Burzliwa historia pewnego skrzyżowania

Gdy pisałem o tym, że większość głównych ulic w Amsterdamie ma przekrój 2×1 [zobacz >>>], zastrzegałem że są wyjątki. Dzisiaj – między innymi – o jednym z nich – pisze Aleksander Buczyński z Zielonego Mazowsza

Czego może nauczyć nas Meester Visserplein?

Meester Visserplein to jedno z najważniejszych dla ruchu samochodowego skrzyżowań w Amsterdamie. Znajduje się na przedłużeniu IJtunnel, czyli tunelu pod rzeką IJ –jednej z czterech zaledwie możliwości pokonania rzeki samochodem w granicach miasta i jedynej w miarę blisko centrum. Rolę trasy tworzonej przez ciąg IJtunnel –Valkenburgerstraat –Weeserstraat w systemie drogowym stolicy Holandii można przyrównać do Trasy Łazienkowskiej w Warszawie (gdyby zamknięto most Poniatowskiego i Świętokrzyski), ewentualnie Wisłostrady (gdyby zamknięto wiadukty nad torami w Andersa, al. Jana Pawła II i Powązkowskiej jednocześnie), a samo Mr. Visserplein –np. do ronda Jazdy Polskiej.

W latach 60-tych przebudowano plac na duże rondo z bezkolizyjnym tunelem w relacji północ-południe, by zaradzić korkom i rozprowadzić po centrum ruch z północy Amsterdamu. W Polsce AD 2011 podobne rondo uznane zapewne zostałoby za zaprojektowane niezwykle progresywnie, w myśl zrównoważonego transportu. Bezkolizyjny ruch samochodów poprowadzony został tunelem, a nie estakadą. Tunel miał tylko po jednym pasie ruchu w każdą stronę. Piesi zagonieni zostali wprawdzie do katakumb, ale rowerzystom pozostawiono przejazdy na powierzchni. Był też komplet ścieżek rowerowych, tramwaj (a nie tylko rezerwa na niego) i kawałek buspasa. Zapewne wielu z nas ucieszyłoby się, gdyby tak wyglądało skrzyżowanie przy Dworcu Centralnym czy przy GUS, nie mówiąc już o bublu Zesłańców Syberyjskich [zobacz >>>].

W Amsterdamie węzeł ten raził jednak swoją samochodocentrycznością, w związku z czym po latach dyskusji zdecydowano się go zaorać. Projekt przebudowy powstał w oparciu o życzenia okolicznych mieszkańców i instytucji. W 2010 r. zakończyła się najbardziej spektakularna faza przebudowy, polegająca przede wszystkim na zamknięciu tunelu i dwóch z czterech „boków”placu dla samochodów oraz ograniczeniu szerokości ulic doprowadzających ruch do niego. Na części odzyskanej przestrzeni urządzono wystawę zdjęć obrazujących (r)ewolucję placu i pozwalających na porównanie ze stanem obecnym. Porównanie to jest wielce pouczające…

Jak było?

Zdjęcie lotnicze z początku lat 70-tych. Widok z grubsza w kierunku północnym. Na dole Weesperstraat, u góry po prawej Valkenburgerstraat. Po lewej rozkopany Waterlooplein.

Zbliżenie na tunel. Prawda, że nowocześnie i wielkomiejsko?

Co ci przypomina, co ci przypomina widok znajomy ten? Dość szybko okazało się, że podziemne przejścia dla pieszych stworzyły doskonały mikroklimat do rozwoju patologii. W tle trwa jeszcze budowa tzw. Stopery –połączonego budynku ratusza i opery.

Kolejne 15 lat i możemy obejrzeć przejście podziemne w kolorze.

Rok 2005, widok na południe, w stronę Synagogi Portugalskiej i Weesperstraat. Przejście podziemne już zostało zamknięte i zagospodarowane, wyznaczono przejścia naziemne, ale straszy jeszcze jezdnia wokół placu.

Jak jest?

Zdjęcia prezentują stan z września 2011 r., w kolejności zgodnie z ruchem wskazówek zegara, poczynając od północy:

Wlot północno-wschodni, dawna jezdnia zachodnia trasy z IJtunnel. Obecnie dwukierunkowa Valkenburgerstraat. Mniej więcej tutaj kiedyś był też wlot do bezkolizyjnego tunelu pod placem.

Całą jezdnię po północnej stronie placu zamknięto, sadząc w jej miejscu oliwki i poszerzając drogę dla rowerów. Warto zwrócić uwagę na wykonane zgodnie ze sztuką 20 m przed przejazdem pętle indukcyjne do detekcji rowerów.

Dawna jezdnia wschodnia trasy północ-południe została odcięta od skrzyżowania i przekształcona w jednokierunkową uliczkę dojazdową Rapenburgerstraat, bez powiązania z placem. Oczywiście, dla rowerów jest dwukierunkowa i powiązana ze ścieżkami na placu.

Muiderstraat. Dawniej 2×2, potem 2×1, teraz w zasadzie 2×0.

Dla samochodów pozostała uliczka dojazdowa bez wjazdu na skrzyżowanie, powiązana tylko z pokazaną wcześniej Rapenburgerstraat.

Tu był wlot Muiderstraat na rondo. Jeszcze parę lat temu straszyły w tym miejscu trzy pasy ruchu.

Wschodni „bok”placu, przed Synagogą Portugalską. Tu były nawet cztery pasy ruchu. W tle Nieuwe Amstelstraat, o której za chwilę.

Od strony południowej zlikwidowano tunel, ale dla rekompensaty pozostawiono kierowcom ekstremalnie szeroką jak na Amsterdam jezdnię na powierzchni. Tak, to Weesperstraat, jedna z tych dosłownie kilku ulic w mieście, które mają po 2 pasy ruchu w każdą stronę – prawie jak w Los Angeles czy innej Warszawie. Po lewej trwa jeszcze budowa drugiej ścieżki rowerowej.

Na niewykorzystanej przestrzeni między Weesperstraat a kanałem zamiast parkingu można urządzić plac zabaw.

Wlot Nieuwe Amstelstraat. Tu już w latach 70-tych była strefa piesza. Czy wspominałem już, że w Polsce plac nawet w swoim dawnym kształcie uznany byłby za niezwykle progresywny i zrównoważony?

Od zachodu z omawianym Mr. Visserplein bezpośrednio sąsiaduje inny plac –Waterlooplein. Na zdjęciu widok w kierunku Blauwbrug. Tu już mamy standardowy dla głównych ulic miejskich przekrój 2×1 [zobacz >>>]. Po prawej Stopera (ratusz + opera).

Jodenbreestraat. W pierwszym etapie zwężono jezdnię z cztery pasów ruchu do dwóch, w drugim zmniejszono promień łuku na połączeniu jezdni, by odzyskać jeszcze trochę przestrzeni dla pieszych i rowerzystów, a jednocześnie wymusić na kierowcach wolniejsze skręcanie w prawo.

Podziemne przejście dla pieszych zostało zamknięte i zagospodarowane na wyszalnię dla dzieci.

…do której łatwo dowieźć pociechy ścieżkami rowerowymi, poszerzonymi dzięki zamknięciu części i zwężeniu pozostałych jezdni.

I tylko tramwaj bez zmian śmiga p