Kolej Sowiogórska wpisana do rejestru zabytków

Historia kolei

Dawna kolej Sowiogórska stanowiła wyjątkowy obiekt kolejowy, wobec jej rozwiązań inżynieryjnych, zakładających wykorzystanie i przekształcenie naturalnych warunków geofizycznych terenów, po których została poprowadzona.

W l. 30. XX zdemontowano tory kolejowe, co uniemożliwiło uznanie go za integralny zabytek techniki kolejowej. Zachowana jednak pozostała infrastruktura w postaci przepustów, wiaduktów oraz korpusu szlaku kolejowego (wykopy, nasypy, wąwóz) świadczą o fakcie, że trzydziestoletnie funkcjonowanie odcinka górskiego kolei Sowiogórskiej wyraźnie odcisnęło się w krajobrazie regionu.

Czytelny korpus dawnej linii kolejowej jest wpisany w naturalny krajobraz i stanowi jednocześnie świadectwo działalności inżynieryjnej człowieka.

Szlak kolei Sowiogórskiej, przeznaczony do transportu pasażerskiego, powstał w latach 1899-1902. W jej biegu wzniesiono wysokie wiadukty o długości około 90 m: Żdanowski i Srebronogórski oraz Most Wiszący (wpisane indywidualnie do rejestru zabytków). Pomiędzy stacją Srebrna Góra Miasto a stacją Nowa Wieś Kłodzka znajdował się około 4 kilometrowy odcinek toru zębatego – jednego z nielicznych na świecie i wyjątkowego na Śląsku. Sam szlak jest odważnym dziełem myśli inżynieryjnej, przy jego realizacji nie liczono się z kosztami, zasobem ludzkim, czy też przeszkodami w terenie. Stanowił bez wątpienia wyjątkowy obiekt kolejowy, wobec rozwiązań inżynieryjnych, zakładających wykorzystanie i przekształcenie naturalnych warunków geofizycznych terenu, w którym został poprowadzony.

Przedmiotowy odcinek górski, ze względu na wysokie koszty utrzymania, został wyłączony z użytkowania w 1931 r., a w 1933 r. rozebrano tory. Szlak dawnej kolei Sowiogórskiej pozbawiony infrastruktury nie pełni funkcji transportu kolejowego od 80 lat.

Korpus odcinka górskiego szklaku dawnej kolei Sowiogórskiej silnie ingeruje w naturalny krajobraz górski: monumentalnych i drobnych, inżyniersko ukształtowanych form ziemnych, wydrążonych w skałach wąwozów i wijącej się linii szlaku, kształtujących unikalny obraz fizjograficzny terenu. Pojawiają się zaskakujące kontrasty: naturalnej zieleni zboczy gór i dolin z odsłonięciami skał w wąwozach i skalnych usypisk nasypów, szerokich otwarć widokowych z wiaduktów i nasypów, z ciasnymi wąwozami.

Krajobraz kulturowy szlaku kolejowego modelując fragment przestrzeni, na której formę oraz tożsamość złożyły się czynniki naturalne jak i będące wynikiem świadomej działalności człowieka, stanowi materialny dokument przeszłości i historii Gór Sowich.