Kolej nie jest dostatecznie wykorzystana w turystyce regionalnej – raport

Turystyczny potencjał polskich kolei regionalnych nie jest wykorzystywany –twierdzą eksperci Instytutu Koźmiana, autorzy raportu dotyczącego turystyki kolejowej. Lokalne połączenia kolejowe mogą stać się podstawą turystyki regionalnej. Niskie koszty, możliwość zabrania ze sobą sprzętu sportowo-rekreacyjnego i przewidywalność kursowania pociągów to poważne atuty kolei, zarówno dla turysty indywidualnego jak i zorganizowanych grup. Ruch turystyczny jest w stanie zapełnić pociągi w weekendy i w sezonie urlopowym, kiedy kolejki dojazdowe kursują niemal puste.

Najpowszechniej występującą formą jest udostępnianie turystom zabytkowych obiektów kolejowych. Popularne są skanseny, muzea czy zabytkowe linie normalno –i wąskotorowe, a od pewnego czasu również linie drezynowe. Pod tym względem polskie koleje nie odbiegają zbytnio od oferty innych krajów Unii Europejskiej. Wielu przewoźników posiada też w swej ofercie szereg udogodnień dla podróżnych korzystających z pociągów w celach rekreacyjnych –jak bilety weekendowe, grupowe czy bezpłatny przewóz roweru.

Znacznie gorzej prezentuje się oferta własnych produktów turystycznych polskich przewoźników kolejowych. Brakuje całościowej koncepcji zagospodarowania turystów przez koleje, tak na szczeblu centralnym, jak i lokalnym. Aby odmienić ten stan konieczne są inwestycje, które można podzielić na dwie podstawowe kategorie: infrastrukturalne i informacyjno-promocyjne.

ñ Do pierwszej grupy należeć będą działania zmierzające w kierunku dostosowania infrastruktury, sieci kolejowej i taboru do potrzeb turystów.

ñ W grupie drugiej znajdą się działania utrwalające obraz lokalnych połączeń kolejowych jako podstawy regionalnej turystyki i krajoznawstwa, a także wprowadzanie zaawansowanych i dostosowanych do nowoczesnych technologii form informacji turystycznej, dostępnych dla jak największej rzeszy użytkowników.

●     Gęsta sieć lokalnych połączeń kolejowych, w szczególności wokół największych aglomeracji miejskich (Warszawa, Kraków, Trójmiasto). Połączenia te prowadzą z reguły do większości istotnych ośrodków miejskich w okolicy, a więc do miejsc, w których znajduje się procentowo najwięcej obiektów wartych odwiedzenia,

●     Koleje umożliwiają takie planowanie tras, by nie wracać do punktu wyjścia, którym w przypadku samochodu jest parking. Trasy turystyczne mogą łączyć dwie stacje na tej samej linii lub stacje na odrębnych relacjach kolejowych. Dzięki temu ułatwione jest uprawianie tzw. turystyki kombinowanej (wycieczki kolejowo–piesze lub kolejowo–rowerowe),

●     Wiele szlaków turystycznych tworzono w oparciu o sieć linii kolejowych;w wielu miejscach ten układ zachował się do dziś,

●     Koleje zapewniają relatywnie krótki wyjazd z terenu aglomeracji w teren penetracji turystycznej i czas ten nie jest zależny od pory dnia,

●     Czas poruszania się koleją jest w wysokim stopniu obliczalny, a przypadku nagłych zmian osoba korzystająca z kolei zwykle może liczyć na pomoc odpowiednich służb. Czasy poruszania się samochodem zależy od wielu czynników niezależnych od kierowcy. Dzięki tym czynnikom można z dużą dozą prawdopodobieństwa zaplanować nawet bardzo aktywny program turystyczny,

●     Koleje pozwalają na dość dokładne planowanie wyjazdu na skalę dużego regionu.

●     Koleje pozwalają na dojazd bez konieczności kierowania samochodem. Ma to znaczenie w szczególności dla organizatorów i uczestników pikników, podczas których spożywany będzie alkohol,

●     Koszt grupowego wyjazdu pociągiem jest kilkukrotnie niższy niż koszt wynajęcia na wycieczkę autokaru. Pamiętać należy że opłata za autokar obejmuje w znacznej mierze czas, który pojazd spędza na parkingu,

●     Możliwość przewozu pociągiem wielkogabarytowego sprzętu turystycznego (rowery i przyczepki do nich, wózki, obszerny sprzęt piknikowy) oraz zwierząt domowych. Udogodnień tych w znacznym stopniu nie posiada publiczna komunikacja drogowa (autobusy, busy)

●     Możliwość korzystania z wagonów restauracyjnych i sypialnych przy uprawianiu turystyki ponadregionalnej.

●     Możliwość transportu samochodu na bardzo długie dystanse. Oferta ta znana jest choćby w Niemczech jako Autozug. W Polsce oferta transportu samochodów osobowych na długich trasach obecnie nie istnieje. W Polsce do 2004 r. wagony platformy doczepiane były do wybranych składów pociągów pasażerskich wyposażonych w wagony z miejscami do leżenia. Kursowały na trasach Gdynia Główna Osobowa –Zakopane – Gdynia Główna Osobowa oraz Gdynia Główna Osobowa – Katowice Zawodzie – Gdynia Główna Osobowa. Pięć lat temu wstrzymano tego typu przewozy. Obecnie trwają rozmowy w sprawie ponownego uruchomienia tych specjalnych składów pociągów.

●     W pełni przewidywalne koszty transportu „na głowę”, brak kosztów stałych, które dopiero trzeba dzielić na faktyczną lub oczekiwaną liczbę uczestników.

●     Ciekawa infrastruktura kolejowa (zabytkowe dworce, parowozownie, linie i tabor) może służyć jako odrębna atrakcja turystyczna i główny lub uzupełniający cel wycieczki.

Jakie korzyści dla operatorów kolejowych oraz samorządów płyną z obsługi ruchu turystycznego? 

●     Większe obsadzenie pociągów w okresach międzyszczytowych oraz sezonie wakacyjnym. Obecnie wiele połączeń kolejowych funkcjonuje głównie jako dojazd do pracy. Po godzinach szczytu i w weekendy wiele pociągów jeździ pustych, co generuje koszty i podnosi nierentowność kolei lokalnych. Aby zminimalizować straty, operatorzy decydują się na redukcję kursów w tych okresach. W ten sposób infrastruktura kolejowa wykorzystana jest w niewystarczającym stopniu.

●     Redukcja korków i brak konieczności stałej rozbudowy parkingów w okolicach atrakcji turystycznych. Do wielu miejsc wartych odwiedzenia na obszarach wiejskich od lat istnieją połączenia kolejowe, które mogłyby przejąć znaczną część turystów dojeżdżających samochodami,

●     Brak degradacji środowiska w miejscach popularnych turystycznie, spowodowanej masowym parkowaniem samochodów i ruchem kołowym w miejscach do tego nieprzeznaczonych,

●     Ruch turystyczny wymaga wyższych standardów obsługi niż krótkodystansowe przewozy o charakterze typowo komunikacyjnym. Turysta z reguły wymaga większego komfortu, potrzebuje też szeregu udogodnień (np. przewóz rowerów) i infrastruktury rekreacyjno-gastronomicznej w miejscu docelowym. Zorientowanie na ruch turystyczny pozwoliłoby zarówno przewoźnikom, jak i samorządom (nierzadko będącym właścicielami spółek kolejowych) na pozyskiwanie większych funduszy ze środków publicznych oraz unijnych na modernizację taboru i dostosowywanie infrastruktury do potrzeb ruchu turystycznego.

●     Kolej może stanowić znakomite narzędzie zarządzania ruchem turystycznym. Za pomocą dogodnych połączeń kolejowych, odpowiedniej polityki cenowej oraz promocji władze lokalne mogłyby kształtować świadomą politykę turystyczną w regionie oraz sterować ruchem turystycznym zgodnie z potrzebami i możliwościami. W przypadku nadmiernego obciążenia turystami jednej destynacji (jak Zakopane, Sopot czy Kazimierz Dolny) lokalny samorząd mógłby uruchomić szereg wycieczek kolejowych do innych miejsc, niedocenianych przez turystów,

●     Tworzenie pomiędzy usługodawcą (operatorem kolejowym) a konsumentem (turystą) mocniejszej więzi niż w przypadku usług wyłącznie komunikacyjnych. Mało kto identyfikuje się personalnie z dostawcą towaru lub usługi o charakterze typowo użytkowym, jak standardowy przewóz osób. Produkt turystyczny odwołuje się do znacznie szerszej gamy potrzeb klienta: zaspokaja jego wyższe potrzeby, umożliwia mu zagospodarowanie wolnego czasu, odwołuje się do indywidualnych upodobań, pasji i osobowości klienta. Produkt turystyczny ma też charakter lifestyl’owy, dzięki czemu jest znacznie bardziej rozpoznawalny. Rozpoznawalność marki danego przewoźnika kolejowego oraz więź użytkowników z tą marką wpłyną w oczywisty sposób na wybór usług tego właśnie oferenta, nawet gdyby konkurent oferował podobny produkt na zbliżonych zasadach.

W Polsce mamy ponad 20 aktywnych przewoźników kolejowych. Pojęciem „przewoźnik”zostały objęte firmy, posiadające przynajmniej jedną linię kolei naziemnej, eksploatowaną co najmniej okazjonalnie. Do tego zestawienia nie zalicza się:

– linii tramwajowych,

– kolei linowych,

– kolei linowo-terenowych

– wyciągów narciarskich.

Największymi przewoźnikami kolejowymi w Polsce są:

●     PKP Intercity –spółka grupy PKP,

●     Przewozy Regionalne –spółka ,

●     Koleje Mazowieckie.

Zestawienie obejmuje zarówno podmioty świadczące stałe usługi przewozu pasażerów, jak i koleje typowo turystyczne –eksploatowane sezonowo lub na specjalne zamówienie.

Lista przewoźników kolejowych wraz z jednozdaniową charakterystyką profilu w dziedzinie transportu osób oraz wskazanie właściciela lub formy organizacyjnej:

 

 

Z wyjątkiem PKP Intercity, wszyscy pozostali przewoźnicy działają również lub wyłącznie na rynku regionalnym.

Szczególne znaczenie dla ruchu turystycznego mają koleje o profilu ewidentnie turystycznym. Koleje takie to przede wszystkim dawne linie wąskotorowe lub połączenia normalnotorowe obsługiwane przez zabytkowy tabor. Niektóre kolejki turystyczne są powiązane ze skansenami i muzeami kolejnictwa (tak jest np. w przypadku skansenu kolejowego w Chabówce czy muzeum kolei wąskotorowej w Sochaczewie).

Pozostałe wyróżniki kolei turystycznych:

●     kursy pociągów realizowane są głównie w sezonie turystycznym,

●     bilet obejmuje cały produkt turystyczny: podróż po określonej trasie, niekiedy również dodatkowe atrakcje – zwiedzanie muzeum kolejowego czy piknik;

●     z reguły brak możliwości zakupienia biletu z na odcinek pomiędzy konkretnymi stacjami na szlaku kolejki, jeśli nie są one pierwszym i ostatnim punktem jakiegoś produktu turystycznego,

●     łatwość wynajęcia taboru na eventy i prywatne wycieczki.

Niektóre koleje turystyczne mają status tzw. kolei parkowej. Spośród innych linii o charakterze turystycznym kolejka parkowa wyróżnia się tym, że kursuje wyłącznie po zamkniętym terenie parku, ogrodu lub innego obszaru o walorach turystycznych. Pozostałe linie turystyczne z reguły kursują na dawnych lub obecnych trasach komunikacyjnych.

Obecnie w Polsce działa 25 kolei pełniących funkcje ewidentnie turystyczne. Są to:

●   Ełcka Kolej Wąskotorowa

●   Gnieźnieńska Kolej Dojazdowa

●   Górnośląskie Koleje Wąskotorowe

●   Gryficka Kolej Dojazdowa

●   Kaliska Kolej Dojazdowa

●   Koszalińska Kolej Dojazdowa

●   Krotoszyńska Kolej Dojazdowa

●   Mławska Kolej Dojazdowa

●   Nałęczowska Kolej Dojazdowa

●   Piaseczyńska Kolej Wąskotorowa

●   Przeworska Kolej Dojazdowa

●   Rogowska Kolej Wąskotorowa

●   Sochaczewska Kolej Muzealna

●   Starachowicka Kolej Wąskotorowa

●   Śmigielska Kolej Dojazdowa

●   Średzka Kolej Dojazdowa

●   Świętokrzyska Kolej Dojazdowa

●   Wyrzyska Kolej Powiatowa

●   Żnińska Kolej Powiatowa

●   Żuławska Kolej Dojazdowa

●   Bieszczadzka Kolej Leśna

●   Kolej Leśna Puszczy Białowieskiej – Hajnówka

●   Kolej leśna Puszczy Knyszyńskiej – Czarna Białostocka

●   Kolej leśna Puszczy Kozienickiej – Pionki

●   Wigierska Kolej Wąskotorowa 

Ponadto istnieje 5 kolei parkowych:

●   Kolejka parkowa w Cichowie

●   Kolejka Parkowa Maltanka

●   Myślęcińska Kolej Parkowa

●   Kolejka parkowa w Wojewódzkim Parku Kultury i Wypoczynku w Chorzowie

●   Kolejka parkowa w Parku Kultury i Wypoczynku Piaski-Szczygliczka w Ostrowie Wielkopolskim

Specyficzną formą kolei turystycznej są trasy drezynowe. To z reguły nieczynne odcinki dawnych szlaków kolejowych, na których ruch odbywa się przy użyciu lekkich pojazdów szynowych napędzanych siłą mięśni ludzkich lub przy użyciu niewielkich silników spalinowych. Trasy drezynowe to jedyna forma kolei, gdzie pojazd szynowy prowadzić może osoba nieposiadająca uprawnień maszynisty.

Z tych powodów, jak również z uwagi na mnogość nieużytkowanych torów, przebiegających nierzadko przez tereny atrakcyjne turystycznie, rozwój tras drezynowych może być interesującą formą tworzenia produktów turystycznych przez samorządy i organizacje lokalne.

W Polsce jest 12 tras drezynowych:

●     Kolej Drezynowa Kolbudy najdłuższa bo aż 70 km;Pruszcz – Kolbudy – Kartuzy –Sierakowice www.drezyny.pl  

●     Grodziska Kolej Drezynowa Grodzisk Wielkopolski aż 31 km;Grodzisk Wielkopolski –Kościan www.drezyny.org.pl  

●     Krzywińska Kolej Drezynowa Bieżyń aż 35 km;Gostyń –Racot www.krzywinskie.drezyny.com  

●     Sowiogórskie Bractwo Kolejowe Jugowice linia 24 km;Świdnica Kraszowice – Jedlina Zdrój www.drezyny.org  

●     Kolej w Piasecznie www.drezyny.eu  

●     Mogilnieńskie Stowarzyszenie Sympatyków Kolei Mogilno linia 20 km;Mogilno –Orchowo www.mssk.com.pl  

●     Drawieńska Kolej Drezynowa Drawno linia 16 km Kalisz Pomorski – Drawno www.drawienskie.drezyny.com  

●     Karkonoskie Drezyny Ręczne Karpacz tylko 400 metrów na terenie stacji Karpacz www.drezyny.karpacz.pl  

●     Puszczańska Kolej Drezynowa Białowieża Towarowa około 21 km;(Hajnówka) Nieznany Bór – Białowieża Towarowa – Białowieża Pałac www.drezyny.bialowieza.pl  

●     Linia Ostrzeszów –Namysłaki w organizacji

●     Kolej na 'Węglówce’ Białystok – około 3,5 km;czyli bocznica 151: Białystok Fabryczny –Węglowa www.kolejowepodlasie.pl 

●     Grupa Warowna Scharnhorst Pniewo – tylko 50 metrów fragmentu torów w podziemiach poniemieckich umocnień.

Które koleje oferują udogodnienia dla ruchu turystycznego?

 

Ofertę spółek kolejowych skierowaną do turystów podzielić można na dwie kategorie: udogodnienia i produkty turystyczne. Udogodnienia stanowią niejako uzupełnienie standardowych produktów transportowych, sprawiające, iż produkty te są bardziej atrakcyjne również dla turysty. Produkty turystyczne to odrębna oferta, skierowana wyłącznie dla turystów.

●     Bilety weekendowe

Są stosowane przede wszystkim przez spółki realizujące większość przewozów w dni robocze. Oferuje je niemal każda spółka kolejowa

●     Bilety rodzinne

Oferuje je większość większych przewoźników

●     Bilety grupowe

Oferuje je większość większych przewoźników, także ci, którzy oferują tylko przejazdy turystyczne (wąskotorówki i drezyny)

●     Bilety darmowe lub zniżki dla psa lub na rower. Oferowane przez większość przewoźników regionalnych

●     Dużym udogodnieniem jest utrzymywanie przez spółki kolejowe mało uczęszczanych przystanków z przyczyn pozaekonomicznych, np. misja społeczna.

Produkty turystyczne oferowane przez operatorów kolejowych podzielić można na kilka grup:

1.   Komunikacyjne –istotą produktu jest konkretna usługa przewozowa, świadczona głównie lub wyłącznie z myślą o turystach. Usługa może być powiązana z innym produktem turystycznym, oferowanym w pakiecie (np. przejazd zabytkowym pociągiem i piknik lub koncert na stacji docelowej)

●     Pociągi uruchamiane na specjalne okazje. Pod tym pojęciem rozumieć należy przejazdy o charakterze typowo komunikacyjnym, jednak uruchamiane specjalnie dla obsługi gości dużej imprezy masowej, zawodów sportowych, pielgrzymki itp. Przykładem może być 50 dodatkowych składów Przewozów Regionalnych musicREGIO na Przystanek Woodstock.

●     Przejazdy zabytkowymi składami kolei. To jedna z najpopularniejszych i najlepiej rozwiniętych ofert dla rynku turystycznego. Połączenia takie oferują niemal wszyscy operatorzy o profilu turystycznym, ale również i niektórzy operatorzy komunikacyjni.

Przykład: PKW Przewozy Regionalne na zamówienie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego na linii 357 uruchamia pociągi osobowe prowadzone przez parowozy. Dwa razy dziennie z peronu 4a stacji Poznań Główny odjeżdża do Wolsztyna pociąg ciągnięty przez parowóz. Jest to jedyna regularne obsługiwana trakcją parową linii pasażerska w Polsce i zarazem ostatnia w Europie.

●     Przejazdy zabytkowymi składami kolei wzbogacone o festyny, pikniki, ogniska itp. Są to zwykle imprezy masowe. Przykładem może być przejazd parowozem na otwarcie Jarmarku Dominikańskiego (http://ptmkz.pl/turys/impre.htm)

Przykładowa i dość typowa oferta turystyczna jednego z regionalnych przewoźników kolejowych –kolei wąskotorowych:

●     Łączenie oferty kolejowej z produktami innych przewoźników celem stworzenia połączeń o profilu turystycznym. Przykładem takiej interesującej inicjatywy może być oferta tzw. Kolej Nadzalewowej, która będzie skomunikowana w Tolkmicku ze statkiem do Krynicy Morskiej. Celem jest wytworzenie zintegrowanego systemu transportowego „KOLEJ+STATEK+BUS”na obszarze wokół Zalewu Wiślanego.

1.      Ekspozycyjno-pokazowe –tu istotę produktu stanowi prezentacja infrastruktury, taboru oraz innych obiektów związanych z kolejnictwem.

●     Muzea i skanseny kolejowe. Placówki te najczęściej zarządzane są przez operatorów kolejowych lub same są operatorami pociągów zabytkowych.

●     Pokazy modelarstwa kolejowego. Często organizowane są przez samych przewoźników kolejowych albo przy ich wydatnym współudziale.

●     Prezentacja nowinek technologicznych przez przewoźników. Przykładem mogą być publiczne pokazy najnowszych jednostek taboru.

●     Pokazy dawnego taboru w akcji. W przeciwieństwie do kursów pociągów retro, w tym przypadku pokaz nie wiąże się z żadną konkretną podróżą. Widzowie albo obserwują manewrujący pociąg z peronów, albo jeśli nawet w nim siedzą –nie odbywają żadnej istotnej drogi. Atrakcja ma służyć wyłącznie obserwacji poszczególnych mechanizmów działania pociągu –podczas gdy w przypadku przewozów retro liczą się też inne czynniki typowo turystyczne: widoki za oknem, zwiedzanie atrakcji na stacji docelowej, piknik itp.

●     Sprofilowane „kolejowo”eventy o profilu sportowo-rekreacyjnym, lifestyle’owym, modowym itp. W tym przypadku kolej stanowi scenerię dla samej imprezy, która nie musi być powiązana tematycznie z kolejnictwem. Przykład: wybory Miss Parowozów w Wolsztynie.

●     Obchody rocznic kolejowych oraz specjalna oprawa peronów i innej infrastruktury kolejowej. Są to zwykle albo imprezy masowe, albo imprezy ściśle zakładowe. Widać tendencję do otwierania na szerszą publiczność imprez zakładowych.

2.      Informacyjno-promocyjne –w tym przypadku istotą produktu jest ukazanie turyście atrakcji turystycznych oferowanych przez kolej (czyli produktów z dwóch poprzednich grup), jak również możliwości planowania wycieczek w oparciu o istniejące połączenia kolejowe.

●     Serwisy internetowe dla turystów pieszych i rowerowych. Optymalnym rozwiązaniem jest specjalistyczny serwis turystyczny, przedstawiający co najmniej następujące elementy:

●     kompletną mapę siatki połączeń kolejowych danego operatora, wraz z zaznaczeniem wszystkich stacji,

●     rozkład jazdy pociągów –zarówno kursów turystycznych jak i typowo komunikacyjnych,

●     wskazanie miejsc atrakcyjnych turystycznie w okolicy poszczególnych stacji,

●     propozycje wycieczek (pieszych i rowerowych) w okolicy stacji lub łączących ze sobą dwie poszczególne stacje,

●     wartym rozważenia elementem jest kalendarz wydarzeń ciekawych dla turysty, jakie odbywają się w okolicy poszczególnych stacji.

●     Umieszczanie treści istotnych dla turystów na serwisach macierzystych operatora kolejowego lub serwisach zawierających rozkład jazdy, trasy pociągów itp. Rozwiązanie takie może współdziałać z niezależnym serwisem turystycznym operatora –stanowiąc tylko „zajawkę”i prezentując mocno okrojone (lub ściśle wybrane) treści tego serwisu.

●     Wydawnictwa drukowane jak mapy, przewodniki, foldery itp.

●     Udział spółek kolejowych i przewoźników w innych inicjatywach proturystycznych. Przykładem może być „Paszport Turystyczny Województwa Mazowieckiego”, czyli program Samorządu Województwa Mazowieckiego promujący atrakcje turystyczne i kulturalne regionu.

Oprócz produktów i udogodnień turystycznych, operatorzy podejmują również działania o charakterze infrastrukturalnym. Posunięcia te obejmują dostosowywanie infrastruktury kolejowej, taboru oraz systemu połączeń do potrzeb turystów.

●     Korelowanie rozkładów jazdy z innymi środkami transportu, np. Koordynacja czasowa pociągów do Bielska –Białej z autobusami łączącymi Bielsko-Białą ze Szczyrkiem w okresie zimowym,

●     Zakup taboru uwzględniającego potrzeby turystów, np. wagony rowerowe,

●     Budowa nowych linii kolejowych w miejsca popularne turystycznie, a nieskomunikowane kolejowo,

●     Zwiększanie przepustowości tras prowadzących do miejsc turystycznych.

●     Budowa nowych stacji w oparciu o analizę ruchu turystycznego.

Polski sektor przewoźników kolejowych wykorzystuje zaledwie ułamek swych możliwości obsługi ruchu turystycznego. Z usług przewoźników kolejowych w sposób świadomy korzysta zaledwie niewielka część turystów. Zazwyczaj wykorzystanie kolei ogranicza się do ich funkcji typowo komunikacyjnej, a podróżny decydując się akurat na kolej kieruje się przede wszystkim kwestiami takimi jak koszt i czas dojazdu. Niemal całkowicie brakuje swoistego lifestyle’u „turystyki kolejowej”.

Przyczyną takiej sytuacji nie są braki natury infrastrukturalnej czy też niedostatek usług dedykowanych turystom. Przeciwnie, można powiedzieć iż rynek turystycznych usług kolejowych rozwija się dynamicznie, a w jego tworzeniu biorą udział podmioty ze wszystkich trzech sektorów:

●     publicznego: kolejowe spółki Skarbu Państwa, urzędy wojewódzkie, samorządy,

●     społecznego: stowarzyszenia, fundacje, organizacje pozarządowe, inne placówki non-profit (np. muzea),

●     komercyjnego: operatorzy prywatni, touroperatorzy, event managerowie.

Przy dość bogatej ofercie produktów turystycznych warto zwrócić uwagę, iż nie stanowią one „sektora gospodarczego”czy też „rynku”w tradycyjnym znaczeniu tego słowa. Produkty te mają z reguły wizerunek przypadkowych, jednostkowych akcji i inicjatyw, traktowanych raczej jako urozmaicenie głównej oferty transportowej czy też luźne eventy niż konsekwentnie rozwijany i zagospodarowywany sektor rynku.

Sytuacja taka wywołuje niekorzystne „sprzężenie zwrotne”: obsługa ruchu turystycznego nie jest traktowana przez przewoźników jako dodatkowa dziedzina do „zawłaszczenia”, lecz jedynie jako przypadkowe uzupełnienie oferty komunikacyjnej –i na tej zasadzie powstają nowe produkty. Na rynku usług turystycznych trudno wskazać jakiekolwiek przejawy konkurencji pomiędzy różnymi operatorami kolejowymi –nawet jeśli zakres działania różnych przewoźników pokrywa się. Oznacza to, iż usługi typowo turystyczne nie są traktowane jako istotny element strategii sprzedażowej firm.

Na rynku przewozów turystycznych dominują operatorzy należący do organizacji społecznych lub wręcz będący takimi organizacjami. Z jednej strony sytuacja taka niesie wymierne korzyści dla turysty –obsługa linii składa się z zaangażowanych i perfekcyjnie obeznanych w swym fachu hobbistów –od strony gospodarczej jest to jednak dowód na niezbyt poważne traktowanie sektora. Ugruntowuje się wizerunek turystyki kolejowej jako zajęcia typowo non-profit, przeznaczonego raczej dla grupy zapaleńców niż dużych podmiotów rynkowych.

Czego brakuje produktom turystycznym sektora kolejowego, aby mogły być postrzegane jako spójny element rynku?

Konsekwentnej propagandy i PR –i to na każdym poziomie!

●     Brak jednolitej strategii promującej „turystykę kolejową”na szczeblu centralnym.

●     Turystyczne przeznaczenie kolei nie doczekało się ani jednego ogólnopolskiego portalu internetowego poświęconego tylko temu zagadnieniu. Turysta, jak każdy klient, patrzy na produkty, a nie wewnętrzną politykę i problemy producentów. Potrzeba narzędzia funkcjonalnego i odpowiadającego potrzebom turysty, a nie biuletynu PR-owskiego poświęconego komunikacji szynowej.

●     Jako główny atut turystyki kolejowej ukazywane są kwestie ochrony środowiska. To ważny aspekt ale nie jedyny, ani nawet nie główny. Ukazywanie turystyki kolejowej jako atrakcyjnej jedynie z uwagi na ochronę środowiska jest równoznaczne z sugestią, że poza tym kolej nie ma turyście nic ciekawego do zaoferowania. Zauważmy że w przypadku innych dóbr konsumpcyjnych (samochody, AGD itp.) kwestie ekologiczne są ukazywane jako jeden z elementów wizerunku produktu, a nie jedyny ani nawet główny. Nawet promocja aut hybrydowych odwołuje się do innych korzyści dla użytkownika –komfort, oszczędność itp.

●     Turystyka kolejowa nie jest przedstawiana jako pewien lifestyle. Dla porównania rower, który kilkanaście lat temu był na podobnie niskim poziomie „wypromowania”turystycznego co kolej, obecnie ma konsekwentny, spójny i jednoznaczny PR. Warto zaznaczyć, że wypromowanie kolei jest zadaniem stosunkowo łatwiejszym niż roweru, gdzie zatomizowany jest zarówno rynek dostawców sprzętu, operatorów turystycznych jak i użytkowników. W przypadku kolei duży wpływ a ich funkcjonowanie mają samorządy, które mogą narzucić operatorom wprowadzenie określonych funkcji.

●     Trudno wskazać jakiekolwiek spójne działania promujące w sposób jednoznaczny operatorów i połączenia kolejowe najbardziej „otwarte dla turystów”. Podobne działania w zakresie otwartości placówek handlowych na potrzeby niepełnosprawnych, kobiet ciężarnych czy rowerzystów sprawiły, że sektor usługowo-handlowy oraz samorządy zaczęły wprowadzać udogodnienia dla tych grup. Bycie „otwartym na rowerzystów”czy „otwartym na potrzeby matek”okazało się trendy. Czas, aby podobnie trendy były koleje „otwarte na turystów”

●     Niewystarczająca promocja profilu turystycznego u samych operatorów kolejowych. Również i tu daje się zauważyć brak spójnej polityki promowania „sektora turystycznego”jako odrębnej specjalności. Promocja turystycznego profilu kolei powinna opierać się na szeregu narzędzi:

● Portal wycieczkowy umożliwiający indywidualnym turystom planowanie lokalnych wycieczek w oparciu o sieć danego przewoźnika,

● Ulotki i mapki turystyczne, upowszechniane w kasach, na stacjach i w innych miejscach obsługi podróżnych,

● Udogodnienia ważne dla turysty: bezpłatny przewóz roweru w sezonie, bezpłatny przewóz psa, bilety grupowe i weekendowe, skorelowanie biletów komunikacji kolejowej i komunikacji miejskiej na określonych odcinkach.