sekretarzstanu w Ministerstwie Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej Jerzy Materna:

-„Szanowni państwo, mając na uwadze priorytety działańrządu, wskazane w exposé pani premier Beaty Szydło, która mówiła między innymi,że trzeba przywrócić żeglowność na polskich rzekach, przystąpienie doeuropejskiego porozumienia w sprawie głównych śródlądowych dróg wodnych oznaczeniu międzynarodowym, w skrócie zwanego AGN, wpisuje się w realizacjęstrategii związanej z rozwojem całego sektora związanego z rozwojem żeglugiśródlądowej, w szczególności w zakresie rozwoju śródlądowych dróg wodnych.Powyższe stanowisko zostało odzwierciedlone w przyjętych przez Radę Ministrów wdniu 15 czerwca 2016 roku założeniach do planu rozwoju śródlądowych drógwodnych na lata 2016-2020 z perspektywą do roku 2030. Przystąpienie doporozumienia jest jednym z elementów realizacji założeń rozwoju śródlądowychdróg wodnych w Polsce.

Porozumienie AGN ma przede wszystkim na celu rozwójmiędzynarodowego transportu na śródlądowych drogach wodnych w Europie. Siećujęta w porozumieniu AGN podzielona jest na dziewięć głównych wodnych ciągówtransportowych o długości ponad 27 tys. km, które łączą porty w trzydziestusiedmiu krajach europejskich.

Na terytorium Polski znajdują się odcinki trzech głównychszlaków wodnych. Są to, po pierwsze, droga wodna E30, przebiegająca OdrzańskąDrogą Wodną, łącząca Morze Bałtyckie w Świnoujściu z Dunajem w Bratysławie, podrugie, droga wodna E40 łącząca Morze Bałtyckie od Gdańska z Morzem Czarnym wOdessie, po trzecie, droga Wodna E70 łącząca Odrę z Zalewem Wiślanym,stanowiąca część europejskiego szlaku komunikacyjnego wschód-zachód, łączącegoKłajpedę z Rotterdamem.

Aktualnie wymienione w AGN drogi wodne na terenie Polski, zwyjątkiem krótkich odcinków na dolnej Odrze i dolnej Wiśle, nie spełniająminimalnych, określonych w porozumienie, międzynarodowych warunków żeglowności.W związku z powyższym Polska, jako strona porozumienia, zobowiązuje się dozapewnienia na objętych porozumieniem drogach wodnych warunków nawigacyjnychspełniających kryteria właściwe dla śródlądowych dróg wodnych o znaczeniumiędzynarodowym, tzw. klasy „E”, czyli odpowiadające IV klasie żeglowności.

W okresie realizacji postanowień porozumienia AGN koniecznebędzie poniesienie znacznych nakładów finansowych na przebudowę istniejącej lubbudowę nowej infrastruktury, zgodnej z określonymi w nim standardami. Należyjednakże wyraźnie podkreślić, że przystąpienie do porozumienia nie determinujehoryzontu czasowego dostosowania międzynarodowych dróg wodnych na tereniePolski do określonego standardu. W związku z powyższym nakłady inwestycyjne naśródlądowe drogi wodne, stanowiące warunek rozwoju żeglugi śródlądowej, rozłożąsię na wiele lat, co sprawia, że w obecnej, trudnej sytuacji budżetowej ichrealizacja jest realna.

Wobec powyższego należy zauważyć, że przystąpienie doporozumienia nie będzie stanowiło automatycznej akceptacji wydatków nainwestycje, bowiem wszelkie działania w tym zakresie możliwe będą dopiero poprzedstawieniu szczegółowego montażu finansowego inwestycji oraz wskazaniufaktycznych źródeł finansowania. Przedstawienie przedmiotowych danych będziemożliwe dopiero po przeprowadzeniu studium wykonalności inwestycji naposzczególnych odcinkach dróg wodnych.

Potencjalnymi źródłami finansowania będą środki pochodzące,po pierwsze, z budżetu Unii Europejskiej, z programów takich jak CEF, czyli”Łącząc Europę”, oraz z innych programów finansowanych z Europejskiego FunduszuRozwoju Regionalnego lub Funduszu Spójności, w tym na rozwój sieci TEN-T.Oczywiście po włączeniu polskich śródlądowych dróg wodnych do transeuropejskiejsieci transportowej TEN-T.

Po drugie, będą to środki pochodzące z instrumentówfinansowych, np. w ramach Europejskiego Funduszu na rzecz InwestycjiStrategicznych, w ramach tzw. Planu Junckera. Będą też źródła prywatne, w tymśrodki od przedsiębiorców, w szczególności zainteresowanych zagospodarowaniemenergetycznego potencjału rzek, właścicieli portów lub przedsiębiorstwlogistycznych, w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego. Innym źródłem będą budżetysamorządów terytorialnych, budżet państwa lub funduszy celowych, głównie jakoźródło wkładu własnego do przedsięwzięć współfinansowanych ze środków UniiEuropejskiej.

Jednym z możliwych sposobów wspierających finansowanieinwestycji w śródlądowe drogi wodne powinien być projektowany Fundusz RozwojuŚródlądowych Dróg Wodnych. Będzie on stanowił podstawę mechanizmu finansowaniaprzyszłych inwestycji. W obecnie projektowanej ustawie ? Prawo wodne planowanejest powołanie Państwowego Gospodarstwa Wodnego „Wody Polskie”,odpowiedzialnego za pozyskiwanie i gromadzenie środków finansowych generowanychprzez gospodarkę wodną. W uwagach do projektowanej ustawy ? Prawo wodne,minister gospodarki morskiej i żeglugi śródlądowej wskazuje na koniecznośćprzekazania części środków pozyskiwanych przez „Wody Polskie” na realizacjęinwestycji na śródlądowych drogach wodnych.

Skutki przystąpienia do porozumienia AGN. W zakresiewspółpracy międzynarodowej porozumienie AGN podpisało siedemnaście państw:Austria, Chorwacja, Finlandia, Federacja Rosyjska, Francja, Grecja, Litwa,Luksemburg, Niemcy, Holandia, Republika Czeska, Republika Mołdawii, Rumunia,Słowacja, Szwajcaria, Węgry i Włochy. Natomiast osiemnaście państw jest obecniestronami porozumienia: Austria, Białoruś, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria,Chorwacja, Federacja Rosyjska, Litwa, Luksemburg, Holandia, Republika Czeska,Republika Mołdawii, Rumunia, Serbia, Słowacja, Szwajcaria, Ukraina, Węgry iWłochy.

Wobec powyższego przystąpienie do porozumienia obejmuje takżezacieśnienie współpracy międzynarodowej, w szczególności z Republiką Czeską iSłowacją w stosunkach dwustronnych oraz w ramach Grupy Wyszehradzkiej. Ponadto,porozumienie AGN będzie również prowadzić do intensywnej współpracy zBiałorusią i Ukrainą. Jednocześnie Polska, jako strona umowy AGN, będzieprowadzić z Republiką Federalną Niemiec dialog dotyczący przystosowaniagranicznego odcinka Odrzańskiej Drogi Wodnej do IV klasy żeglowności. Powinnoto prowadzić do zmiany niekorzystnej w kontekście rozwoju śródlądowych drógwodnych umowy pomiędzy Polską a Republiką Federalną Niemiec w zakresiemodernizacji odcinka Odrzańskiej Drogi Wodnej.

W zakresie strategii transportowej Unii Europejskiej, pouzyskaniu przez nie standardu określonego przez AGN, polskie drogi wodne będąmogły docelowo stać się elementami transeuropejskiej sieci transportowej TEN-T.Obecnie, poza dziewięćdziesięciosiedmiokilometrowym fragmentem w dolnym odcinkuOdry, polskie wodne drogi śródlądowe nie są elementami tej sieci.

Przystąpienie Polski do porozumienia AGN będzie krokiem wkierunku realizacji postanowień białej księgi, czyli strategii UniiEuropejskiej dotyczącej rozwoju transportu, zgodnie z którą do 2030 roku 30%drogowego transportu towarów, na odległościach większych niż 300 kilometrów,należy przenieść na inne środki transportu, np. transport wodny lub kolej. Do2050 roku powinno to być ponad 50% tego typu transportu,

W zakresie skutków gospodarczych, korzyści gospodarczych,przewiduje się, że rozwojowi infrastruktury będzie towarzyszył coraz większypopyt na usługi transportowe w sektorze transportu śródlądowego, na środkitransportowe, a także na rozwój turystyki i rekreacji, które będą źródłemdochodów budżetu państwa i samorządów. W tym miejscu należy zaznaczyć, żegłównym beneficjentem rozwoju transportu śródlądowego staną się najważniejszeporty morskie, dla których będzie on ważną gałęzią transportu zapewniającąefektywne połączenie z zapleczem. W zakresie korzyści społecznych, opróczwymienionych wyżej korzyści typowo gospodarczych, wystąpią również bardzoistotne i wymierne korzyści z tytułu uniknięcia kosztów powodzi lub kosztówpożarów lasów, jak również korzyści związane z retencją wody na potrzebyludności, rolnictwa oraz przemysłu.

W zakresie korzyści środowiskowych należy zauważyć, żeżeglugowe wykorzystanie rzek sprzyjać będzie także osiągnięciu celówśrodowiskowych, wyznaczanych zgodnie z przepisami Unii Europejskiej. Transportśródlądowy, obok transportu morskiego, jest najbardziej przyjazną środowiskugałęzią transportu, która przyczynia się do obniżenia kosztów zewnętrznychtransportu ogółem.

Krótko przedstawię harmonogram prac nad porozumieniem AGN. Wdniu 9 września 2016 roku rozpoczęto proces uzgodnień międzyresortowych wsprawie przystąpienia Polski do porozumienia AGN. W dniu 7 października 2016roku wniosek w sprawie ratyfikacji przystąpienia do porozumienia AGN, za zgodąwyrażoną w ustawie, został przekazany do Ministerstwa Spraw Zagranicznych wcelu przekazania go do przyjęcia przez Radę Ministrów. W dniu 28 października2016 roku uchwała Rady Ministrów, podpisana przez panią premier Beatę Szydło,została skierowana do Sejmu RP. W dniu 3 listopada 2016 roku projekt wpłynął doSejmu i został zamieszczony w druku nr 1015. W dniu 15 listopada 2016 roku zostałskierowany do pierwszego czytania do Komisji Gospodarki Morskiej i ŻeglugiŚródlądowej oraz Komisji Spraw Zagranicznych. W dniu 1 grudnia 2016 roku, czylidzisiaj odbywa się pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o porozumieniuAGN. Mam nadzieję, że do końca roku, zgodnie z obietnicą, porozumienie AGNpowinno być ratyfikowane.

Jeżeli chodzi o opinię Biura Analiz Sejmowych, to sposóbprocedowania nie budzi zastrzeżeń. Ratyfikacja w trybie art. 89 ust. 1Konstytucji RP jest uzasadniona”

„