Kolej z rekordami. Czy cyfryzacja pomoże nadążać za zmianami?

Rozkład jazdy:

1. Jaką długość ma nowa trasa Kolei Dużych Prędkości planowana przez spółkę CPK?
2. Ile największych polskich miast zostanie połączonych dzięki nowemu projektowi infrastrukturalnemu?
3. Dlaczego projekt prezentowany przez CPK jest uznawany za największy w kraju?

Technologie trzymają kolej na właściwych torach

Ogłoszenie zbiegło się w czasie ze wzrostem popularności kolei. W 2024 roku padł w Polsce rekord: w podróż pociągami wybrało się 407,5 miliona pasażerów, co stanowi najwyższy wynik od 25 lat.

Jednak ta nowa era kolei niesie ze sobą wyzwania dla operatorów dotyczące jej przepustowości, punktualności, bezpieczeństwa i wydajności. Problemy, z jakimi mierzą się przewoźnicy oraz pasażerowie, uwypuklił niedawny raport Urzędu Transportu Kolejowego (UTK). Wskazano w nim, że w 2024 roku niemal 2200 pociągów zakończyło trasę z ponad dwugodzinnym opóźnieniem.

Zgodnie z raportem UTK, przyczynami systemowych opóźnień pociągów są m.in. modernizacje torów, rosnący poziom korzystania z usług kolejowych, a także trudności z efektywnym użytkowaniem taborów. Aby sprostać tym wyzwaniom, czyli poprawić wydajność i nadążyć za rosnącym popytem, niezbędne jest przyspieszenie cyfryzacji kolei. Oznacza to wdrażanie cyfrowych systemów sterowania ruchem kolejowym, takich jak europejski system ETCS poziomu 4, który zarządza ruchem pociągów w czasie rzeczywistym, bez potrzeby korzystania z fizycznych sygnalizatorów wzdłuż torów.

Cyfryzacja wiąże się również ze stosowaniem rozwiązań do proaktywnej inspekcji i konserwacji, monitoringu bazującego na IoT (Internet Rzeczy) oraz analizy ogromnych wolumenów danych operacyjnych, które umożliwiają podejmowanie trafnych i szybkich decyzji dotyczących systemu kolejowego.

– Kluczowe jest odejście od konserwacji reakcyjnej i opartej na czasie na rzecz bardziej nowoczesnego modelu, bazującego na stanie technicznym lub analizie ryzyka – tłumaczy Jakub Rumian, dyrektor sprzedaży na Europę Środkowo-Wschodnią w Bentley Systems.

Jak wyjaśnia ekspert, utrzymanie predykcyjne polega na wykorzystaniu zaawansowanych narzędzi IT do bieżącego monitorowania stanu maszyn i infrastruktury kolejowej oraz przewidywania momentu, w którym dany element systemu będzie wymagał interwencji.

– Możliwa jest analiza zarówno danych historycznych dotyczących eksploatacji oraz napraw, jak również informacji zbieranych w czasie rzeczywistym przez czujniki IoT. Pozwala to wykrywać oznaki zużycia zanim dojdzie do awarii. Przewoźnicy kolejowi mogą działać w sposób proaktywny, planując konserwację maszyn w taki sposób, by zminimalizować zakłócenia w ruchu i ograniczyć potrzebę nagłych interwencji serwisowych – dodaje.

Kolejnym narzędziem, z którego mogą korzystać operatorzy, są cyfrowe bliźniaki. To zaawansowane modele, odzwierciedlające rzeczywiste obiekty infrastrukturalne. Umożliwiają ich monitorowanie i analizę w czasie rzeczywistym. Pomaga to identyfikować zagrożone awariami obszary i ustalać priorytety dla ograniczonych zasobów.

Z pomocą tej technologii możliwe jest symulowanie skutków modernizacji torowisk jeszcze przed ich wdrożeniem, testując na przykład, jak zmiana układu torów wpłynie na przepustowość stacji lub jakie skutki dla ruchu przyniesie czasowe zamknięcie konkretnego odcinka.  Cyfrowe bliźniaki ułatwiają planowanie przeglądów technicznych, a w obszarze organizacji ruchu identyfikują wąskie gardła w systemie kolejowym.

– Rozwiązania te sprawdzają się już z powodzeniem w branży lotniczej i energetycznej, pozwalając na znaczną redukcję czasu i kosztów, a także poprawę przewidywalności procesów – podkreśla Jakub Rumian.

Wszystkie dane w jednym miejscu

Wykorzystanie potencjału cyfrowych technologii nie jest jednak możliwe bez posiadania uporządkowanych, wiarygodnych i aktualnych danych. Wiele przedsiębiorstw transportowych wciąż stosuje przestarzałe metody gromadzenia i przetwarzania informacji. Są one przechowywane w arkuszach kalkulacyjnych, a raporty tworzone ręcznie. Bez centralnego repozytorium danych dostęp do aktualnych informacji jest ograniczony, a procesy decyzyjne wydłużone. Rozproszenie danych to jedno z największych wyzwań branży kolejowej.

Jak wskazuje Jakub Rumian, rozwiązaniem jest wdrożenie strategii zarządzania zasobami podstawowymi (MDM), która pomoże uporządkować i ustandaryzować informacje w całej firmie, eliminując błędy i niespójności.

Na cyfrowej kolei skorzystają wszyscy

Innowacje w sektorze transportu kolejowego przynoszą wymierne korzyści dla wszystkich jego uczestników. Przewoźnicy mogą z ich wykorzystaniem usprawnić wewnętrzne procesy i procedury, lepiej planować harmonogramy konserwacji taboru i przewidywać dostępność pojazdów rezerwowych, a także ułatwiać pracę serwisantom przy jednoczesnym zapewnieniu im bezpieczeństwa. Pasażerowie zyskują większą przewidywalność transportu, lepsze dostosowanie oferty przewozowej i tras do ich rzeczywistych potrzeb oraz zwiększony komfort podróży.

Zyskuje na tym również środowisko, gdyż kolej jest najbardziej zrównoważonym środkiem transportu zbiorowego. W 2022 roku odpowiadała za zaledwie 0,3% emisji dwutlenku węgla w Unii Europejskiej.

Warto więc przyjrzeć się uważnie obecnym metodom działania i zastanowić się, jak technologia może pomóc skuteczniej rozwijać transport kolejowy w przyszłości.