Sto elektrycznych zesołów trakcyjnych z Pesy

Ezt przekazany Kolejom Wielkopolskim nosi nazwę Elf, która pochodzi od skrótu Electric Low Floor, a dodatkowo kojarzy się z magicznym stworzeniem. Poprzednie ezt, produkowane w okresie PRL, swoje przydomki otrzymywały dopiero od miłośników kolei. Najpopularniejszy w kraju ezt EN57 nazywany jest słowem „kibel”od stanu wizualnego, w jakim pojazdy te znajdowały się w latach 90. Nowe pojazdy z Pesy na szczęście zrywają z takim wizerunkiem elektrycznego pociągu.

Należy zwrócić uwagę, jaki postęp techniczny ma miejsce we współczesnym Elfie w zestawieniu z wciąż popularnym EN57. Elfy posiadają prędkość maksymalną 160 km/h wobec 110 km/h dla EN57. Zastosowano w nich wózki wspólne, a napędzane są z reguły wózki skrajne (w dłuższych wersjach również niektóre środkowe). Zastosowano silniki asynchroniczne prądu zmiennego i napęd tranzystorowy IGBT wobec silników szeregowych i rozruchu oporowego. Drugi stopień odsprężynowania stanowią poduszki powietrzne, zamiast stosu stalowych sprężyn. Poprawiono izolację termiczną i akustyczną wnętrza, a układ jest jednoprzestrzenny, a nie przedziałowy. Możnaby tak wymieniać w nieskończoność.

Wstępem do produkcji ezt było rozpoczęcie wykonywania napraw głównych w 1990 r. przez ówczesne Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowej w Bydgoszczy. Remontowano wówczas zespoły EN57. W następnych latach wykonano naprawy główne podmiejskich zespołów EN94 z Warszawskiej Kolei Dojazdowej (WKD). W 2001 r. wykonano pierwszy spalinowy zespół trakcyjny –popularnie autobus szynowy. Kiedy jednak zaczyna się historia produkcji ezt w Pesie? Miało to miejsce w 2004 r., gdy zbudowano pierwszy nowy ezt dla WKD. Był to zespół 4-członowy, niskopodłogowy, o mocy 1,1 MW. WKD planowało zakup dalszych zespołów, co udało się dopiero po drugim przetargu. Zwyciężyła Pesa z nowym, częściowo niskopodłogowym modelem EN97. Jest to pojazd 6-członowy, dwuczęściowy, aglomeracyjny, dostosowany do specyficznych warunków WKD –niskiego minimalnego promienia łuku.

Zakład w Bydgoszczy miał jednak większe ambicje. Jasnym było, iż EN57 w liczbie ponad 1000 sztuk wymagają wymiany, a spółki kolejowe wreszcie rozpoczną odnowę taboru. Jeszcze w 2005 r. zbudowano 2 pierwsze wagony elektryczne serii EN81 dla województwa małopolskiego. Prawdziwy przełom przyszedł jednak w 2006 r., gdy przygotowano nowoczesny, 4-członowy zespół dostosowany do prędkości 160 km/h (oznaczenia ED59, 15WE). Pojazd po pojawieniu się na polskich torach wręcz szokował designem. Prototyp, skrócony do 3 członów, sprzedano do województwa łódzkiego.

Wkrótce Pesa zdobyła kontrakt na dostawę 14 ezt, które PKP PR skierowało do obsługi połączenia Warszawa-Łódź. Design pojazdu został zmodyfikowany –zmieniono m. in. kształt czoła. W latach 2007-2008 dostarczono 4-członowe zespoły (oznaczenia ED74, 16WE). W wyniku prowadzonych przez rząd zmian strukturalnych w spółkach kolejowych, ED74 zostały przejęte przez PKP Intercity, w wyniku czego wkrótce pojawiły się na innych trasach. Nie obyło się bez drobnych potknięć –pojazdy początkowo nie mogły kursować z prędkością maksymalną ze względu na jedno miejsce w kabinie maszynisty, podczas gdy przestarzałe przepisy PKP PLK wymagały, by dla prędkości powyżej 140 km/h w kabinie znajdowało się 2 maszynistów (chyba tylko po to, by mieli z kim rozmawiać). Dodatkową wadą zespołów były niewygodne fotele, adekwatne może do 30-minutowej, ale na pewno nie 2-godzinnej podróży. Niedociągnięcia zostały poprawione.

W latach 2010-2011 wyprodukowano składy Acatus II dla województwa małopolskiego. Był to jednak wstęp do nowej, dłuższej serii –właśnie do Elfa. Elfa przygotowano jako konstrukcję modułową, co umożliwiało budowę pojazdów o różnej liczbie członów, od 2 do 6. Po kilku latach na szynach obecne były wszystkie konfiguracje, od najkrótszej do najdłuższej.

Zespoły PESA Elf trafiły do województw (w nawiasie podano przewoźnika, który je eksploatuje):